Του Βασίλειου Βούδη,
Διάγοντας το διακοσιοστό έτος της Εθνικής Παλιγγενεσίας, η σκιαγράφηση ενός κομβικού μέρους της νεότερης πολιτικής Ιστορίας δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί επιτακτικό ζητούμενο, προκειμένου να κατανοηθεί η επιρροή του στις ύστερες περιόδους έως και σήμερα. Ειδικότερα, η ιστορική διαδρομή των κομμάτων μετά την Επανάσταση θα θεωρηθούν ο πρόδρομος για την αναφορά στο Γαλλικό Κόμμα και τον αρχηγό του, Ιωάννη Κωλέττη, ο οποίος μεταξύ άλλων σφράγισε την Ιστορία του Έθνους.
Αρχικά, η Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους θεωρήθηκαν τα σπέρματα του κοινοβουλευτισμού του προσωρινού Νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, που χαρακτηρίστηκε από έντονες διαμάχες μεταξύ των δύο «κομμάτων» των πληρεξουσίων, «των πολιτικών» και «των πολεμικών». Οι συγκρούσεις αυτές σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες οδήγησαν στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, όπου δημιουργήθηκαν τα απότοκα των δύο κομμάτων, δηλαδή το Αγγλικό Κόμμα, το Γαλλικό και το Ρωσικό. Μαζί, όμως, με τη δημιουργία των νέων τριών πολιτικών ομάδων, αναδύθηκαν και πάλι οι διενέξεις, που κορυφώθηκαν από τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια και την παραίτηση του διαδόχου του, Αυγουστίνου Καποδίστρια, έως την άφιξη του Βασιλέως Όθωνα. Παρόλα αυτά, οι ραδιουργίες μεταξύ των πολιτικών αντιπάλων συνέχισαν να αποτελούν πάγιο χαρακτηριστικό κατά τη διάρκεια της απόλυτης και της συνταγματικής μοναρχίας.
Προτού, όμως, αναλυθεί, εν συντομία, η δράση των τριών κομματικών μερίδων και η αναλυτική παρουσίαση των στελεχών του γαλλικού κόμματος και του προέδρου τους, αξίζει να επισημανθούν δύο κεντρικές νοηματικές συνιστώσες, που θα συμβάλλουν καταλυτικά στην κατανόηση ως προς τον τρόπο δράσης τους. Πρώτον, το ιδεολογικό υπόβαθρο του Αγγλικού, Γαλλικού και Ρωσικού Κόμματος αντικατόπτριζε ως ένα βαθμό την ιδεολογική προσέγγιση των Ξένων Δυνάμεων επί των εσωτερικών και εξωτερικών θεμάτων. Η ως ένα βαθμό αποκλίνουσα στάση θεωρείται ακριβώς ο δεύτερος παράγοντας. Οι βουλευτές αντιλαμβάνονταν τις «προστάτιδες δυνάμεις» τους, ως θεσμούς που επιθυμούσαν να σταθούν αρωγοί της Ελλάδος με καθαρά φιλικές προθέσεις, απουσία ιδιοτελών συμφερόντων, γι’ αυτό συνέκλιναν σε μείζονα βαθμό μαζί τους. Μόλις, όμως, γίνονταν αντιληπτή η κερδοσκοπική προσέγγιση της Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας, οι βουλευτές παρουσίαζαν σημεία μερικής απόκλισης από αυτού του είδους την ιδεολογία.
