Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Τα τελευταία 47 χρόνια, η Ελλάδα διανύει τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης και ομαλότητας της σύγχρονης ιστορίας της. Μέσα σε αυτή, οι πολίτες μπόρεσαν να εκφράσουν ελεύθερα τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, να δημιουργήσουν και να ενταχθούν σε οργανωμένους κομματικούς μηχανισμούς όλου του φάσματος, πράγμα που λίγα χρόνια νωρίτερα δεν ήταν εφικτό. Έτσι, μπόρεσαν ν’ αναδειχθούν νέες προσωπικότητες του ευρύτερου Αριστερού χώρου και επίσης, μπόρεσαν να βρουν το βηματισμό τους παλαιότερα στελέχη του χώρου αυτού.
Ένα τέτοιο ιστορικό και εμβληματικό στέλεχος της ανανεωτικής Αριστεράς ήταν και ο Λεωνίδας Κύρκος. Η πορεία της ζωής του ήταν γεμάτη με αγώνες, στην αρχή από το μετερίζι της Εθνικής Αντίστασης και της ΕΠΟΝ, αργότερα την περίοδο του Εμφυλίου γνώρισε τις διώξεις και τις φυλακές -όπως και στην περίοδο της δικτατορίας- και τέλος, το 1961, κατέβηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), για να υπερασπιστεί και να παλέψει για τις ιδέες του. Ύστερα, όταν το ΚΚΕ διασπάστηκε, ακολούθησε την επονομαζόμενη ανανεωτική πτέρυγα και έλαβε ηγετική θέση στο ΚΚΕ Εσωτερικού.
Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας επανήλθε στην ενεργό πολιτική και εξελέγη τα πρώτα χρόνια βουλευτής, με αριστερούς συνδυασμούς και στη συνέχεια, όταν η χώρα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, αναδείχθηκε ευρωβουλευτής. Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Εσωτερικού, καθώς και πρόεδρος της Ελληνικής Αριστεράς (ΕΑΡ), ενώ υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους στην ίδρυση του κόμματος του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου -όπου υπήρξε γραμματέας-, μια συμπόρευση της ΕΑΡ, του ΚΚΕ (που αποχώρησε το 1991) και άλλων παραπλήσιων συνδυασμών, δημιουργώντας μια υπολογίσιμη δύναμη στο κοινοβούλιο. Αποφάσισε να εγκαταλείψει τα πολιτικά και κομματικά αξιώματα το 1993, ωστόσο παρέμεινε ένας ενεργός πολίτης και μέσα από τις δημόσιες τοποθετήσεις του μετέφερε τη μεγάλη του πείρα, σε αυτούς, βέβαια, που ήταν πρόθυμοι να ακούσουν.
Αυτή η μακρά πολιτική εμπειρία εμπερικλείεται στο βιβλίο «Λεωνίδας Κύρκος Εκ Βαθέων», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, με την επιμέλεια του εκδότη και συγγραφέα Πέτρου Παπασαραντόπουλου. Σε αυτό εμπεριέχονται δώδεκα συνεντεύξεις του Κύρκου, σε μια περίοδο είκοσι χρόνων (1989-2009), εκ των οποίων οι έντεκα μεταδόθηκαν από τη ραδιοφωνική εκπομπή «Εκ Βαθέων». Η ιδέα για τη δημιουργία αυτού του βιβλίου προέκυψε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης, το Νοέμβριο του 2001, όταν ο Παπασαραντόπουλος σκέφτηκε και δεσμεύτηκε δημόσια στον αέρα της εκπομπής «ότι κάποια στιγμή πρέπει να καταφέρουμε να εκδώσουμε σε ένα βιβλίο τα κυριότερα αποσπάσματα των συνεντεύξεών μας, για να φανεί η εξέλιξη της σκέψης και των τοποθετήσεών σας», με τον Κύρκο να του απαντά με χιούμορ: «Πρόσεξε, έκανες ένα τολμηρό βήμα. Αυτό που έκανες είναι δέσμευση».
Πέραν, όμως, από τα δυο προαναφερθέντα πρόσωπα στις συνεντεύξεις συμμετέχουν ενίοτε κι άλλοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι, δίνοντας έτσι στο κείμενο ακόμη μεγαλύτερη ζωντάνια. Ενδιαφέρον είναι πως πριν από κάθε συνέντευξη ακολουθεί μια μικρή εισαγωγή που εντάσσει τον αναγνώστη στο κλίμα της εποχής και αναδεικνύει τα σημαντικότερα γεγονότα της εγχώριας ζωής και όχι μόνο. Επίσης, η παρουσία υποσημειώσεων στο έργο δίνει τη δυνατότητα για μια βαθύτερη κατανόηση, καθώς σε αυτές αποσαφηνίζονται πρόσωπα και καταστάσεις, ενώ η ύπαρξη βιβλιογραφίας στο τέλος προσφέρει, για όποιον το επιθυμεί, μια πρώτης τάξης ευκαιρία για εμβάθυνση στην πολιτική ιστορία του τόπου.
