Της Ιωάννας Μπάκουλη,
Η «Μάχη της Καλιακούδας» έλαβε χώρα στον ομώνυμο ορεινό όγκο της Ευρυτανίας, στις 28 Αυγούστου 1823, μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Η έκβαση της μάχης δεν είχε θετικό αποτέλεσμα για τους Έλληνες, καθώς το ελληνικό τάγμα ηττήθηκε από τον τουρκικό στρατό. Ο Αγώνας για την Ελευθερία έχει ξεκινήσει και οι Έλληνες συνεχίζουν να πολεμούν με μόχθο για την Ανεξαρτησία. Καταφέρνουν να κρατήσουν απόρθητο το Μεσολόγγι (Οκτώβριος – Δεκέμβριος 1822), για αυτό και ο Σουλτάνος αναθέτει τις επιχειρήσεις του στο Μουσταή Πασά της Σκόδρας. Τον Αύγουστο, λοιπόν, δίνεται μια ακόμη σημαντική μάχη στο Κεφαλόβρυσο του Καρπενησίου, στην οποία οι Έλληνες, με αρχηγό το Μάρκο Μπότσαρη, καταφέρνουν να πλήξουν σημαντικά τον εχθρό. Η νίκη αυτή, ωστόσο, θα φέρει βαρύ τίμημα, μιας και ο στρατηγός Μπότσαρης θα πέσει στο πεδίο της μάχης .
Την ηγεσία, στη συνέχεια, θα αναλάβει ο αδερφός του, Κώστας Μπότσαρης. Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, πως ένα μειονέκτημα της ελληνικής μεριάς ήταν οι εμφύλιοι ανάμεσά τους, οι οποίοι καθυστερούσαν σημαντικά την Επανάσταση και κυρίως, την έθεταν σε κίνδυνο. Στην προκειμένη περίπτωση, ενώ ο Κώστας Μπότσαρης θεώρησε αυτονόητο το να τεθεί ο ίδιος επικεφαλής, ο Ζυγούρης Τζαβέλας (ο τρίτος γιος του Λάμπρου Τζαβέλα) είχε αντίθετη άποψη, καθώς επιθυμούσε και εκείνος να αναλάβει τα ηνία της επιχείρησης. Ο Μπότσαρης, υποβοηθούμενος από τους Ζαγκλήδες και τους Ζερβαίους, αρνείται να παραιτηθεί. Το θέμα φτάνει στο Μεσολόγγι, στον τότε έπαρχο της Δυτικής Ελλάδας, Κωνσταντίνο Μεταξά. Ο τελευταίος δίνει εντολή στο Μπότσαρη να κατέβει στο Βλόχο και να καταλάβει τα γεφύρια του Αλαήμπεη, ενώ στον Τζαβέλα παραγγέλνει να αντιμετωπίσει τον Μουσταή όχι στο Καρπενήσι, αλλά σε κοντινή περιοχή που αυτός κρίνει κατάλληλη. Η ανάθεση των διαφορετικών καθηκόντων έγινε στην προσπάθεια να ισορροπήσει τη γενικότερη κόντρα ανάμεσα στις Σουλιώτικες οικογένειες.
Ο Ζυγούρης, έχοντας μαζέψει 600 Σουλιώτες από τη δική του φάρα, αποφασίζει πως η κατάλληλη τοποθεσία για να χτυπήσει τους Οθωμανούς είναι η ορεινή Καλιακούδα. Είχε πάρει, επίσης, έγκριση από τη διοίκηση, μέσω του Μεταξά, να του αποσταλούν ενισχύσεις, υπό την αρχηγία του Ανδρέα Λόντου, ο οποίος είχε ήδη αποστείλει ως εμπροσθοφυλακή σώμα 300 Πελοποννησίων υπό το Γιώργο Ροδόπουλο. Οι Πελοποννήσιοι σαφώς και είχαν συμφέρον να υπερασπιστούν τη Ρούμελη, καθώς μετά από αυτήν σειρά στην κάθοδο θα είχε, φυσικά, ο Μοριάς. Από αυτούς καταφέρνουν να φτάσουν στη μάχη και Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί, όπως οι Νικολάκης Κοντογιάννης, Γιαννάκης Γιολδάσης και ο Σιαδήμας, με τη δύναμη των Ελλήνων να φτάνει συνολικά τους 2.500 πολεμιστές. Ο Τζαβέλας, συγκεντρώνοντας τους πολεμιστές του, αμέσως καταπιάνεται με το σχέδιο της μάχης. Στήνει γερά ταμπούρια και τοποθετεί την πλειοψηφία του στρατεύματος στα κρίσιμα σημεία. Ο Μουσταή Πασάς ενημερώνεται για την ελληνική επιχείρηση και αποφασίζει να περάσει από την Καλιακούδα, έτσι ώστε να μη δείξει αδυναμία και να σταματήσει να παρενοχλείται από τους Ευρυτανούς, κατά την κάθοδό του προς τη Δυτική Ελλάδα.
