Του Γιώργου Σγούρδα,
Στις 25 Αυγούστου του 1918 γεννήθηκε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της μουσικής για τον 20ο αιώνα. Ο Leonard Bernstein υπήρξε πιανίστας, μαέστρος, συνθέτης, παιδαγωγός, συγγραφέας και ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προς τιμήν του, ας κάνουμε μια αναδρομή στην πολυδιάστατη ζωή και το έργο του.
Γεννήθηκε στην περιοχή Lawrence της Μασαχουσέτης από εβραϊκή οικογένεια, που μετανάστευσε στις Η.Π.Α από τη σημερινή Ουκρανία. Το ταλέντο του στη μουσική φάνηκε από νεαρή ηλικία και, αυτοδίδακτος στην αρχή, ξεκίνησε μαθήματα πιάνου και θεωρίας της μουσικής. Ολοκλήρωσε τις μουσικές σπουδές του στο πανεπιστήμιο Harvard (απ’ όπου αποφοίτησε με διάκριση) και το ινστιτούτο Curtis. Γνωρίστηκε και μαθήτευσε δίπλα σε προσωπικότητες όπως ο Δημήτρης Μητρόπουλος, o Fritz Reiner, ο Serge Koussevitzky και ο Aaron Copland.
H καριέρα του ξεκίνησε νωρίς και φιλόδοξα. Όταν ο Bruno Walter αρρώστησε και δε θα μπορούσε να διευθύνει τη συναυλία στις 14/11/1943 με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, ο τότε καινούριος βοηθός μαέστρου Bernstein κλήθηκε να τον αντικαταστήσει χωρίς καν την πολυτέλεια μιας πρόβας. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η επιτυχία ήταν μεγάλη και το άστρο του νεαρού Leonard άρχισε να λάμπει. To ιδιαίτερο χορευτικό στυλ του και η άμεση, φιλική συμπεριφορά προς τους μουσικούς –σε αντίθεση με το τότε τυπικό πρότυπο του μαέστρου– έγινε γρήγορα αναγνωρίσιμο και ένα δείγμα του μπορείτε να δείτε εδώ.
Η πορεία του ήταν ανοδική και κατάφερε να αγγίξει τις κορυφές της εποχής του. Είναι αξιοσημείωτη η μακροχρόνια συνεργασία του με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ισραήλ, τη Metropolitan Opera και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα αλλά και την Κρατική Όπερα της Βιέννης, μεταξύ άλλων.
Παθιασμένος δάσκαλος και ομιλητής, ο Leonard Bernstein παρουσίαζε τα Young People’s Concers με μεγάλη επιτυχία (βρείτε τα εδώ) φέρνοντας στο προσκήνιο μουσικούς όπως ο Yo-Yo-Ma και ο Claudio Abbado και έδωσε τις περίφημες διαλέξεις Norton στο πανεπιστήμιο Harvard (βρείτε ένα από τα πιο συγκλονιστικά αποσπάσματα εδώ).
Η πληθωρικότητά του αναδεικνύεται καλύτερα στη μουσική που συνέθεσε, από τη Σονάτα για πιάνο και κλαρινέτο (βρείτε την εδώ), ως το πασίγνωστο “West Side Story” (βρείτε ένα απόσπασμα εδώ) αλλά και την Λειτουργία του, που περιλαμβάνει μουσικό θέατρο και κείμενα στην Λατινική, την Αγγλική και την Εβραϊκή γλώσσα, ενώ νιώθει κανείς να συναντάται όλη η μουσική του κόσμου σε μια σκηνή (βρείτε την εδώ).
Από νέος, υπήρξε μέρος αριστερών οργανώσεων, έμπρακτα στήριξε κατά τη διάρκεια της ζωής του μέλη του κόμματος Black Panther, ενώ τάχθηκε υπέρ του κινήματος κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων (Civil Rights Movement 1954-68) και κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Αν και παντρεμένος πατέρας τριών παιδιών, ο Bernstein ήταν ομοφυλόφιλος και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 χρηματοδότησε οργανισμούς προς έρευνα και κοινωνική ευαισθητοποίηση για τον ιό HIV/ΑIDS.
Μία από τις τελευταίες συναυλίες που διηύθυνε ο Bernstein αφορούσε τους εορτασμούς για την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ανήμερα Χριστουγέννων του 1989, μια συμφωνική ορχήστρα και χορωδία με μουσικούς από τη Γερμανία, την Αγγλία, τη Σοβιετική Ένωση, την Αμερική και τη Γαλλία ενώθηκε για να παίξει την 9η Συμφωνία του Beethoven, στο τέταρτο μέρος της οποίας η λέξη Freude (χαρά) αντικαταστάθηκε από τη λέξη Freiheit (ελευθερία). Έτσι, έγινε η «Ωδή στην Ελευθερία» (ακούστε την εδώ), στη συναυλία που τόσο όμορφα συνοψίζει αυτό που υπήρξε, εκπροσώπησε και αγάπησε ο ίδιος o Βernstein: Άνθρωπος.
Αυτή η λέξη που μας χαρακτηρίζει όλους, έχει μια ιδιαίτερη βαρύτητα όταν κανείς μιλάει για τον Leonard Bernstein. Tο ταλέντο του, η προσωπικότητά του και η καριέρα του είχαν οικουμενικές διαστάσεις και άγγιξαν όπως και αγγίζουν μέχρι σήμερα κάθε άνθρωπο, θυμίζοντας τα τόσα που μας συνδέουν και τη μικρότητα όσων μας χωρίζουν. Ο ίδιος είχε πει: «Πάνω από όλα αγαπώ τον Άνθρωπο, για αυτόν κάνω μουσική». Μας άφησε στις 14 Οκτωβρίου 1990, μα το άστρο του θα φωτίζει τις ψυχές μας για πάντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Leonard Bernstein, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Leonard Bernstein, Official Website, διαθέσιμο εδώ
- Leonard Bernstein, Britannica, διαθέσιμο εδώ
