Της Δέσποινας Βλάχου,
«Η Κολομβία, επισήμως Δημοκρατία της Κολομβίας, είναι χώρα της βορειοδυτικής Νότιας Αμερικής. Τα 1.600 χιλιόμετρα της ακτής στα βόρεια βρέχονται από τα νερά της Καραϊβικής Θάλασσας, και τα 1.300 χιλιόμετρα της δυτικής ακτής βρέχονται από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η χώρα συνορεύει με τον Παναμά στα βορειοδυτικά, με τη Βενεζουέλα και τη Βραζιλία στα ανατολικά, και με το Περού και τον Ισημερινό στα νότια. Το μέγεθός της είναι διπλάσιο από αυτό της Γαλλίας, και αποτελείται από 32 γεωγραφικά διαμερίσματα και την πρωτεύουσα Μπογκοτά, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Η Κολομβία καλύπτει μία έκταση 1.141.748 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ έχει πληθυσμό γύρω στα 50 εκατομμύρια, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις». (Πηγή: Encyclopedia Britannica)
Επίσης, ως χώρα συμμετέχει σε διάφορους παγκόσμιους και περιφερειακούς οργανισμούς: είναι ιδρυτικό μέλος του ΟΗΕ και μέλος σε πολλές από τις εξειδικευμένες υπηρεσίες του. Είναι, επίσης, μέλος του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS), καθώς και πολλών περιφερειακών ομάδων, όπως η Ομάδα Ρίο, το Οικονομικό Σύστημα Λατινικής Αμερικής, η Τράπεζα Ανάπτυξης της Καραϊβικής και η Κοινότητα των Άνδεων (Comunidad Andina).
«Πρόκειται για μια χώρα, που η ιστορία της χαρακτηρίζεται έντονα από το γεγονός ότι αποτέλεσε αποικία της Ισπανίας. Η Κολομβία είναι το πιο πολυπληθές έθνος της ισπανόφωνης Νότιας Αμερικής. Πάνω από το ένα τρίτο των κατοίκων της ζουν στις έξι μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές» (Πηγή: Encyclopedia Britannica). Ο πληθυσμός της είναι σε μεγάλο βαθμό mestizo (μικτής ευρωπαϊκής και αυτόχθονης καταγωγής), με σημαντικές μειονότητες ευρωπαϊκής και αφρικανικής καταγωγής, που αποτελούν περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού και ζουν σε παράκτιες περιοχές, απασχολούμενοι με την καλλιέργεια ζάχαρης.
Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός, ο οποίος είναι κυρίως ισπανικής καταγωγής, μειώθηκε στο ένα πέμπτο περίπου του συνόλου. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί αποτελούν μόνο το 1% του πληθυσμού, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από ό,τι σε άλλες χώρες των Άνδεων. Η επίσημη γλώσσα της χώρας είναι τα Ισπανικά, αλλά υπάρχουν περισσότερες από 180 αυτόχθονες γλώσσες και διάλεκτοι που ανήκουν σε μεγάλες γλωσσικές ομάδες. Οι περισσότεροι Κολομβιανοί είναι οπαδοί του Ρωμαικαθολικισμού. «Η εκκλησία είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία της Κολομβίας, έχοντας έναν ηγετικό ρόλο στην κοινωνία και ασκώντας μεγάλη επιρροή στην κυβέρνηση» (Πηγή: Encyclopedia Britannica). Το Σύνταγμα εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία, ενώ υπάρχουν μικρές κοινότητες Προτεστάντων και Εβραίων.
