Της Ελένης Μακράκη,
«Γεννημένη» τη χρονική περίοδο 1503-1519 στη Φλωρεντία από το αριστοτεχνικό χέρι του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, η Μόνα Λίζα, γνωστή και ως Τζιοκόντα, «πολιτογραφήθηκε» Γαλλίδα όταν αγοράσθηκε από τον Γάλλο ηγεμόνα Φραγκίσκο Α’, για να «φιλοξενηθεί» στη συνέχεια στο Παλάτι των Βερσαλλιών, κοσμώντας την κρεβατοκάμαρα του Μεγάλου Ναπολέοντα. Το 1804 απέκτησε μόνιμη κατοικία στο Μουσείο του Λούβρου και γίνεται η αυθόρμητη απάντηση στην ερώτηση «ονοματίστε τον διασημότερο πίνακα ζωγραφικής». 217 χρόνια στο «σπιτικό» του Λούβρου να δέχεται χιλιάδες επισκεπτών καθημερινά, θρονιασμένη στον τοίχο της υπεροχής της, σε μια μονίμως επαναλαμβανόμενη για αυτήν καθημερινότητα, κρατώντας φυλαγμένο το μυστικό της αινιγματικής της έκφρασης. Στους δύο αυτούς και κάτι αιώνες, μια φορά μόνο το «έσκασε» για να γυρίσει στα πατρογονικά της και να γίνει ακόμα πιο διάσημη, αφού η απουσία της χαρακτηρίστηκε ως η «κλοπή του αιώνα».
Δευτέρα, 21 Αυγούστου 1911 το Λούβρο ήταν κλειστό, όπως κάθε Δευτέρα. Καμία ανησυχία για τα έργα τέχνης που εκτίθενται στο Μουσείο. Εξάλλου, δεν είχαν περάσει παρά ελάχιστοι μήνες που ο Τεοφίλ Ομόλ, ο διευθυντής του Λούβρου, κόμπαζε δημοσίως ότι κανείς δεν μπορεί να κλέψει τη Μόνα Λίζα από το Μουσείο του. Ο τριαντάχρονος Ιταλός Βιτσέντζο Περούτζια, όμως, είχε άλλη γνώμη. Εργαζόμενος ως ξυλουργός στον Λούβρο, μεταμφιέζεται σε συντηρητή του Μουσείου και αφαιρεί τη Μόνα Λίζα από τη θέση της. Λίγα μέτρα πιο κει, αφήνει την κορνίζα της κάτω από μια σκάλα και κρύβει το μοναδικό έργο τέχνης μεγέθους 0,53 Χ 0,77 κάτω από τη φόρμα του. Βγαίνει σαν κύριος και κατευθύνεται στο κρησφύγετό του, ένα μόλις χιλιόμετρο μακριά από το Λούβρο.
Το πρωί της επόμενης ημέρας οι υπεύθυνοι του Μουσείου, βλέποντας άδεια τη θέση της αινιγματικής κυρίας, θεώρησαν βέβαιο ότι αυτή ήταν για συντήρηση. Λίγες ώρες αργότερα, όταν διαπιστώθηκε ότι η Μόνα Λίζα έλειπε, σήμανε συναγερμός. Οι πόρτες του Μουσείου σφραγίστηκαν και μαζί τους σφραγίστηκαν και τα σύνορα της Γαλλίας. Ο κομπάζων διευθυντής τίθεται σε διαθεσιμότητα και ο αστυνομικός επιθεωρητής Λουί Λεπέν αναλαμβάνει τις έρευνες, χωρίς όμως κάποιο άλλο αποτέλεσμα, εκτός από την εύρεση της κορνίζας κάτω από τη σκάλα. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ήταν όλα αφιερωμένα στη μεγάλη κλοπή και ένα ιδιότυπο πένθος επισκίασε όχι μόνο τον κόσμο της τέχνης, αλλά και όλη τη Γαλλία και πέρα από αυτή. Στις 29 Αυγούστου, όταν το Μουσείο ξανάνοιξε για τους επισκέπτες, χιλιάδες Γάλλοι επισκέφθηκαν την άδεια θέση της Μόνα Λίζα, κλαίγοντας γοερά, λες και αποχαιρετούσαν έναν εκλιπόντα συγγενή.