Το πρωί της 28ης Αυγούστου 1823 η μάχη ξεκινάει. Το στράτευμα των Οθωμανών υπολογίζεται γύρω στους 10.000-12.000, αποτελούμενο από ξακουστούς πολεμοχαρείς μισθοφόρους, όπως Γκέκηδες, Αρβανίτες και Λατίνους. Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι το βράδυ με τις προσπάθειες των εχθρών να υπερισχύσουν, να πνίγονται στο αίμα. Οι τρεις προσπάθειες που έκαναν να καταλάβουν το ύψωμα αποτυγχάνουν. Ο Μουσταής εκνευρισμένος αποφασίζει να αλλάξει τακτική. Στο μεταξύ, οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί συμβουλεύουν τον Τζαβέλα να επιτεθεί αιφνιδιαστικά το βράδυ, πράγμα που αρνείται, με τους καπεταναίους να δείχνουν τη δυσαρέσκειά τους.
Την επόμενη μέρα, στις 29, η μάχη συνεχίζεται και ο εχθρός εξακολουθεί να αντικρούεται με επιτυχία. Στη συνέχεια, όμως, 400 Αρβανίτες, με επικεφαλής τον Μουχτάρ Κιαφαζέζη, καταφέρνουν να εισχωρήσουν σε μια στενωπή δίοδο, που υποτίθεται ότι φρουρούσαν οι οπλαρχηγοί Σιαδήμας και Γιολδάσης, μαζί με σώμα 200 ανδρών, και να βρεθούν στα νώτα των Ελλήνων. Για το συμβάν αυτό ο Μεταξάς τους κατηγόρησε για εξαγορά, καθώς το ελληνικό τάγμα βρέθηκε περικυκλωμένο από δύο πλευρές. Η γεωμορφολογία του εδάφους και το απόκρημνο της τοποθεσίας καθιστούσε το μέρος εύκολα υπερασπίσιμο, ωστόσο οι δύο καπετάνιοι το είχαν αφήσει αφύλακτο. Ο Ζυγούρης, απελπισμένος, διατάζει τελικά κατά μέτωπο εφόρμηση ενάντια στο τουρκικό ασκέρι. Το αποτέλεσμα; 200 Έλληνες πέφτουν νεκροί, μαζί με τον ίδιο το Ζυγούρη. Άλλοι γενναίοι που έπεσαν μαχόμενοι ήταν ο Κοντογιάννης και ο Δήμος Κίτσος. Από την άλλη, οι απώλειες των Τούρκων υπερβαίνουν τις 500. Οι εναπομείναντες Έλληνες καταφέρνουν να αποδράσουν κι άλλοι θα διασκορπιστούν στα οχυρά υψώματα της Οίτης κι άλλοι μέσω του Προύσου θα φτάσουν στο Μεσολόγγι.
Η ήττα στην Καλιακούδα άνοιξε το δρόμο για το Μεσολόγγι και το Καρπενήσι∙ το Κράβαρι και το Απόκουρου βρίσκονταν ακόμη υπό τον τουρκικό ζυγό. Ο αιφνιδιασμός βάρυνε ιδιαίτερα στην έκβαση της μάχης. Πολλά έχουν ειπωθεί για τη μυστήρια είσοδο του τουρκικού στρατεύματος στο φρουρημένο στενό. Δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ωστόσο, αν υπήρξε προδοσία από τους Σιαδήμα και Γιόλδαση ή αν απλώς κατηγορήθηκαν εξαιτίας εσωτερικών ερίδων των οπλαρχηγών. Στόχος των Ελλήνων αγωνιστών μετά την ατυχή έκβαση της μάχης της Καλιακούδας είναι να προλάβουν τους Τούρκους προτού καταλάβουν τους επόμενους στόχους τους, τη Ναύπακτο και το Μεσολόγγι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Στασινόπουλος, Χρήστος Α. (1979), Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Δ-Κ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα
- Κόκκινος, Διονύσιος Α. (1974), Η Ελληνική Επανάστασις, τόμος Γ΄, Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Γιαννακόπουλος, Θανάσης (2012), Η μάχη της Καλιακούδας και η ιστορική αλήθεια, από την ιστοσελίδα epoxi.gr, διαθέσιμο ΕΔΩ