Η Κολομβία συχνά αναφέρεται ως η πιο Ρωμαιοκαθολική από της χώρες της Νότιας Αμερικής. Στον τομέα της μετανάστευσης, η Κολομβία βιώνει σημαντικές εκροές μεταναστών προς άλλες χώρες, αλλά και εισροές μεταναστών και προσφύγων στα δικά της εδάφη. Η μεγάλης κλίμακας μετανάστευση εργατικού δυναμικού χρονολογείται στη δεκαετία του 1960. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και, μέχρι πρόσφατα, η Βενεζουέλα ήταν οι κύριες χώρες υποδοχής. Η μετανάστευση στην Ισπανία αυξήθηκε τη δεκαετία του 1990 λόγω της οικονομικής της ανάπτυξης, αλλά αυτή η ροή μειώθηκε έκτοτε λόγω της οικονομικής καθίζησης και της υψηλής ανεργίας στην Ισπανία. Ο εξαναγκασμένος εκτοπισμός εξακολουθεί να επικρατεί εξαιτίας της βίας μεταξύ ανταρτών, παραστρατιωτικών ομάδων και των κολομβιανών δυνάμεων ασφαλείας.
«Η πολιτική αστάθεια του έθνους έχει ιστορικά συνδεθεί με την άνιση κατανομή του πλούτου και το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών (κυρίως κοκαΐνης), παραμένει ένας σημαντικός παράγοντας διαταραχής στη ζωή της Κολομβίας» (Πηγή: Encyclopedia Britannica). Ιστορικά, η Κολομβία ήταν μία από τις τρείς χώρες που προέκυψαν μετά τη διάλυση της «Gran Colombia», το 1830 (οι άλλες δύο είναι το Εκουαδόρ και η Βενεζουέλα). Το νέο κράτος υπήρξε από το 1858-1863 ως Γραναδιανή Συνομοσπονδία. Από το 1863, η χώρα ονομάστηκε Ηνωμένες Πολιτείες της Κολομβίας. Η σημερινή της έκταση δημιουργήθηκε το 1903, λόγω της απόσχισης του Παναμά. Η πολιτική ιστορία της Κολομβίας κυριαρχείται, από την ανεξαρτησία της ακόμη, από δύο αντίθετες ομάδες, που τελικά εδραιώθηκαν ως πολιτικά κόμματα: το Φιλελεύθερο Κόμμα (PL, Partido Liberal) και το Συντηρητικό Κόμμα (PSC, Partido Conservador), το οποίο ιστορικά συνδέεται με τους οπαδούς του Simón Bolívar, του απελευθερωτή και πρώτου Προέδρου της Κολομβίας.
Η πολιτική σκηνή της χώρας χαρακτηρίζεται από βία. Αξίζει να αναφερθεί ότι τρεις υποψήφιοι Πρόεδροι δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 1990. Μια επί δεκαετίες σύγκρουση μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων, παραστρατιωτικών και αντικυβερνητικών αντάρτικων ομάδων, που χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο ναρκωτικών, κυρίως η ομάδα των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC), κλιμακώθηκε κατά τη δεκαετία του 1990. Η εκλογή του Cesar Gaviria το 1990, έφερε μια ευκαιρία για πολιτική ειρήνη. Ένα νέο Σύνταγμα γράφτηκε το 1991 και αρκετές αντάρτικες ομάδες μπήκαν στον πολιτικό στίβο μετά την αποστράτευση. Παρά τις δεκαετίες εσωτερικών συγκρούσεων και προκλήσεων ασφάλειας που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, η Κολομβία διατηρεί σχετικά ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς, που χαρακτηρίζονται από ειρηνικές, διαφανείς εκλογές και προστασία των πολιτικών ελευθεριών.
Στον οικονομικό τομέα, κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, η οικονομία βασίστηκε εξ ολοκλήρου στην εξόρυξη χρυσού, συμπεριλαμβανομένης και της ληστείας μετάλλου από τους τάφους των ιθαγενών. Η σύγχρονη οικονομία βασίζεται στην εκμετάλλευση καυσίμων υδρογονανθράκων και πολλών μετάλλων, στη γεωργική παραγωγή και στην παραγωγή αγαθών για εξαγωγή και οικιακή κατανάλωση. Η Κολομβία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου της Λατινικής Αμερικής και ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός άνθρακα στον κόσμο, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας καφέ και ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας λουλουδιών.
Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις κυριαρχούν στην οικονομία και η άμεση συμμετοχή της κυβέρνησης περιορίζεται σε βιομηχανίες όπως οι σιδηρόδρομοι, το πετρέλαιο και οι τηλεπικοινωνίες. Η κυβέρνηση προσπάθησε να ενισχύσει την οικονομική σταθερότητα και να ενθαρρύνει την ιδιωτική επιχειρηματικότητα μέσω έμμεσων μέτρων, όπως ένα ευνοϊκό σύστημα φορολόγησης και η επέκταση της πίστωσης σε νέες βιομηχανίες. Η γεωργία παραμένει ένα σημαντικό συστατικό της κολομβιανής οικονομίας, αν και η βιομηχανική ανάπτυξη από τη δεκαετία του 1940, ήταν αξιοσημείωτη. Ένα σημαντικό ποσοστό της Κολομβιανής γης είναι ακαλλιέργητο λόγω της επικράτησης των φτωχών εδαφών και των δυσμενών κλιματικών συνθηκών.
Η οικονομική ανάπτυξη ήταν αρκετά σημαντική στα μέσα του 20ού αιώνα, αλλά στις επόμενες δεκαετίες ο πληθωρισμός και η ανεργία αυξήθηκαν ανησυχητικά, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης μειωνόταν. Παρ ‘όλα αυτά, η Κολομβία ήταν μία από τις λίγες χώρες της Λατινικής Αμερικής που δεν υπέστη κρίση χρέους τη δεκαετία του 1980, και από πολλές απόψεις κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, είχε την πιο υγιή οικονομία στην περιοχή.
Μέχρι και τη δεκαετία του 1990, η οικονομία της Κολομβίας διατηρήθηκε σταθερή, ιδιαίτερα σε σχέση με άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όμως, τα πράγματα άλλαξαν απότομα. Το 1998, η αύξηση του Α.Ε.Π. ήταν μικρότερη από 1% και το 1999, η Κολομβία γνώρισε μία από τις βαθύτερες υφέσεις στη Λατινική Αμερική, με μείωση 4,5% στο Α.Ε.Π. Ειδικότερα, το κατά Κεφαλήν εισόδημα, το 1999, ήταν περίπου 7% χαμηλότερο από το επίπεδό του το 1997. Η κρίση αυτή είχε δύο κύρια αίτια: αρχικά, την αύξηση των κρατικών δαπανών πέρα από τα προβλεπόμενα όρια λόγω της Συνταγματικής Μεταρρύθμισης του 1991, και δεύτερον, τα χρέη του ιδιωτικού τομέα. Έκτοτε, οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κολομβίας αυξήθηκαν σημαντικά, φτάνοντας στο 6,7% το 2007. Τη διετία 2008-2009, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας επιβραδύνθηκε στο 3,2% και 1,1% αντίστοιχα.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, ο ρυθμός ανάπτυξης βρέθηκε σε αύξηση (6,9% το 2011), ενώ για τα επόμενα έτη παρατηρήθηκε μία μικρή πτώση. Η οικονομία της Κολομβίας επιβραδύνθηκε το 2017 λόγω της πτώσης των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου και της χαμηλότερης παραγωγής πετρελαίου λόγω των επιθέσεων των ανταρτών στην υποδομή των αγωγών. Παρόλο που η πραγματική αύξηση του Α.Ε.Π. ήταν κατά μέσο όρο 4,7% κατά τη τελευταία δεκαετία, υποχώρησε στο 1,8% το 2017. Η μείωση των τιμών του πετρελαίου συνέβαλε, επίσης, στη μείωση των κρατικών εσόδων. To κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. αυξήθηκε εξίσου, καθώς από 2.520$ το 2000, έφτασε, το 2013 στα 8.218$. Από το 2014 και εξής, παρατηρείται μια πτώση στο κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. της χώρας, ενώ ακολούθησε μία μικρή αύξηση το διάστημα 2017-2018. Μετά την επιτάχυνση στο 3,3 % το 2019, η οικονομική ανάπτυξη ήταν σε καλό δρόμο για να επιταχυνθεί περαιτέρω το 2020, αλλά η πανδημία COVID-19 έπληξε την οικονομία, προκαλώντας τη χειρότερη ύφεση στη χώρα εδώ και σχεδόν μισό αιώνα.
