Της Διαμάντως Γεωργακοπούλου,
Η σωματική άθληση προσφέρει αμέτρητα οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, η εμμονική προσήλωση σε αυτήν είναι πιθανό να επιφέρει αντίθετα αποτελέσματα. Ο εθισμός στην άσκηση αποτελεί έναν ασυνήθιστο τύπο εθισμού, ο οποίος αφορά ψυχολογική ή/και φυσιολογική εξάρτηση από τακτική άσκηση, η έλλειψη της οποίας προκαλεί συμπτώματα στέρησης μετά από 24 έως και 36 ώρες αποχής. Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν άγχος, ευερεθιστότητα, ενοχή, μυϊκά τικ, αίσθηση φουσκώματος, νευρικότητα, και εμφανίζονται όταν το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα, για οποιονδήποτε λόγο, να αθληθεί (Weinberg, Gould, 2018). Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υφίσταται επίσημη καταγραφή του εθισμού στην άθληση ως διαταραχή, στα σύγχρονα διαγνωστικά εγχειρίδια (DSM-V/ ICD-10), αλλά οι έρευνες που έχουν εξετάσει το φαινόμενο έχουν αναδείξει πολλαπλούς τομείς που το αφορούν.
Παρά το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι διαμορφώνουν θετικό εθισμό στην άθληση, υπάρχουν και εκείνοι που αναπτύσσουν μία αρνητική εμμονή. Στην περίπτωση αυτή, η άσκηση βρίσκεται στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του ατόμου, παραγκωνίζοντας τις διαπροσωπικές σχέσεις του, τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις και οτιδήποτε άλλο δε σχετίζεται με τη γυμναστική. Υπάρχει η πρωτογενής εξάρτηση και η δευτερογενής. Στην πρώτη περίπτωση, η άθληση αποτελεί αυτοσκοπό και είναι πιθανό να περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή του ατόμου, προκειμένου να αποκτήσει καλύτερες επιδόσεις. Στη δεύτερη περίπτωση, η εμμονή στην άσκηση συνιστά το σύμπτωμα μιας άλλης παθολογίας, π.χ. διατροφικής διαταραχής.
Το 2007, ο Kerr και οι συνεργάτες του έκαναν λόγο για ορισμένα κριτήρια που εξηγούν τη διαταραχή της εξάρτησης από την άθληση. Από τα κριτήρια αυτά, χρειάζεται να είναι εμφανή τρία ή περισσότερα σε διάστημα ενός χρόνου: ανάγκη για υπερβολική άσκηση, συμπτώματα στέρησης, απώλεια ελέγχου, σύγκρουση, συνεχής αφιέρωση περισσότερου χρόνου στην άθληση, περισσότερη άσκηση από όσο χρειάζεται, συνέχιση της άθλησης παρά της επίγνωσης των προκαλούμενων προβλημάτων.
Υπάρχουν τρεις υποθέσεις που εξηγούν τις βιολογικές βάσεις του εθισμού στην άθληση: η υπόθεση της θερμογένεσης, η υπόθεση της μονοαμίνης, και η υπόθεση των ενδορφινών. Σύμφωνα με την υπόθεση της θερμογένεσης, η γυμναστική προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, η οποία συντελεί στη μείωση του άγχους και άλλων συμπτωμάτων κατάθλιψης. Παράλληλα, η υπόθεση της μονοαμίνης, αφορά τις αλλαγές που διενεργούνται στην ντοπαμίνη, τη σεροτονίνη και τη νορεπινεφρίνη, οι οποίες σχετίζονται με τα θετικά συναισθήματα και την καλή διάθεση. Τέλος, η υπόθεση των ενδορφινών, εξηγεί την έκκριση ενδορφινών κατά τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας. Πιο αναλυτικά, όσο το άτομο γυμνάζεται, παράγεται στρες που οδηγεί στην έκκριση ενδορφινών, οι οποίες έχουν αναλγητική δράση και δημιουργούν θετικά συναισθήματα. Με λίγα λόγια, η άθληση αυξάνει την αίσθηση ευφορίας στον οργανισμό του ατόμου, με αποτέλεσμα το εθισμένο άτομο, βάσει των παραπάνω μηχανισμών, να επιδιώκει διαρκώς να αισθανθεί αυτή την ευχαρίστηση.
Όπως κάθε εθισμός, έτσι και ο εθισμός στην άθληση, έχει σημαντικές επιπτώσεις. Το άτομο που ασχολείται διαρκώς με τη σωματική δραστηριότητα, είναι πιθανό να αναπτύξει κι άλλες διαταραχές, αποκτά εμμονή με τη σωματική του διάπλαση, αποφεύγει οτιδήποτε είναι πιθανό να επηρεάσει τις επιδόσεις του και, ίσως, ακόμη να καταπονεί τον οργανισμό του. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τοποθετείται μόνο ο εαυτός και επίτευξη των αθλητικών στόχων. Οι σχέσεις έρχονται σε δεύτερη μοίρα κι όλες οι υποχρεώσεις αναβάλλονται. Ωστόσο, τι θα συμβεί όταν το άτομο δεν θα έχει πλέον τις αντοχές για ασταμάτητη άθληση; Η εμμονή αυτή είναι πιθανό να επιφέρει μοναξιά. Είναι απαραίτητο να υφίσταται μέτρο σε όλες τις ενέργειες και να αποφεύγεται η υπερβολική προσκόλληση στις δραστηριότητες. Ένα υποστηρικτικό και κατάλληλο περιβάλλον είναι αναγκαίο για την πρόληψη και αντιμετώπιση του ζητήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Weinberg R.S., Gould D., (2018) ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ- ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ, εκδ. Πασχαλίδης- BROKEN HILL.
- Kώστα Γ., Ματσούκα Ου., Τσιτσκάρη Ευ.,Τριγώνης Ι., (2015) Αθλητική Ψυχαγωγία και Αναψυχή Ελληνικά Ακαδημαϊκά ηλεκτρονικά συγγράμματα και βοηθήματα- Σύνδεσμος ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών.