Το Αγγλικό Κόμμα, με προεξέχοντα αρχηγό του τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ως προς την εσωτερική πολιτική υποστήριζε την σταδιακή ανόρθωση του Κράτους σε όλους τους τομείς. Έκρινε αναγκαία την ενίσχυση της Οικονομίας με έλλογα μέσα, την καταπολέμηση της διαφθοράς, ειδικά το πρόβλημα της ληστείας στα σύνορα, την κοινωνική συνοχή, καθώς και την αναδιάρθρωση της κρατικού μηχανισμού. Ως προς την εξωτερική πολιτική, υποστήριζε την επέκταση των εθνικών συνόρων, υπό την προϋπόθεση της κρατικής ευμάρειας και των διεθνών εξωτερικών συνθηκών που θα το επέτρεπαν. Το Ρωσικό Κόμμα, με αρχικό αρχηγό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, στις εσωτερικές υποθέσεις διατηρούσε μικρές διαφορές με το Αγγλικό εξαιτίας του συντηρητικού του χαρακτήρα, εν αντιθέσει με τις εξωτερικές υποθέσεις, οπού παρά την πεποίθησή του πως απαραίτητη προϋπόθεση του κράτους είναι η ανόρθωση, τηρούσε πιο ελπιδοφόρα στάση ως προς την βοήθεια της Ρωσίας, εξαιτίας της θρησκευτικής πνευματικής συγγένειας. Ωστόσο, η λακωνικότητα και η ευθύτητα του Αρχηγού του στέρησε τον συνεχή δυναμικό χαρακτήρα στις εκλογές, παραδίδοντας την σκυτάλη στο Γαλλικό και Αγγλικό.
Η ιδιοσυγκρασία του Γαλλικού Κόμματος, σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα του ανεξίτηλου αρχηγού τους, κατέχει μία αξιότιμη αναφορά στον πολιτικό χώρο, που δεν πρέπει να λησμονηθεί. Αρχικά, η «πνευματική μήτρα» του, η Γαλλία, σε πολιτικό επίπεδο τήρησε θετική στάση απέναντι στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, εκτός από ορισμένες περιόδους, όπως εκείνη επί Αρχηγίας του Βιβέλ, πράγμα ενδεικτικό της επιρροής των δυνάμεων στα κόμματα. Αξίζει να τονιστεί, μάλιστα, πως το Γαλλικό Έθνος υποστήριζε ενθέρμως την Ελληνική Επανάσταση, καθώς τη θεωρούσε ως «διακήρυξη χειραφέτησης» από την τυραννία, την οποία απέταξαν προ ολίγων ετών και οι ίδιοι. Στην εξωτερική πολιτική της, τήρησε θετική στάση υπέρ της πλήρους εθνικής εδαφικής αποκατάστασης, εντός λελογισμένων και ρεαλιστικών συνθηκών, παρά το γεγονός ότι η σταδιακά παρηκμάζουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελούσε σημαντικό εμπορικό παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σ’ αυτό το σημείο, κρίνεται σημαντικό να αναφερθεί και η στάση των βουλευτών επί της επεκτατικής πολιτικής του Ελληνικού Κράτους. Αν εξεταστεί βαθέως η τακτική τους, θα παρατηρηθεί πως βασίζονταν επί δύο αξόνων. Στις προγραμματικές δηλώσεις τους υποστήριζαν φλογερώς την ανασύσταση του ένδοξου Ελληνικού Βασιλείου, απογόνου της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, παρά τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αντιξοότητες που μάστιζαν τη χώρα. Άλλωστε, η ιδέα της αναγέννησης του βυζαντινού κράτους και η ενσωμάτωση των αλύτρωτων περιοχών με τον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό αποτελούσε διακαή πόθο των απανταχού Ελλήνων. Γι’ αυτό και ένας λόγος που έβρισκε απήχηση το κόμμα, υπήρξε η καλλιέργεια της Μεγάλης Ιδέας.
Αντιθέτως, στο εσωτερικό του Κόμματος θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως υπήρχε συνείδηση των φρούδων ελπίδων σχετικά με την πραγμάτωσή της. Ο υπέρμαχός της και Πρόεδρος του Κόμματος, Ιωάννης Κωλέττης, αλληλογραφώντας με τον Γάλλο πρωθυπουργό, Francois Guizot, διαμηνύει πως θα προΐσταται της συμμόρφωσης των βουλευτών, οι οποίοι διακηρύττουν την αποπεράτωση του επιδιωκόμενου αυτού εθνικού άξονα δια της βίας και χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τις δυσμενείς συνθήκες του ελληνικού κράτους, αλλά και τα συμφέροντα στο διπλωματικό χάρτη. Συμπερασματικά, παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό συμμόρφωση με τη γαλλική εξωτερική πολιτική. Άλλωστε και ο Όθωνας, παρότι ήθελε να ασπαστεί την ιδέα της απελευθέρωσης των αλύτρωτων εδαφών, δεν μπορούσε να αγνοήσει τις απαγορευτικές συνθήκες της εποχής.