Τα σοκαριστικά γεγονότα διαδέχονταν το ένα το άλλο. Η είδηση της σύλληψης του ποιητή Γκιγιόμ Απολινέρ και του ανερχόμενου τότε ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο βάρυναν ακόμα περισσότερο το κλίμα. Ο πρώτος, Γαλλοπολωνός, ήταν για τη “Paris Journal” αρχηγός διεθνούς σπείρας που ήρθε στη Γαλλία με σκοπό να ξαφρίσει τα μουσεία της. Ο δεύτερος, Ισπανός, ζήλευε το μεγάλο ταλέντο του Ντα Βίντσι και ήθελε να εξαφανίσει τον μεγαλύτερο αντίζηλο των δημιουργημάτων του. Φυσικά, καμία κατηγορία δεν στοιχειοθετήθηκε και οι δύο αφέθηκαν αμέσως ελεύθεροι, αν και αυτή η ιστορία τους στιγμάτισε, ιδιαιτέρως τον Απολινέρ, που έπεσε σε βαθιά μελαγχολία.
Τα επόμενα δύο χρόνια, οι ελπίδες για την ανεύρεση του μοναδικού έργου τέχνης, παρά τις επικηρύξεις με τεράστια ποσά, εξανεμίστηκαν και πολλοί είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι ο πίνακας είχε καταστραφεί. Ήταν 29 Νοεμβρίου 1913, όταν ο Ιταλός γκαλερίστας Αλφρέντο Τζέρι έλαβε ένα γράμμα από κάποιον Λεονάρντο Βιτσέντσο, που ζητούσε αμοιβή για να χαρίσει το μοναδικό έργο στην Ιταλία. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και η αυθεντική Μόνα Λίζα βγήκε από τον κρυφό πάτο του μπαούλου του Βιτσέντσο Περούτζια στο δωμάτιο του ξενοδοχείου «Τρίπολι-Ιτάλια». Ο κλέφτης συνελήφθη. Στην ανάκριση που ακολούθησε ο Περούτζια υποστήριξε ότι ως ειλικρινής Ιταλός πατριώτης πίστευε φανατικά ότι όλα τα έργα του Ντα Βίντσι ανήκαν στη γενέτειρά του. Ένα κύμα συμπαράστασης σηκώθηκε τότε από τους Ιταλούς, που πίστεψαν στα πατριωτικά κίνητρά του, όπως φαίνεται ότι πείστηκαν για αυτά και οι δικαστές, καθώς ο Περούτζια, ο άνθρωπος που έκλεψε τον διασημότερο πίνακα του κόσμου από το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου, εξέτισε ποινή φυλάκισης μόλις έξι μηνών.
Η Μόνα Λίζα εκτέθηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στα μεγαλύτερα Μουσεία της Ιταλίας, δίνοντας την ευκαιρία στους Ιταλούς να αναρωτηθούν τι ήθελε τάχα να τους πει με την αινιγματική της έκφραση, για να πάρει εν συνεχεία τον δρόμο της επιστροφής για το Παρίσι. Ήταν 31 Δεκεμβρίου 1913, όταν περίπου 60.000 Ιταλοί αποχαιρέτησαν στο σιδηροδρομικό σταθμό του Μιλάνου την αγαπημένη τους Τζιοκόντα. Λίγες μέρες αργότερα, στις 4 Ιανουαρίου 1914, η Μόνα Λίζα επέστρεψε στο βασίλειό της, στο Μουσείο του Λούβρου, πιο καλά φυλασσόμενη από ποτέ, αιχμάλωτη στον τοίχο της, να βασανίζει με τα μυστικά της πίσω από τα χείλη της, βασίλισσα στις καρδιές όλων των φιλότεχνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 1911: Ιταλός σερβιτόρος αφαιρεί από το Μουσείο του Λούβρου τον διάσημο πίνακα «Μόνα Λίζα» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, Corfutvnews, διαθέσιμο εδώ
- Η κλοπή της «Μόνα Λίζα», Σαν σήμερα, διαθέσιμο εδώ