Στον τομέα της υγείας, η πρόοδος τα Κολομβίας στην επέκταση των υγειονομικών υπηρεσιών για τον πληθυσμό της, είναι εντυπωσιακή. Το σύστημα υγείας της Κολομβίας λαμβάνει την 22η θέση, από τα συνολικά 191 συστήματα υγείας σε αποτελεσματικότητα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Το 1990, περίπου ένα έκτο του πληθυσμού είχε ασφάλιση υγείας. Σήμερα, το σύστημα υγείας της χώρας καλύπτει περισσότερο από το 95% του πληθυσμού της. Η δομή του συστήματος υγείας της Κολομβίας βασίζεται στο αναφαίρετο δικαίωμα στην υγεία, με τις δαπάνες για την υγεία να πηγάζουν κυρίως από τη φορολογία. Μια από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την υγεία έγινε το 1993 (Νόμος 100), για τη μετατροπή της δομής της καθολικής χρηματοδότησης της δημόσιας υγείας. Έκτοτε, οι εργαζόμενοι υποχρεούνται να πληρώνουν προγράμματα υγείας, στα οποία συμβάλλουν και οι εργοδότες. Έτσι δημιουργήθηκε ένα μεικτό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται δημόσια και ιδιωτικά προγράμματα ασφάλισης.
Γενικά, η υγειονομική περίθαλψη στην Κολομβία είναι πολύ προσιτή. Περίπου το 20% των κρατικών δαπανών κατευθύνεται στην υγειονομική περίθαλψη. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Κολομβία δαπάνησε το 6,4% του Α.Ε.Π. της για την υγεία το 2008, ή περίπου 16,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Μέχρι το 2018, το ποσοστό αυτό είχε φτάσει στο 7,6% του Α.Ε.Π. Αυτό το επίπεδο επένδυσης έχει καταστήσει προσιτό το κόστος για τους ασθενείς, κυρίως σε αστικά περιβάλλοντα. Στις αγροτικές περιοχές, ωστόσο, η κάλυψη υγείας είναι πιο περιορισμένη.
Όσον αφορά το ζήτημα της εκπαίδευσης, τις τελευταίες δύο δεκαετίες το εκπαιδευτικό σύστημα της Κολομβίας έχει υποστεί έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό, που είχε ως αποτέλεσμα την εντυπωσιακή επέκταση της πρόσβασης σε έλα τα επίπεδα εκπαίδευσης. Οι εγγραφές στα σχολεία της χώρας έχουν αυξηθεί σε όλα τα επίπεδα. Χαρακτηριστικό είναι πως σε μόλις μία δεκαετία, η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα και τριτοβάθμια εκπαίδευση υπερδιπλασιάστηκε, στο 40% και 50% αντίστοιχα.
Στην Κολομβία, η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας 6-14 ετών, ενώ παρέχεται η δυνατότητα εγγραφής τόσο σε δημόσια σχολεία όσο και σε ιδιωτικά. Ταυτόχρονα, η Κολομβία διαθέτει ένα ενιαίο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ανώτερης επαγγελματικής εκπαίδευσης. Ορισμένα προγράμματα περιέχουν στοιχεία τόσο της τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης όσο και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, οι κρατικές δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του Α.Ε.Π., βρισκόταν στο 4,5% για το 2018. Το υψηλότερο ποσοστό δαπανών για την εκπαίδευση ως ποσοστό του Α.Ε.Π. σημειώθηκε κατά τα έτη 2010 και 2013, με περίπου 4,8%. Ωστόσο, ενώ οι συνολικές δαπάνες εκπαίδευσης της Κολομβίας ως ποσοστό του Α.Ε.Π. έχουν ξεπεράσει τα επίπεδα δαπανών σε άλλες χώρες μεσαίου εισοδήματος τα τελευταία χρόνια, η χρηματοδότηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι χαμηλή και δεν συμβαδίζει με τις αυξανόμενες εγγραφές.