Ως προς την εσωτερική πολιτική, είναι αποδεκτό πως η στασιμότητα και η όξυνση των υπαρχόντων προβλημάτων κατείχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο έναντι της ήσσονος προόδου. Το φαινόμενο των πελατειακών σχέσεων και της ανορθόδοξης προτεραιότητας, ως προς την διαχείριση των υπέρμετρων κρατικών υποθέσεων ενός νεοσύστατου κράτους, επισκίασε την καταπολέμηση της ληστείας, την εκτέλεση ορισμένων δημόσιων έργων, τη διοικητική κατάρτιση των Υπουργείων και την οργάνωση του αυτοκέφαλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η οικονομική στασιμότητα, η απουσία οργανωμένου κρατικού μηχανισμού και η κοινωνική ανισότητα κατείχαν τα σκήπτρα της κακοδαιμονίας του Ελληνικού Κράτους.
Σαφώς, ο Ιωάννης Κωλέττης αποτελεί άρρηκτο συνδετικό κρίκο των παραπάνω. Το θάρρος του, η οξυδέρκεια του σε νευραλγικές στιγμές και η αναλγησία ως προς την επίτευξη στόχων θεωρήθηκαν το μείγμα της επιτυχίας του. Είχε την αδιανόητη ικανότητα να εξευμενίζει τον οξύθυμο λαό με νέες υποσχέσεις, να θέτει τις πελατειακές σχέσεις ως ύψιστο καθήκον χάριν των ψηφοφόρων, ανεξαρτήτως αν τις εκπλήρωνε, ενώ ταυτόχρονα το λάβαρο της Μεγάλης Ιδέας αποπροσανατόλιζε τα πλήθη από τα υπάρχοντα προβλήματα. Η αναλγησία του παρουσιάστηκε ήδη νωρίς, στις Εκλογές του 1834, όπου και κάθε έκλυτο μέσο χρησιμοποιήθηκε για την ανάδειξη του ως πρωθυπουργού. Παρατίθενται αυτολεξεί οι φράσεις του Νικόλαου Δραγούμη «και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν. Η μεν παραβίασις των καλπών ωνομάσθη συστολή των σανίδων, αι δε σαπουνοκασσέλαι και σακκούλια κάλπαι. Η λύμανσις των σφραγίδων τυχαία σύντριψις… και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού». Εντός αυτού του κλίματος, καταλαβαίνουμε πως η νοθεία πρωτοστάτησε ως μέσο κατοχύρωσης των ψήφων. Σαφώς, τα φαινόμενα βίας δε θα μπορούσαν να παραλειφθούν. Οι εκβιασμοί έναντι των πολιτών αποτελούσαν συχνό φαινόμενο. Όμως, η αναλγησία εξαπλώθηκε και στην μείωση των εκλεγμένων βουλευτών του Αγγλικού Κόμματος, σε σημείο που εξοβελίστηκε και ο ίδιος ο πρόεδρος, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Εντούτοις, ακόμη και απουσία νοθείας και ανήθικων μέσων θα εξασφάλιζε την επιτυχία του, καθώς η δημοτικότητά του ήταν υψηλή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παπαρρηγόπουλος Κ. (2010), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος 21, Αθήνα: National Geographic, σελ. 12 -27, 32- 73, 76 -93, 188-239
- Σκανδάμης Α. Σ. (1961), Η τριακονταετία της Βασιλείας του Όθωνα, Τόμος Β’, Αθήνα: ιδιωτική έκδοση, σελίδες 569- 595, 596-597, 638-678
- Συλλογικό Έργο (s.d.), Η Ελλάδα στην Εποχή του Όθωνα, Αθήνα: Εκδ. Περισκόπιο, σελ. 20-24
