Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Οι δηλώσεις του Στέφανου Τσιτσιπά και του πατέρα του, σχετικά με την επιλογή του αθλητή να μην εμβολιαστεί έναντι του κορωνοϊού μέχρι αυτό να καταστεί υποχρεωτικό για τη συμμετοχή τους στις διοργανώσεις, που λαμβάνει μέρος, ξεσήκωσαν -κατά το δημοσιογραφικό κλισέ- θύελλα αντιδράσεων. Από το δικαστήριο των ΜΜΕ έως τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, πολλοί έσπευσαν να τους προσάψουν ανευθυνότητα, δεδομένης της αναγνωσιμότητας, που ο κορυφαίος Έλληνας τενίστας απολαμβάνει.
Όπως και κάθε άλλος πολίτης στα δημοκρατικά, συνταγματικά ευνομούμενα κράτη, ο Τσιτσιπάς και ο πατέρας του μπορούν να πιστεύουν ό,τι θέλουν και να το υποστηρίζουν δημοσίως, εντός του σχετικού θεσμικού πλαισίου. Σε ό,τι έχει δε να κάνει με την υπευθυνότητα, τα όρια είναι ρευστά και θολά. Η ίδια η έννοια της υπευθυνότητας επιδέχεται διαφορετικής ερμηνείας από άνθρωπο σε άνθρωπο, απόρροια της πνευματικής του συγκρότησης και του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Ακόμα, όμως, κι αν συμφωνήσουμε σ’ έναν ελάχιστο κοινό ορισμό της υπευθυνότητας, κάθε φορέας μιας ακραίας ή ανορθολογικής (για τα πρότυπα κάποιων άλλων) άποψης θα μπορούσε να συνεχίζει να την εκφράζει από το δημόσιο βήμα που κατέχει καθότι, θεωρώντας την ορθή, αντιλαμβάνεται ότι συνεισφέρει στο κοινό καλό.
Το ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι η αξία που έχει η κάθε άποψη. Το βάρος της εξαρτάται από τη σχέση του φορέα της με το ζήτημα με το οποίο σχετίζεται η άποψή του. Υπ’ αυτήν την έννοια, οι απόψεις υιού και πατρός Τσιτσιπά δεν έχουν κάποια βαρύνουσα σημασία γι’ αυτό καθαυτό το ζήτημα της αναγκαιότητας του εμβολιασμού. Η συντριπτικά κρατούσα άποψη της επιστήμης για το συγκεκριμένο ζήτημα έχει απαντήσει στους δύο κυρίους εδώ και πολύ καιρό. Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι διαθέτουν γνώσεις και πείρα για το συγκεκριμένο ζήτημα, ασυναγώνιστα μεγαλύτερες και πιο αξιόπιστες από αυτές των Τσιτσιπά, οι απόψεις των τελευταίων είναι ολότελα λανθασμένες.
Πλην του γεγονότος ότι τα δύο συγκεκριμένα άτομα στερούνται του γνωστικού υποβάθρου, που θα τους επέτρεπε να εκφέρουν μια αξιόπιστη εναλλακτική από την κρατούσα άποψη, θα πρέπει να εξεταστεί υπό το προαναφερθέν περί υπευθυνότητας πρίσμα και η γενικότερη παρουσία τους: Ο Στέφανος Τσιτσιπάς, στα 23 του χρόνια είναι εις εκ των κορυφαίων του κόσμου στο άθλημα της αντισφαίρισης. Στη χώρα μας, όπου η παράδοση στο συγκεκριμένο άθλημα είναι μικρή, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι είναι ο καλύτερος τενίστας όλων των εποχών. Είναι ήδη πλούσιος και διάσημος κι έχει μπροστά του ένα ακόμα πιο λαμπρό αγωνιστικό μέλλον. Η επαγγελματική του ενασχόληση με το συγκεκριμένο σπορ τού επιβάλλει, επίσης, την απόλυτη αφοσίωση σε αυτό, προκειμένου να επιτύχει την κατάκτηση και την παραμονή στην κορυφή. Είναι λογικό, λοιπόν, ένας νεαρός που έχει μεγαλώσει κατ’ αυτόν τον τρόπο να μην έχει ούτε την ωριμότητα ούτε την όρεξη ούτε ίσως και τη δυνατότητα να ενημερωθεί σωστά για τα μεγάλα γεγονότα. Ναι, σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι αθλητές σαν αυτόν, κορυφαίοι στον τομέα τους και ταυτόχρονα έντονα ευαισθητοποιημένοι και εποικοδομητικά δραστήριοι στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όπως για παράδειγμα ο Γιάννης Αντετοκούμπο. Δεν είναι, όμως, όλοι οι χαρακτήρες ίδιοι ούτε έχουν τα ίδια βιώματα.
Κατά συνέπεια, η ορθή διάσταση των πραγμάτων αφορά έναν διάσημο νεαρό αθλητή, ο οποίος στερούμενος αναλόγων γνώσεων και ευρύτερων κοινωνικών ερεθισμάτων διατύπωσε, από κοινού με τον πατέρα του, μια αντι-επιστημονική άποψη. Από αυτήν την οπτική γωνία, ο μέσος πολίτης οφείλει ν’ αγνοήσει τις συγκεκριμένες απόψεις, διότι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη αξία. Το αντίθετο φυσικά θα ίσχυε αν η άποψη που εξέφραζαν, αφορούσε το τένις. Εκεί, αντιστοίχως, η άποψη ενός άκρως επιτυχημένου αθλητή του συγκεκριμένου αθλήματος θα είχε όντως βαρύνουσα σημασία.
