Της Αννίτας Ελισσαίου,
Στις 12 Αυγούστου πραγματοποιήθηκαν προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στη Ζάμπια, υπό ιδιαίτερα ταραχώδεις συνθήκες. Ο νυν Πρόεδρος της χώρας, Edgar Lungu, αρχηγός του κόμματος Patriotic Front, ήρθε αντιμέτωπος με τον Hakainde Hichilema, που ηγείται του συνασπισμού United Party for National Development (UPND). Μετά από δύο δύσκολες χρονιές για την οικονομία και την κοινωνία της χώρας, λόγω της πανδημίας, τα αποτελέσματα των εκλογών θα αποφάσιζαν αν η χώρα θα γύριζε νέα σελίδα ή αν τα πράγματα θα παρέμεναν ίδια.
Η Ζάμπια είναι μια από τις πιο σταθερές δημοκρατίες της αφρικανικής ηπείρου, χωρίς ωστόσο να λείπουν σοβαρά προβλήματα σε ό,τι αφορά τις πολιτικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Στη διάρκεια της θητείας του, ο Πρόεδρος Lungu έχει βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο οργανισμών προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, εξαιτίας των περιορισμών που έχουν κατά καιρούς επιβληθεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, των παράνομων συλλήψεων μελών της αντιπολίτευσης και των επιθέσεων κατά των επικριτών του. Η περίοδος πριν τις εκλογές δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Πρακτικές εκφοβισμού, όπως η παράταξη του στρατού για την αποτροπή επεισοδίων, αυθαίρετα «μπλοκ» σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και απαγορεύσεις συναθροίσεων για προεκλογικές καμπάνιες ήταν μερικά μόνο από τα φαινόμενα που προκάλεσαν για ακόμη μια φορά τη δυσαρέσκεια του κόσμου, αλλά και την υποψία περί νοθευμένων εκλογών.
Αλλά και η οικονομία αποτελεί μείζον ζήτημα για τη χώρα του αφρικανικού νότου, ειδικά για τις φετινές εκλογές. Η πανδημία του Covid-19 «χτύπησε» βαριά τον οικονομικό τομέα, με τον συνδυασμό των περιοριστικών μέτρων της καραντίνας και τη μειωμένη παραγωγή αγαθών να προκαλούν υψηλό πληθωρισμό, τεράστια αύξηση στο ήδη μεγεθυμένο χρέος και χιλιάδες ανέργους. Η άνοδος της τιμής του χαλκού, για την εξόρυξη του οποίου η Ζάμπια είναι διάσημη, και το άνοιγμα των επιχειρήσεων έδωσε μόλις μια μικρή ώθηση στην κρατική οικονομία, αλλά δεν ήταν αρκετή για να συνεισφέρει στη βελτίωση της κατάστασης. Τα παραπάνω στοιχεία, σε συνδυασμό με τις ολοένα αυξανόμενες κατηγορίες για διαφθορά κατά της κυβέρνησης Lungu, κλόνισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών στο Patriotic Front.
Ο αντίπαλος του Lungu, Hakainde Hichilema, υπόσχεται να αλλάξει την κατάσταση, με την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Βασικοί στόχοι της κυβέρνησής του, εφόσον εκλεγεί, είναι πέρα από την οικονομική ανάκαμψη, οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και η αντιμετώπιση της διαφθοράς. Διευθυντής λογιστικής εταιρείας πριν ασχοληθεί με την πολιτική, ο Hichilema είχε προσπαθήσει ξανά στο παρελθόν να εκλεγεί Πρόεδρος, χωρίς επιτυχία. Η πολιτική του ατζέντα απευθύνεται κυρίως στους νέους της χώρας, οι οποίοι επιζητούν την αλλαγή προς το καλύτερο, την οικονομική ανάκαμψη και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους. Οι εκφοβιστικές πρακτικές και λαϊκίστικες προσεγγίσεις του νυν Προέδρου βρίσκουν τη νέα γενιά άκρως αντίθετη. Με όλα τα μέσα που διαθέτει ο Lungu, όμως, και τις πέντε ανεπιτυχείς προσπάθειες του Hichilema στο παρελθόν, η πορεία των εκλογών έμοιαζε προκαθορισμένη.
Έτσι, όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, η έκπληξη και των δύο πλευρών ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Με 2.8 εκατομμύρια ψήφους, ο Hichilema ανακηρύχθηκε νικητής των εκλογών και νέος Πρόεδρος της Ζάμπια. Οι υποστηρικτές του, που έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους για το μέλλον της χώρας στο πρόσωπό του, ξέσπασαν σε πανηγυρισμούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσέλευση των ψηφοφόρων ήταν η υψηλότερη από το 1991. Ωστόσο, τα νέα δεν έγιναν δεκτά από την αντίθετη πλευρά. Ο Lungu έσπευσε να κατηγορήσει το UPND για αδικίες και εκλογική βία που διαπράχθηκαν την ημέρα των εκλογών εναντίον μελών του κόμματός του, καταγγέλλοντας εκδιώξεις ψηφοφόρων από εκλογικά κέντρα και αιματηρές επιθέσεις που κόστισαν τη ζωή σε δύο άτομα.
Το UPND, από την πλευρά του, απορρίπτει τους ισχυρισμούς του Lungu και άλλων αξιωματούχων του κόμματός του, σημειώνοντας τα στοιχεία απολυταρχισμού που χαρακτήρισαν τη θητεία του τέως Προέδρου και την περίοδο πριν τις εκλογές. Κάνοντας λόγο για μια «απελπισμένη προσπάθεια» του Lungu να παραμείνει στην εξουσία, ο ίδιος ο Hichilema συνεχάρη το έργο της εκλογικής επιτροπής της χώρας. Διεθνείς εκλογικοί παρατηρητές, που επιμελήθηκαν της λειτουργίας της επιτροπής, άφησαν θετικά σχόλια για τη διαφάνεια και την ειρηνική οργάνωση των εκλογικών κέντρων, αλλά δεν παρέλειψαν να επισημάνουν την άδικη και άνιση μεταχείριση του συνασπισμού του Hichilema κατά την προεκλογική περίοδο. Οι εκλογές ήταν νόμιμες και τα αποτελέσματα έγκυρα, σύμφωνα με τους παρατηρητές. Αν ο Lungu επιθυμεί να τα αμφισβητήσει, θα πρέπει να στραφεί στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας.
Ο νέος Πρόεδρος της Ζάμπια έχει ένα δύσκολο έργο μπροστά του και πρέπει να ανταποκριθεί σε υψηλές προσδοκίες του λαού του. Η διασφάλιση των δημοκρατικών αξιών και ελευθεριών, η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και η βελτίωση της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης της χώρας πρέπει να βρίσκονται στις προτεραιότητες της νέας του κυβέρνησης. Σε αυτά, όμως, έρχονται να προστεθούν και ανησυχίες για μια επικείμενη πολιτική κρίση, αν ο Lungu επιμείνει. Θα επιφέρει, άραγε, ο Hichilema την αλλαγή και την ειρήνη, όπως ελπίζουν οι πολίτες της Ζάμπια;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Elections to test Zambia’s standing as a stable democracy, AP News, διαθέσιμο εδώ
- Zambia 2021 elections: unfree, unfair, unpredictable, African Arguments, διαθέσιμο εδώ
- Zambia’s opposition leader Hichilema wins presidential vote, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Young Zambians hope for brighter future as Hichilema wins vote, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Zambia’s opposition leader rejects president’s claims election is rigged, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Zambia election: president claims vote was not free and fair, BBC, διαθέσιμο εδώ
