Του Φίλιππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Παρά το γεγονός ότι η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής έχει βρεθεί στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης και της επικαιρότητας εν γένει τα τελευταία χρόνια, ήδη από την δεκαετία του 1990 εντοπίζονται νομοθετικά κείμενα, με σκοπό την αντιμετώπιση του φαινομένου, που αποκτά σταδιακά τις διαστάσεις μιας πρωτοφανούς κρίσης.
Ειδικότερα, ένα τέτοιο ρηξικέλευθο -για την περίοδο που υπεγράφη- νομοθέτημα υπήρξε το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο συνήφθη στην ομώνυμη πόλη της Ιαπωνίας, τον Δεκέμβριο του 1997, έπειτα από εκτενέστατες διετείς διαπραγματεύσεις. Το Πρωτόκολλο αποτελεί μια διεθνή σύμβαση, που έχει πλέον 192 μέρη και το οποίο αποτελεί πρωτόκολλο της σύμβασης-πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή.
Ιδιαιτερότητα του Πρωτοκόλλου του Κιότο αποτελεί το γεγονός ότι για πρώτη φορά τίθενται νομικώς δεσμευτικά όρια ρύπων και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τα συμβαλλόμενα μέρη, καθοριζόμενα μέσα από ένα σύστημα πολλαπλών παραγόντων, που λαμβάνει υπόψη την οικονομική κατάσταση, τη βιομηχανική ανάπτυξη και την προκαλούμενη από κάθε συμβαλλόμενο κράτος ρύπανση. Είναι δε ιδιαίτερα σημαντικό ότι υπό το καθεστώς του Πρωτοκόλλου το κύριο βάρος τίθεται στις ανεπτυγμένες οικονομίες, καθώς κρίθηκαν υπεύθυνες σε μεγαλύτερο βαθμό για την εκπομπή ρυπογόνων ουσιών, αλλά και ικανότερες να ανταπεξέλθουν οικονομικά στο κόστος της μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη περιβαλλοντικά οικονομία. Πιο συγκεκριμένα, το Πρωτόκολλο προέβλεπε την υποχρέωση 41 κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου την περίοδο εφαρμογής (2008-2012) κατά ποσοστό 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα εκπομπών του 1990.
Επιπλέον, το Πρωτόκολλο χαρακτηρίζεται από την χρησιμοποίηση των μηχανισμών της αγοράς για την επίτευξη των τιθέμενων περιβαλλοντικών στόχων. Ειδικότερα, θεσπίζεται μέσω αυτού, ένα σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Ένα συμβαλλόμενο μέρος δύναται δηλαδή να εκπέμπει περισσότερους ρύπους από το τιθέμενο όριο, κατά τον βαθμό που ένα άλλο μέρος του παραχωρεί το δικό του δικαίωμα εκπομπής κατά αντίστοιχο ποσοστό.
Πρόκειται για μια σύμβαση, που συνιστούσε ένα βαρυσήμαντο και ρηξικέλευθο επίτευγμα για την εποχή της, το πιο φιλόδοξο ως τότε στο πεδίο του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος. Εντούτοις, παρουσιάζει και ορισμένα σημαντικά μειονεκτήματα που μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά της. Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι δεν αποτελούν συμβαλλόμενο μέρος της οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ενώ δε δεσμεύει αναπτυσσόμενες οικονομικά χώρες όπως η Κίνα (ο μεγαλύτερος ρυπαντής παγκοσμίως πλέον), η Ινδία ή οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, παρά το μέγεθος της βιομηχανικής δραστηριότητας όλων των παραπάνω κρατών, αποστερεί το διεθνές αυτό νομοθέτημα από την οικουμενική και διεθνή ισχύ, που στο πεδίο της κλιματικής αλλαγής κρίνεται αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων. Παράλληλα, το σύστημα εμπορίας ρύπων δεν εγγυάται τα αποτελέσματα που θα είχε μια κλασικού τύπου νομική δέσμευση.
Εν κατακλείδι, το Πρωτόκολλο αποτελεί ένα φιλόδοξο για την εποχή του εγχείρημα, που αποτέλεσε τη βάση για τις μετέπειτα συνθήκες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η επίταση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής αλλά και η σημαντική αύξηση της συμβολής των αναπτυσσόμενων χωρών σε αυτήν το κατέστησαν ανεπαρκές. Για τον λόγο αυτό και αντικαταστάθηκε εντέλει από τη Συμφωνία των Παρισίων του έτους 2015, η οποία έχει δεσμευτική ισχύ για το σύνολο της διεθνούς κοινότητας και έχει σημαντικά πιο φιλόδοξους στόχους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kyoto Protocol, Encyclopedia Britannica, διαθέσιμο εδώ
