Του Γιώργου Βλαχάκη,
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας. Κατά τη διάρκειά τους, συμμετείχαν η Ελλάδα, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στις αρχές του 20ου αιώνα, αυτή η ετοιμοθάνατη, μετά από μια σειρά εσωτερικών αναταραχών, Αυτοκρατορία χαρακτηριζόταν από τους Ευρωπαίους ως «ο άρρωστος της Ευρώπης». Ωστόσο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ήταν σε μια φάση που θα έπρεπε να ανησυχεί για την εδαφική της ακεραιότητα, καθώς οι διαφορές μεταξύ των βαλκανικών κρατών της τότε εποχής φαίνονταν τόσο μεγάλες, που ήταν σχεδόν απίθανο να υπάρξει μια συμμαχία που θα την ανταγωνιζόταν.
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος
Από τις πρώτες δεκαετίες της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, είχε εδραιωθεί η ιδέα στον ελληνικό λαό πως η Ελλάδα ως κράτος ακόμη δεν ήταν ολοκληρωμένη. Οι Έλληνες, εντός και εκτός των εθνικών συνόρων, έπρεπε να αγωνιστούν για την απελευθέρωση περιοχών με σημαντικούς ελληνικούς πληθυσμούς. Παρόμοιες απόψεις είχαν αναπτυχθεί, ωστόσο, και στα άλλα βαλκανικά κράτη. Τα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης, εκτός από την Ελλάδα, τα διεκδικούσαν η Βουλγαρία και η Σερβία. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία) δεν ήταν ενάντιες σε μια αλλαγή του status quo στα Βαλκάνια, λόγω της όλο και μεγαλύτερης απειλής πολέμου μεταξύ αυτών και της συμμαχίας Γερμανίας – Αυστροουγγαρίας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αφορμή για τη συμπαράταξη των βαλκανικών κρατών στάθηκε το κίνημα των Νεότουρκων (1908) και η εθνικιστική πολιτική που ακολούθησε η οθωμανική ηγεσία ενάντια στις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες στα εδάφη της αυτοκρατορίας. Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1912, η Βουλγαρία και η Σερβία υπογράφουν συνθήκη συμμαχίας και τον Μάιο του ίδιου έτους, η Βουλγαρία συνάπτει συμμαχία με την Ελλάδα. Στη συμμαχία εντάσσεται τον Αύγουστο του 1912 και το Μαυροβούνιο. Η συμμαχία δημιουργήθηκε υπό τη στενή παρακολούθηση της Αντάντ, της συμμαχίας, δηλαδή, των Άγγλων, Γάλλων και Ρώσων ενάντια στις κεντρικές δυνάμεις. Ύστερα από απόφασή τους, οι τέσσερεις χώρες πιέζουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ζητώντας μεταρρυθμίσεις και αυτονομία στην περιοχή της Αλβανίας και της Μακεδονίας. Παρά την πίεση που της ασκήθηκε, η Πύλη απέρριψε το αίτημα αυτό. Έτσι, τον Οκτώβριο του 1912, η συμμαχία κηρύσσει πόλεμο στους Οθωμανούς και έτσι, ξεκινάει ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος.
Η Βαλκανική συμμαχία νικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά τη διάρκεια του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, με αποτέλεσμα, με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1913), η Οθωμανική Αυτοκρατορία να αναγκάζεται να παραχωρήσει μεγάλες εδαφικές εκτάσεις στη συμμαχία.
Β’ Βαλκανικός Πόλεμος
Ήδη πριν την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου, ήταν εμφανής η διαφορά ανάμεσα στις επιδιώξεις της Ελλάδος και της Βουλγαρίας, καθώς υπήρχαν διαμάχες για τη διευθέτηση των συνόρων στη Μακεδονία. Οι Βούλγαροι επεδίωκαν τα σύνορά τους να φτάνουν από το Μοναστήρι μέχρι την Αδριανούπολη. Ταυτόχρονα, κατά τη διάρκεια του πρώτου Βαλκανικού, οι Βούλγαροι έστειλαν μικρές στρατιωτικές ομάδες και αντάρτες, για να δημιουργήσουν προστριβές με τα ελληνικά στρατεύματα. Εκτός αυτού, η δημιουργία του νέου αλβανικού κράτους δημιούργησε ένταση μεταξύ της Σερβίας και της Βουλγαρίας, καθώς η πρώτη δε μπορούσε να έχει πρόσβαση στην Αδριατική θάλασσα, όπως επεδίωκε. Οι διαφορές μεταξύ των Σέρβων και των Βουλγάρων δεν είχαν την ίδια έκταση με αυτές που είχαν με την Ελλάδα. Η σύγκρουση μεταξύ των πρώην συμμάχων φαινόταν σχεδόν αναπόφευκτη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, και μετά τη συγκέντρωση βουλγαρικών στρατευμάτων στη Μακεδονία, η Ελλάδα και η Σερβία άρχισαν τις συζητήσεις για συμμαχία μεταξύ τους. Τον Μάιο του 1913, στη Θεσσαλονίκη, οι συζητήσεις επισημοποιήθηκαν με την υπογραφή συνθήκης συμμαχίας και στρατιωτικής συνεργασίας. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, Ελευθέριος Βενιζέλος, ζήτησε από τη Βουλγαρία να αποδεχτεί την κατάσταση που είχε επικρατήσει στη Μακεδονία και να προχωρήσει στην επίλυση των προβλημάτων που είχαν δημιουργηθεί. Ωστόσο, ο μετριοπαθής πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Ιβάν Γκέσωφ, -κατόπιν εντολής του Βασιλιά Φερδινάνδου- είχε παραχωρήσει τη θέση του στο Στόγιαν Ντάνεφ, που ακολουθούσε μια φιλοπόλεμη πολιτική. Η αφορμή για την έναρξη του πολέμου ήρθε στις 16 Ιουνίου του 1913, μετά από επίθεση των Βουλγάρων σε ελληνικά και σερβικά στρατεύματα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ευκαιρία για να συμμετάσχουν βρήκαν και οι Τούρκοι, που επιδίωκαν την ανακατάληψη της Αδριανούπολης, αλλά και οι Ρουμάνοι, που, χωρίς να συναντήσουν αντίσταση, έφτασαν κοντά στη Σόφια. Ο πόλεμος κράτησε ένα μήνα και οι αντιμαχόμενοι αποδέχτηκαν τους όρους ανακωχής στις 18 Ιουλίου.
Έτσι τελείωσαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, που αποτέλεσαν ένα τεράστιο επίτευγμα για την Ελλάδα, καθώς ήταν ένα βήμα πιο κοντά προς την ολοκλήρωση του εθνικού οράματος, της Μεγάλης Ιδέας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (2010), National Geographic, 2010.
- Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913), Έκθεση σχολής Ικάρων. Διαθέσιμο εδώ.
- Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913), Έκθεση Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού. Διαθέσιμο εδώ.
