Της Αννίτας Ελισσαίου,
Από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία το 2015, η κυβέρνηση του κόμματος “Law and Justice” (PiS) της Πολωνίας έχει βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο των επικριτών της για τις αμφιλεγόμενες πολιτικές της. Η ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η αυτονομία της δικαστικής εξουσίας, οι διακρίσεις κατά της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών είναι τα βασικότερα θέματα που έχουν απασχολήσει τους πολίτες της χώρας, αλλά και την Ευρώπη γενικότερα, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις. Ο νεότερος νόμος που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο την προηγούμενη εβδομάδα εγείρει ξανά ερωτήματα για τον δημοκρατικό χαρακτήρα της κυβέρνησης.
Ο νέος νόμος αφορά τα ιδιωτικά τηλεοπτικά δίκτυα και έφτασε στα πρόθυρα να προκαλέσει σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο. Ο νόμος απαγορεύει την ιδιοκτησία τηλεοπτικών δικτύων ολοκληρωτικά από ξένες εταιρείες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μια προσπάθεια σύμφωνα με την αρχική του καμπάνια να αποτραπεί η κατάληψη των δικτύων από κινεζικές ή ρωσικές εταιρείες και να επιστραφούν τα δίκτυα σε πολωνική ιδιοκτησία. Ο πραγματικός στόχος, όμως, φαίνεται να είναι το ιδιωτικό δίκτυο TVN, το οποίο ανήκει στον αμερικανικό όμιλο τηλεόρασης Discovery. Το TVN είναι ένα από τα πιο δημοφιλή κανάλια της πολωνικής τηλεόρασης, με χιλιάδες τηλεθεατές να παρακολουθούν καθημερινά τα προγράμματά του, και κυρίως τα ενημερωτικά δελτία του. Τα ρεπορτάζ των ειδήσεών του είναι συχνά επικριτικά προς την κυβέρνηση, ενώ ουκ ολίγες φορές έχουν αποκαλυφθεί μέσα από τα προγράμματα τα σκάνδαλα και οι παραβάσεις του PiS.
Το TVN είναι ίσως η τελευταία μεγάλη αντιφρονούσα φωνή της Πολωνίας, καθώς τα δημόσια κανάλια της χώρας έχουν πέσει στα χέρια αξιωματικών της κυβέρνησης ή επιχειρηματιών πλησίον του κόμματος. Το PiS ασκεί πλέον άμεσο έλεγχο σε ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια τηλεοπτικά δίκτυα, το TVP, το οποίο έχει πλέον μετατραπεί σε φερέφωνο της ατζέντας του κυβερνώντος κόμματος. Μεροληπτικά ρεπορτάζ, νεποτισμός και αυθαιρεσίες στη διοίκηση του καναλιού, διακρίσεις κατά της αντιπολίτευσης είναι μερικά μόνο από τα φαινόμενα που χαρακτηρίζουν πλέον το TVP, όπως και ποικίλα άλλα δημόσια κανάλια. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η θέση της Πολωνίας στο World Press Freedom Index, από τον οργανισμό «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα», είναι χαμηλότερη από ποτέ εξαιτίας των παραπάνω πρακτικών της κυβέρνησης.
Ο νόμος για τα τηλεοπτικά δίκτυα κατάφερε να κερδίσει την υποστήριξη του Κοινοβουλίου σε μια νίκη για τη συντηρητική κυβέρνηση, η οποία όμως κόστισε τελικά πολύ στο PiS. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του σχεδίου και της ψηφοφορίας επικράτησαν ιδιαίτερα ταραχώδεις συνθήκες, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη σύγκρουση της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση. Η αντιπολίτευση απείχε από την ψηφοφορία, αμφισβητώντας τη νομιμότητά της, καθώς ήταν προγραμματισμένη να πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριο. Μια ακόμα «πληγή» της κυβέρνησης είναι η διάλυση του μέχρι τώρα συνασπισμού, μετά την αποχώρηση του μικρού κόμματος “Accord”, ο αρχηγός του οποίου αντιτίθετο στον νέο νόμο για τα ΜΜΕ. Μετά από αυτήν την αστάθεια, υπάρχουν ποικίλα ερωτήματα για το μέλλον της κυβέρνησης PiS.
