Της Κωνσταντίνας Παναγιωτοπούλου,
Ο κορωνοϊός μας ανάγκασε να δούμε την εκπαίδευση υπό άλλο φως. Για εμάς, τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου, το σχολείο ήταν ένα δεδομένο, μέχρι που σταμάτησε να είναι. Οι επιστήμονες παγκοσμίως θεώρησαν ότι το κλείσιμο των σχολείων θα συντελούσε στο φρενάρισμα της μετάδοσης του ιού και συνεπώς στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της πανδημίας. Σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO, τον Απρίλιο του προηγούμενου έτους 151 χώρες ανακοίνωσαν κλείσιμο σχολείων. Ο αριθμός των πληγέντων μαθητών τον ίδιο μήνα υπερέβαινε το 1 δισεκατομμύριο. Η πανδημία, όμως, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Ακόμα και πριν την υγειονομική κρίση, ο αποκλεισμός από τις σχολικές αίθουσες ήταν πραγματικότητα για εκατομμύρια παιδιά, με την κατάσταση να ξεπερνάει κάθε φαντασία στην Υποσαχάρια Αφρική. Η φτώχεια και οι ανεπαρκείς υποδομές δεν είναι οι μοναδικοί λόγοι. Η UNESCO υπολογίζει, επίσης, ότι στην περιοχή αυτή 9 εκατομμύρια κορίτσια δεν πρόκειται ποτέ να πάνε σχολείο (ο αντίστοιχος αριθμός για τα αγόρια ανέρχεται στα 6 εκατομμύρια). Ωστόσο, παρά την απελπιστική εικόνα στην Υποσαχάρια Αφρική, η φτώχεια και το χάσμα ανάμεσα στα φύλα παρεμποδίζουν τη συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και σε παγκόσμια κλίμακα.
Η ανισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση σημαίνει ότι για ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών η ζωή θα είναι δυσκολότερη. Κι αυτό γιατί ο βασικός, ο πιο ρεαλιστικός και συγκεκριμένος σκοπός της μόρφωσης είναι να κάνει τη ζωή όσο το δυνατόν πολύχρονη και ευκολότερη. Αν όλος ο κόσμος ήταν η Υποσαχάρια Αφρική, όπου τα κορίτσια αποκλείονται συγκριτικά περισσότερο από τα σχολεία, το 74% των μολυσμένων από τον ιό HIV/AIDS θα ήταν νεαρές γυναίκες. Μπροστά σε αυτά τα γεγονότα, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η διαθεματικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στη μόρφωση και στην ποιότητα ζωής, παραχωρώντας μία πολυεπίπεδη ατομική ταυτότητα που προκύπτει από επιμέρους χαρακτηριστικά, αλληλοσυγκρουόμενα και αλληλοκαλυπτόμενα σαν τεμνόμενοι κύκλοι.
Όταν μιλάμε για εκπαίδευση, κάνουμε το λάθος (που, ειδικά στην Ελλάδα, προκύπτει από το τι μάθαμε στο σχολείο) να την υψώνουμε στον ουρανό, αντί να την προσγειώνουμε στην πραγματικότητα. Οι γνώσεις που εξασφαλίζουν μία καλύτερη ζωή εξ ορισμού δεν προορίζονται για τις ελίτ ούτε για άτομα πνευματικής ανωτερότητας, άσχετα με το αν αυτό συμβαίνει εν τέλει στην πράξη. Δεν πρόκειται για μία εμμονική φιλοσοφική αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Η βασική εκπαίδευση αφορά το τώρα, το εδώ, όχι κάτι που υπάρχει πέρα από εμάς, σε έναν υπερβατικό κόσμο, και διατίθεται μόνο για τους προνομιούχους. Δεν είναι αυτός ο δρόμος για να σώσουμε ζωές.
Βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο όταν ως κοινωνία επιμορφώνουμε, για παράδειγμα, πάνω σε θέματα υγείας. Συζητώντας ανοιχτά για ασθένειες και πρόληψη, βοηθάμε τα παιδιά να παίρνουν καλύτερες αποφάσεις στη μετέπειτα ζωή τους, να χτίσουν μία ωριμότητα που θα μεταβιβαστεί στις επόμενες γενιές. Αν τα νεαρά κορίτσια στην Υποσαχάρια Αφρική είχαν πάει στο σχολείο, πιθανότατα θα είχαν μάθει για την χρήση προφύλαξης στις σεξουαλικές επαφές ή ακόμα και για τις ίδιες τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, κάτι που ως ένα βαθμό θα τα θωράκιζε απέναντι στον θανάσιμο HIV/AIDS. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Εταιρική Σχέση για την Εκπαίδευση (Global Partnership for Education), η εκπαίδευση μειώνει τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, βελτιώνει τις διατροφικές συνήθειες και πολλά περισσότερα. Ένα παιδί με μητέρα που ξέρει ανάγνωση είναι 50% πιθανότερο να εμβολιαστεί, δύο φορές πιθανότερο να πάει σχολείο και 50% πιθανότερο να ζήσει για περισσότερα από 15 χρόνια.
Για να εφαρμόσουμε την υπόθεση στα τωρινά υγειονομικά δεδομένα, αν τα σχολεία επεδίωκαν συνεργασία με υγειονομικούς υπαλλήλους εν καιρώ κορωνοϊού, ίσως οι μαθητές να είχαν μία διαυγέστερη εικόνα για το εμβόλιο και να προχωρούσαν σε περισσότερους εμβολιασμούς, με το άνοιγμα της πλατφόρμας. Ίσως, ακόμα, να παρότρυναν και κάποιον διστακτικό από την οικογένειά τους ή τους φίλους τους να αναλάβει την κοινωνική του ευθύνη.
Απλοϊκά και σχεδιαγραμματικά μιλώντας, το σχολείο παρέχει γνώσεις. Οι επαρκείς γνώσεις παρέχουν απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, βασική αντίληψη για το πώς λειτουργεί ο κόσμος, η πολιτική και η οικονομία (συντελώντας έτσι στην κοινωνική σταθερότητα) και ίσως πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ένα πτυχίο ανοίγει πόρτες στην αγορά εργασίας. Ένα πτυχίο με καλούς βαθμούς, ή εμπλουτισμένο με άλλες δραστηριότητες, οδηγεί σε μία καλή δουλειά. Μία καλή δουλειά αποφέρει ικανοποιητικό εισόδημα, που εξασφαλίζει κατοικία σε μία φιλήσυχη, ειρηνική γειτονιά, πρόσβαση σε υγιεινές διατροφικές επιλογές, επισκέψεις σε ιατρεία. Ένα εξασφαλισμένο οικονομικά άτομο είναι πιο πιθανό να επιλέξει να κάνει παιδιά αν το επιθυμεί, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην επίλυση του προβλήματος υπογεννητικότητας που πολλές χώρες, όπως και η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν.
Και η ζωή συνεχίζεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Education: From disruption to recovery, en.unesco.org, διαθέσιμο εδώ
- Education in Africa, uis.unesco.org, διαθέσιμο εδώ
- Gender Equality in Education, uis.unesco.org, διαθέσιμο εδώ
- How education plays a key role in the fight against AIDS, globalpartnership.org, διαθέσιμο εδώ