«Και ο επικοινωνιακός αντίκτυπος;», θ’ αντιτείνει δικαίως κάποιος νουνεχής. Όντως, μεγάλη μερίδα του κοινού θ’ αποφύγει συλλογισμούς όπως ο ανωτέρω και θα επηρεαστεί από το γεγονός ότι μια γνώμη εκφέρεται από ένα πρόσωπο, το οποίο γνωρίζει και θαυμάζει για τα επιτεύγματά του έστω κι αν αυτά δεν εντάσσονται στο πεδίο του επίδικου ζητήματος. Η δύναμη αυτή των διάσημων προσώπων να κατευθύνουν ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων έχει άλλωστε αναγνωριστεί και χρησιμοποιηθεί από πάρα πολλούς παράγοντες του δημόσιου βίου. Ο ίδιος ο Στέφανος Τσιτσιπάς συμμετείχε στην καμπάνια της κυβερνήσεως σχετικά με τα περιοριστικά μέτρα έναντι της πανδημίας. Θα μπορούσαν, ακόμη, ορισμένοι αρνητές των εμβολίων να κάνουν χρήση και λογικοφανών επιχειρημάτων που απορρέουν από τις σχετικές του δηλώσεις: «Είναι δυνατόν ο Τσιτσιπάς, που ως κορυφαίος αθλητής θα έχεις πίσω του ολόκληρο επιτελείο επιστημόνων της υγείας, να μην ξέρει;». Τέτοιου τύπου επιχειρήματα, όμως, κατά κανόνα, εκπορεύονται από άτομα που έχουν ήδη καταλήξει σε μία άποψη κι αναζητούν στοχευμένα την επιβεβαίωση αυτής. Το να προσπαθήσει κάποιος να τους πείσει, αντιτείνοντάς τους ότι το γεγονός πως ο Στέφανος πιστεύει αυτά για τον εμβολιασμό δεν συνεπάγεται αναγκαία και συμφωνία των ιατρών του ή ότι ακόμα κι αν οι ιατροί του είναι της ίδιας άποψης με τον ίδιο, αποτελούν μειοψηφία στην επιστημονική τους κοινότητα, αποτελεί μάλλον χάσιμο χρόνου.
Κάποιος καλοπροαίρετος θα μπορούσε, επίσης, να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με μια επαπειλούμενη «δικτατορία των ειδικών», όπου μόνον οι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται σε κάθε επιμέρους τομέα θα εκφέρουν άποψη επί των θεμάτων που τον αφορούν. Και είναι όντως γεγονός ότι εκφάνσεις αυτής της νοοτροπίας κάνουν από καιρού εις καιρόν την εμφάνισή τους. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, επί παραδείγματι, βλέπουμε διαφόρους ειδικούς της οικονομίας και των αγορών να επιχειρούν παγκοσμίως να νοσφισθούν την πολιτική εξουσία. Το ίδιο κι εν μέσω πανδημίας, όπου πολλοί ειδικοί της υγείας απευθύνονταν στην κοινή γνώμη λες και κυβερνούσαν αυτοί. Αυτό είναι το άλλο άκρο της πλήρους ισοπέδωσης και της πλήρους σχετικοποίησης των πάντων, στο πλαίσιο μιας στρεβλής, ορθοπολίτικης, ερμηνείας των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Βασικές δικλείδες ασφαλείας, λοιπόν, είναι η αυτογνωσία και η ισορροπία…
Επικοινωνιακή ζημιά στην εκστρατεία εμβολιασμού όντως υπήρξε από τις δηλώσεις του Τσιτσιπά. Αυτό, όμως, θα πρέπει ν’ αποτελέσει έναυσμα για μια πολιτική ηγεσία που επιθυμεί να εξορθολογίσει τη δημόσια ζωή, ώστε ν’ αναζητήσει τρόπους εκπαίδευσης των πολιτών, προκειμένου να καλλιεργήσουν τη λογική σκέψη και την κριτική επεξεργασία των μηνυμάτων που λαμβάνουν. Να συνειδητοποιήσουν ότι ουδείς γνωρίζει τα πάντα κι ότι είναι καταστροφικό ν’ ακολουθούν τυφλά κάποιον που θαυμάζουν για συγκεκριμένες πτυχές της προσωπικότητάς του. Ναι, ένας θαυμαστής του Τσιτσιπά, μπορεί αν έχει τη διάθεση και την ικανότητα να φιλτράρει σωστά την πληροφορία, ν’ αντιληφθεί ότι ο Στέφανος είχε δίκιο, όταν του έλεγε ότι πρέπει να τηρεί τα μέτρα κατά της πανδημίας κι ότι λέει ανοησίες σε σχέση με τον εμβολιασμό. Διότι δεν περιμένει να «πάρει γραμμή» από τον Τσιτσιπά για οποιοδήποτε ζήτημα αφορά τη ζωή του, αλλά επιθυμεί ν’ ακούσει και τη γνώμη ενός ανθρώπου που θαυμάζει, γνωρίζοντας ότι η αξία αυτής για κάθε ζήτημα κυμαίνεται.
Κάθε μέλος της κοινωνίας οφείλει να έχει άποψη για ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων. Αυτή η άποψη, όμως, πρέπει να διαμορφώνεται μέσα από την αναζήτηση της αξιόπιστης πληροφόρησης, με ανοιχτό μυαλό κι επίγνωση της ίδιας μας της άγνοιας. Μια διάσημη προσωπικότητα που θα έχει ξεπηδήσει από μια τέτοια κοινωνία θα ξέρει τον τρόπο, για να γίνει ευρύτερα χρήσιμη.