Η επικύρωση του νόμου από το Κοινοβούλιο προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, τις έντονες αντιδράσεις, κυρίως του αμερικανικού ομίλου Discovery. Ο όμιλος κινήθηκε νομικά, ασκώντας μήνυση κατά της πολωνικής κυβέρνησης, περιγράφοντας μια «κατάφορη επίθεση» κατά των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης γενικότερα και του TVN ειδικότερα. Εκπρόσωποι της εταιρείας καταγγέλλουν πως δεν είναι η πρώτη φορά που το δίκτυο πέφτει θύμα διακρίσεων από τις νομοθεσίες της κυβέρνησης, αναφερόμενοι στις περιπτώσεις όπου η ανανέωση της άδειας λειτουργίας του TVN δεν έγινε δεκτή. Δεν έλειψαν επίσης οι αντιδράσεις από το Υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α., με τον Υπουργό Anthony Blinken να κάνει λόγο για μια προβληματική κίνηση, η οποία ενδέχεται να υπονομεύσει τις σχέσεις Πολωνίας-Ηνωμένων Πολιτειών. Οι επιπτώσεις του νόμου θα φανούν τόσο στο πολιτικό κομμάτι, όσο και στο οικονομικό-επιχειρηματικό. Το TVN αποτελεί, άλλωστε, τη μεγαλύτερη αμερικανική επένδυση στη χώρα.
Ο νέος νόμος έλαβε την αρνητική κριτική και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εξέφρασε τις ανησυχίες της για διάβρωση των δημοκρατικών αξιών και της πολυφωνίας στην Πολωνία. Η νέα εξέλιξη χαρακτηρίστηκε ως απειλή για την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης των ΜΜΕ, σε μια χώρα όπου τα μέσα ενημέρωσης έχουν υποστεί κι άλλες φορές περιορισμούς. Με αφορμή τη νέα νομοθεσία, η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Θέματα Αξιών και Διαφάνειας, Věra Jourová, επεσήμανε την ανάγκη θεσμοθέτησης ενός ευρωπαϊκού νόμου για την ελευθερία έκφρασης των ΜΜΕ. Το “EU Media Freedom Act”, όπως το ονόμασε, παραμένει προς το παρόν ένα προσχέδιο, αλλά δεν είναι διόλου απίθανο να γίνει πραγματικότητα στο μέλλον, αν φαινόμενα όπως ο προαναφερθείς νόμος στην Πολωνία αυξηθούν.
Καθώς το ζήτημα έλαβε τεράστιες διαστάσεις, η εταιρεία Discovery κατάφερε να αποκτήσει ολλανδική άδεια, η οποία με βάση τη νέα νομοθεσία της επιτρέπει να συνεχίσει τη λειτουργία του καναλιού TVN. Ωστόσο, οι σχέσεις των δύο χωρών παραμένουν σχετικά τεταμένες, ενώ τα ανεξάρτητα μέσα στην Πολωνία δεν έχουν ακόμα διαφύγει τον κίνδυνο του νέου νόμου. Η ελευθερία του λόγου και η αντικειμενικότητα των ΜΜΕ ακόμα απειλούνται, με εκατοντάδες κόσμο να διαδηλώνουν για την προστασία τους. Ο νόμος θα πρέπει να εγκριθεί και από τον Πρόεδρο της χώρας, Andrzej Duda, αν όμως τεθεί πράγματι σε ισχύ, εύκολα μπορεί να διευκολύνει την κυβέρνηση στη «φίμωση» των επικριτών της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Why Poland’s Media Law is Stirring Up Protest, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
- EU slams newly passed law in Poland that could limit media freedom, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- US media group Discovery to sue Poland over ‘discriminatory’ media ownership law, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Polish government’s media bill is latest move to silence its critics, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Polish MPs approve controversial media law, France 24, διαθέσιμο εδώ
-
Discovery’s Polish news channel TVN24 obtains Dutch license, Reuters, διαθέσιμο εδώ
