Του Δημήτρη Πέτικα,
Με την πάροδο των αιώνων, ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει καταφέρει πολλά και σημαντικά επιτεύγματα, από την εξέλιξη της τεχνολογίας μέχρι την ανάπτυξη των επιστημών. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικές δυνάμεις, οι οποίες υπερβαίνουν την ανθρώπινη λογική και συνεχώς μας υπενθυμίζουν ότι λεγόμαστε «άνθρωποι». Η φύση, λοιπόν, ανέκαθεν αποτελούσε διακαή πόθο όλων, προκειμένου να εξερευνηθεί και να αξιοποιηθεί στο έπακρο. Η οργή της, όμως, όταν δεν τη σεβόμαστε, είναι ικανή να διαλύσει κάθε όνειρο και φιλοδοξία. Προσφάτως παρατηρήθηκε σε όλη σχεδόν την υφήλιο το φαινόμενο πυρκαγιές να καίνε εκτάσεις ή ακόμα, και να εισχωρούν σε πόλεις, κάνοντας στάχτη κόπους δεκαετιών. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και στην Πομπηία, η οποία βρισκόταν δίπλα από το ηφαίστειο που ονομάζεται Βεζούβιος και οδηγήθηκε σε ολοκληρωτική καταστροφή πριν χιλιάδες χρόνια.
Προτού περιγραφεί, όμως, το φαινόμενο της έκρηξης αυτής, ας γίνει μνεία σε αυτή τη σπουδαία αρχαία πόλη, η οποία περιέχει στοιχεία άξια σχολιασμού. Η πόλη της Πομπηίας εντοπίζεται στο νότιο τμήμα της Ιταλίας, δίπλα στην Τυρρηνική θάλασσα, σε μικρή σχετικά απόσταση από την πόλη της Νάπολης. Είναι χτισμένη, τον 8ο αιώνα π. Χ., από τους Όσκους, στους πρόποδες του Βεζουβίου. Η ίδια η πόλη, ούσα επηρεασμένη από τη ρωμαϊκή διοίκηση, διατηρούσε ποικίλα στοιχεία του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, ενώ αναδείχθηκε σε ένα από τα κυριότερα θέρετρα της αρχαίας Ιταλίας, λόγω και του εύφορου κλίματος που επικρατούσε στην περιοχή. Ο πληθυσμός της τον καιρό της καταστροφής της πιθανότατα κυμαινόταν στους 10.000-20.000 κατοίκους, οι οποίοι αποτελούσαν ένα ακμαίο σύνολο.
Τα πρώτα σημάδια για την επικείμενη καταστροφή έκαναν την εμφάνισή τους αρκετά νωρίς. Ήδη το 62 μ. Χ. έγινε ένας πολύ δυνατός σεισμός, που ταρακούνησε ολόκληρη την πόλη και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές. Κατά τα επόμενα χρόνια έγιναν κάποιες επισκευές. Ωστόσο, ο σεισμός αυτός έμελλε να αποτελέσει απλά τις απαρχές μιας ολοκληρωτικής καταστροφής.
Αυτή η ολοκληρωτική καταστροφή ήρθε μερικά χρόνια αργότερα και πιο συγκεκριμένα, στις 24 Αυγούστου του 79 μ. Χ., όταν ο Βεζούβιος ξέσπασε την οργή του και σκέπασε την πόλη με στάχτες και ηφαιστιογενή υλικά. Αρχικά, έκανε αισθητή την παρουσία του ένα τεράστιο σύννεφο στάχτης, που έκανε άλλους από τους κατοίκους να τρέχουν κυριευμένοι από τον φόβο να σωθούν μακριά από εκείνο το μέρος (κάποιοι μόνιμα, κάποιοι, όμως, επέστρεφαν, φοβούμενοι να αφήσουν πίσω τις περιουσίες τους), και άλλους να μένουν εκεί και να προσπαθούν να προφυλαχθούν. Το μεγάλο αυτό σύννεφο ακολούθησε ένας τρομερός καταιγισμός ηφαιστειακών υλικών και ελαφρόπετρας, που σκέπασε τα πάντα σε ύψος 3 και άνω μέτρων, θάβοντας, παράλληλα, ζωντανούς πάνω από 2.000 ανθρώπους, με εκείνους να καταλήγουν, εν τέλει, από ασφυξία.
Έπειτα από αυτή την έκρηξη, η πόλη ήταν ξεχασμένη για αρκετούς αιώνες και, ειδικότερα, μέχρι και το 1592, χρονολογία κατά την οποία ανακαλύφθηκε εντελώς τυχαία ένα κομμάτι της πόλης της Πομπηίας, κατά τη διάρκεια εργασιών για την κατασκευή υδραγωγείου στην παρακείμενη Τόρε Ανουντσιάτα. Η ανακάλυψη αυτή ήταν μονάχα η αρχή για πολλές μετέπειτα έρευνες. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν επίσημα το 1748 και έφεραν στο φως διάφορα σημαντικά στοιχεία του αρχαίου εκείνου πολιτισμού, παρουσιάζοντάς μας έναν πραγματικό θησαυρό πολιτισμού και τέχνης, όπως πλουσιοπάροχες επαύλεις, τοιχογραφίες, την αρχαία αγορά, θέατρα, αρχαία καταστήματα κ.α.
Έτσι, τα ερείπια του αρχαίου αυτού πολιτισμού έδωσαν στο ευρύτερο κοινό μια πραγματική εικόνα του συνόλου της ρωμαϊκής πόλης και της ρωμαϊκής τέχνης, καθώς επίσης και την ευκαιρία να προβεί κανείς στη μελέτη του ρωμαϊκού πολιτισμού γενικότερα, όταν ήταν σε περίοδο απίστευτης ακμής και συνεχούς εξέλιξης. Οι ανακαλύψεις αυτές προφανώς προσέλκυσαν πολλά σημαίνοντα πρόσωπα από το ευρύτερο επιστημονικό και καλλιτεχνικό φάσμα, όπως τον Γερμανό ποιητή Friedrich Schiller, ο οποίος αφιέρωσε ποιήματα στη νεκρή αυτή πόλη, και τον Άγγλο μυθιστοριογράφο Edward Bulwer – Lytton, που έγραψε το μυθιστόρημα «Οι Τελευταίες Ημέρες της Πομπηίας», σαφώς εμπνευσμένος από την ομώνυμη πολιτεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Vesuvius /Facts, Location, & Eruptions/. Άρθρο από την ιστοσελίδα britannica.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Demaziere Albert (1973), Η καταστροφή της Πομπηίας, Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ.56, σελ.78-89.
- Καρατάσου, Α., “Στις 24 Αυγούστου 79 μ. Χ. ο Βεζούβιος έθαψε την Πομπηία”. Άρθρο από την ιστοσελίδα liberal.gr, 27/08/2016. Διαθέσιμο εδώ.
- Lancaster Jordan (2005), In the Shadow of Vesuvius: A Cultural History of Naples, I. B. Tauris.