Τέλος, σημαντική παράμετρος για την ανάπτυξη μίας χώρας είναι και ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI Index). Για την Κολομβία, η τιμή του δείκτη HDI για το 2019 διαμορφώνεται στο 0,767, γεγονός που θέτει τη χώρα στη κατηγορία της υψηλής ανθρώπινης ανάπτυξης, τοποθετώντας τη στη 83η θέση, από τις 189 χώρες συνολικά. Ειδικότερα, Μεταξύ 1990 και 2019, η τιμή HDI της Κολομβίας αυξήθηκε από 0,603 σε 0,767, αύξηση 27,2%.
Μεταξύ 1990 και 2019, το προσδόκιμο ζωής της Κολομβίας κατά τη γέννηση αυξήθηκε κατά 7,5 έτη και τα αναμενόμενα χρόνια σχολικής εκπαίδευσης αυξήθηκαν κατά 5,3 χρόνια. Ο δείκτης HDI της Κολομβίας είναι πάνω από το μέσο όρο του 0,753 για τις χώρες με υψηλή ανθρώπινη ανάπτυξη και πάνω από το μέσω όσο του 0,766 για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής.
Επιπλέον, η Κολομβία έχει τιμή GII (Gender Inequality Index) 0,428, γεγονός που την κατατάσσει στην 101η θέση από τις 162 χώρες για το 2019. Στην Κολομβία, 19,6% των κοινοβουλευτικών εδρών κατέχονται από γυναίκες και το 55,7 % των ενηλίκων γυναικών έχουν φτάσει τουλάχιστον ένα δευτεροβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης, σε σύγκριση με το 53% των ανδρών. Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι 57,3 %, έναντι του 80.9% για τους άνδρες.
Τέλος, όσον αφορά το ζήτημα της πολυδιάστατης φτώχειας, τα πιο πρόσφατα δεδομένα για την Κολομβία αφορούν την περίοδο 2015-2016. Στην Κολομβία, το 4,8 % του πληθυσμού (2.407 χιλιάδες άνθρωποι) είναι πολυδιάστατα φτωχοί, ενώ ένα επιπλέον 6,2% κατατάσσονται ως ευάλωτοι στην πολυδιάστατη φτώχεια (3.094 χιλιάδες άτομα). Έτσι, ο δείκτης MPI (Multi-dimensional Poverty Index) για την Κολομβία διαμορφώνεται στο 0,020, συγκριτικά με την Βραζιλία και το Μεξικό που διαμορφώνεται στο 0,016 και 0,026 αντίστοιχα.
Εν κατακλείδι, η Κολομβία παραμένει μία από τις πιο δυναμικές οικονομίες της Λατινικής Αμερικής. Διατηρεί ένα ιστορικό συνετής μακροοικονομικής και δημοσιονομικής διαχείρισης, ενώ κατάφερε να μειώσει τα επίπεδα φτώχειας στο ήμισυ, μέσα σε μία δεκαετία. Ωστόσο, η οικονομική ανάπτυξη της Κολομβίας παρεμποδίζεται από την ανεπαρκή υποδομή, τη φτώχεια, τη διακίνηση ναρκωτικών και μια αβέβαιη κατάσταση ασφάλειας, καθώς και την εξάρτηση από τα βασικά προϊόντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Colombia – Economic Indicators, Moody’s Analytics, διαθέσιμο εδώ
- Colombia, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Education in Colombia 2016, OECD, διαθέσιμο εδώ
- Education in Colombia, WENR, διαθέσιμο εδώ
- Human Development Report 2020-Colombia, UNDP, διαθέσιμο εδώ
- OECD Reviews of Health Systems-Colombia 2016, OECD, διαθέσιμο εδώ
- Production Transformation Policy Review of Colombia, OECD, διαθέσιμο εδώ
- The World Bank in Colombia-Overview, World Bank, διαθέσιμο εδώ