Οι συνομιλητές δε δίστασαν να «θέσουν τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων», πάνω σε μια ποικιλία θεμάτων, που κυριαρχούσαν στην τότε ελληνική κοινωνία. Η πρώτη συνέντευξη έγινε τον Ιανουάριο του 1989, σε αυτή ο Λεωνίδας Κύρκος κλήθηκε να σχολιάσει, μεταξύ άλλων, τη συμπόρευση ΚΚΕ και ΕΑΡ -μια αρκετά καινοτόμα συνεργασία-, αλλά και το ευρύτερο κλίμα που επικρατούσε στην αριστερά, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Σοβιετική Ένωση. Επίσης, συζητούνται οι σχέσεις του κόμματος με τις άλλες δύο μεγάλες παρατάξεις της εποχής (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ). Η επόμενη συνάντησή τους, λίγους μήνες μετά τον Ιούλιο, έγινε υπό το πρίσμα της συνεργασίας του Συνασπισμού με τη Νέα Δημοκρατία στη κυβέρνηση Τζαννετάκη. Ο βασικός λόγος που οδήγησε το Συνασπισμό σε μια τέτοια απόφαση ήταν η επικείμενη παραγραφή του σκανδάλου Κοσκωτά. Η συνομιλία των δυο ανδρών κινήθηκε γύρω από αυτό το θέμα, αλλά και από τον Ανδρέα Παπανδρέου και την παραπομπή του στο Ειδικό Δικαστήριο, ενώ η θεματολογία κινήθηκε επίσης γύρω από τα πεπραγμένα της κυβέρνησης Τζαννετάκη, αλλά και για το ρόλο των Κομμουνιστικών Κομμάτων τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης γενικότερα.
Οι επόμενες συναντήσεις έγιναν με φόντο την εξωτερική πολιτική της χώρας, καθώς εμφανίστηκε στο προσκήνιο το Μακεδονικό ζήτημα, που απασχόλησε την Ελλάδα για αρκετές δεκαετίες. Ο Λεωνίδας Κύρκος δε δίστασε όλο αυτό το διάστημα να εκφράσει την άποψή του, για μια συμβιβαστική λύση μεταξύ των δυο χωρών, διαχωρίζοντας τη θέση του από το κόμμα του και από τη συντριπτική μερίδα της κοινωνίας. Ωστόσο, ήταν έτοιμος να υποστηρίξει τη θέση που έβλεπε πως ήταν ωφέλιμη για τον τόπο, δίχως να υπολογίσει το εάν θα γίνει αρεστός. Ένα ακόμα προσφιλές κεφάλαιο την εποχή της δεκαετίας του ΄90 ήταν και τα ελληνοτουρκικά, με την κρίση στα Ίμια να επικρατεί, η γνώμη του παρόλα αυτά κινούνταν σε ένα κλίμα συνεργασίας, ειρήνης και αμοιβαίων υποχωρήσεων μεταξύ των γειτόνων. Και οι δύο αυτές πολιτικές αν και επικρίθηκαν από τους αρκετούς συγχρόνους του τελικά, ακολουθήθηκαν από τις μετέπειτα κυβερνήσεις.
Μερικά ακόμα μεγάλα θέματα που φωτίζονται στο βιβλίο είναι το Κυπριακό, που βρισκόταν σε έξαρση ύστερα από την αγορά των πυραύλων S300 από την πλευρά της Μεγαλονήσου, που πυροδότησε αντιδράσεις από την πλευρά της Άγκυρας. Έπειτα, δε θα μπορούσε να λείπει από το διάλογο η είσοδος της Ελλάδας στο Ευρώ, που ήταν μια από τις χαρακτηριστικότερες στιγμές στις αρχές της νέας χιλιετίας. Φυσικά, στις συζητήσεις τους συμπεριλαμβάνονταν και εσωτερικά πολιτικά ζητήματα, με την κριτική του να περιλαμβάνει τα καλώς και κακώς κείμενα, είτε επρόκειτο για τους πρωθυπουργούς και τους ηγέτες των άλλων κομμάτων είτε επρόκειτο για το δικό του πολιτικό χώρο. Ακόμη, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, δεν έκρυψε την άποψή του για μια συνεργασία ανάμεσα στο Συνασπισμό και το ΠΑΣΟΚ, υπό την προϋπόθεση μιας κοινής συμφωνίας.
Η τελευταία συνέντευξη που παραχώρησε στον συγγραφέα-εκδότη Πέτρο Παπασαραντόπουλο, το φθινόπωρο του 2009, περιείχε έναν γενικό απολογισμό της πολιτικής ιστορίας από την εποχή της μεταπολίτευσης και εξής, μια κριτική για το κόμμα του –που βρισκόταν σε μια μεταβατική περίοδο- και τους ηγέτες που πέρασαν από αυτό, αλλά και μια αυτοκριτική της μακράς του πορείας, αποκαλύπτοντας το μεγαλύτερο λάθος του και τη σημαντικότερη συνεισφορά του στο τόπο.
Συνοψίζοντας, το βιβλίο αυτό που προέκυψε από τις «Εκ Βαθέων» συνεντεύξεις, που παραχώρησε ο Λεωνίδας Κύρκος προσφέρει στον αναγνώστη, με γλαφυρό τρόπο, την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, μέσα από την ήρεμη και ψύχραιμη ματιά του εμβληματικού αυτού προσώπου της Ανανεωτικής Αριστεράς.
