Της Δέσποινας Σκουλαρίγκη,
Το ημερολόγιο δείχνει 2 Μαΐου 1976, όταν 300 άτομα με προβλήματα όρασης εξεγείρονται και καταλαμβάνουν τον Οίκο των Τυφλών στην Καλλιθέα. Η σχολή αυτή αποτέλεσε μία φιλόδοξη ιδέα των Βικέλα και Δροσίνη που στόχο είχε την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία. Από ότι αποδείχτηκε, οι επιθυμίες δεν τελεσφόρησαν και καμία αλλαγή δεν επετεύχθη σε μία εποχή που η ισότητα ήταν «επιβεβλημένη». Με αυτό το πνεύμα ξεκίνησαν και τα άτομα αυτά, που αρκετά ήταν μαθητές της σχολής, έναν αγώνα, τον δικό τους αγώνα, για ένα μέλλον με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες ακόμη και για αυτές τις «κατώτερες» ομάδες. Η κατάληψη του Οίκου ήταν η αρχή για έναν τετραετή αγώνα διεκδίκησης της ελευθερίας τους. Τα αιτήματά τους ήταν συγκεκριμένα και καθορισμένα εξαρχής. Ζητούσαν την κρατικοποίηση του σωματείου, την παροχή αδειών μόνιμων μικροπωλητών στους τυφλούς, την αναγνώριση του δικαιώματος στους τυφλούς να διαχειρίζονται οι ίδιοι τα θέματά τους, την εκπαίδευση και την επαγγελματική αποκατάσταση τους. Χρειάστηκε πέντε μήνες προκειμένου μερικά μονάχα από τα αιτήματά τους να γίνουν πραγματικότητα. Ωστόσο, 45 χρόνια μετά, μπορούμε άραγε να πούμε ότι πράγματι η εξέγερση οδήγησε στην αναγνώριση των δικαιωμάτων των αναπήρων;
Από το 1979 μετονομάστηκε η σχολή σε Κέντρο Εκπαιδεύσεως και Αποκαταστάσεως Τυφλών (ΚΕΑΤ). Εκτός από αυτή, πολλές ακόμη σχολές σταδιακά ανοίγουν τις πόρτες τους σε άτομα με ειδικές ικανότητες, τόσο με τις εγκαταστάσεις τους, όσο και με τα προγράμματα σπουδών τους. Βέβαια, δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως το ζήτημα έχει επιλυθεί, αφού χρειάζονται ακόμη πολλές νοοτροπίες να αλλάξουν και πολλοί φορείς να ενεργοποιηθούν, ώστε να υπάρξει μία ουσιαστική ένταξη των ανθρώπων με αναπηρίες στην κοινωνική ζωή εν γένει. Μετά την εκπαίδευση, φτάνουμε στο ζήτημα που ταλανίζει όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, το οποίο δεν είναι άλλο από την επαγγελματική αποκατάσταση. Όταν αυτό συνδυάζεται και με μερικές ιδιαιτερότητες του υποψηφίου, τότε αρκετές πόρτες είναι κλειστές. Για ένα μεγάλο διάστημα, λοιπόν, ο ισχυρισμός ότι το κίνημα των τυφλών δεν επέφερε την επιθυμητή αλλαγή δεν φαινόταν παράλογος.
Ψήγματα, όμως, αισιοδοξίας περνούν από το οπτικό μας πεδίο αποδεικνύοντας πως η εξέλιξη -έστω και με μικρά βήματα- έρχεται και πως όλα είναι δυνατά για τα άτομα με αναπηρία, όπως είναι και για όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Η αισιοδοξία αυτή προέρχεται από τα πρώτα βήματα που παρατηρούμε ότι γίνονται στην ελληνική κοινωνία, ώστε να διευρυνθεί ο κύκλος απασχόλησης των ατόμων με ειδικές ικανότητες και κυρίως αντικατοπτρίζεται στα πρόσωπα των ανθρώπων αυτών που δουλεύουν σε καφετέριες, οι οποίες απασχολούν στο μεγαλύτερο μέρος τους άτομα από ευπαθείς κοινωνικά ομάδες.
Στο πάρκο ΚΑΠΑΨ (Κέντρο Αποκατάστασης Πολιτών Αναπήρων Ψυχικού) στους Αμπελοκήπους, στεγάζεται η καφετέρια «Μύρτιλλο», η πρώτη καφετέρια που ιδρύθηκε στην Αθήνα με στόχο την κατάρριψη των στερεοτύπων, του φόβου και της περιθωριοποίησης των ευπαθών ατόμων. Επόμενη στάση μας είναι η Θεσσαλονίκη, όπου σε μία στοά της φιλοξενείται η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «Επόμενη Στάση», η οποία, ενώ φαντάζει απλώς σαν μία ακόμη καφετέρια, αποτελεί μία προσπάθεια παροχής ίσων ευκαιριών σε όλους. Σε αυτά τα μαγαζιά θα ζήσεις μία ξεχωριστή εμπειρία, θα χρησιμοποιήσεις την νοηματική γλώσσα και χειρονομίες, προκειμένου να δώσεις την παραγγελία σου, και θα αντιληφθείς πως είναι περισσότερα αυτά που μας ενώνουν, παρά αυτά που μας χωρίζουν όλους εμάς τους ανθρώπους. Ο χώρος στον οποίο στεγάζεται η καφετέρια φιλοδοξεί να μεγαλώσει τους κόλπους της, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι με αναπηρίες θα μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους, να συναναστραφούν με άλλους ανθρώπους και να κοινωνικοποιηθούν.
Σε αρκετές χώρες, μάλιστα, η εξέλιξη φαίνεται να είναι πιο γρήγορη όπως στο Τόκιο, παραδείγματος χάριν, όπου ένας νέος τρόπος σερβιρίσματος καφέ μέσω των ρομπότ avatar δίνει ευκαιρίες εργασίας ακόμη και σε άτομα με κινητικά προβλήματα, καθώς είναι δυνατός ο χειρισμός τους εξ αποστάσεως.
Προσπάθειες ένταξης των ΑμεΑ είναι γεγονός ότι πραγματοποιούνται. Βέβαια, δεν αρκεί μόνο η προσπάθεια, αλλά είναι απαραίτητη και η στήριξη τέτοιων πρωτοβουλιών προκειμένου το νέο χαρμάνι του καφέ να είναι αυτό των ίσων ευκαιριών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Θεσσαλονίκη: Κωφοί σερβιτόροι σε καφετέρια που προωθεί τη νοηματική γλώσσα, protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Το 1976 σημειώνεται η εξέγερση του Οίκου Τυφλών, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Μάης του 1976 και το κίνημα των τυφλών, maxmag.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Μύρτιλλο: Η καφετέρια που μπορείς να απολαύσεις τον πιο “σημαντικό” καφέ της Αθήνας, maxmag.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Σε αυτή την καφετέρια του Τόκιο ΑμεΑ σερβιτόροι εργάζονται μέσω avatar ρομπότ, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
