Της Ιωάννας Μπάκουλη,
Σα βγήκα στο πηγαιμό για την Επίδαυρο, ευχήθηκα να είναι σύντομος ο δρόμος. Να φτάσω όσο πιο γρήγορα γίνεται, για να δω την παράσταση που το όνομά της μου ήταν άγνωστο μέχρι τώρα. «Φοίνισσαι», λοιπόν, του Ευριπίδη, μια παράσταση που τελευταία φορά που ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο ήταν το 1988, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινώτη. Φέτος, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου παρουσιάστηκε 30-31 Ιουλίου και 1 Αυγούστου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου και μετάφραση Νικηφόρου Παπανδρέου.
Ποιες είναι οι Φοίνισσες και ποια η ιστορία τους; Το έργο είναι από τα λιγότερο δημοφιλή του Ευριπίδη και η υπόθεση είναι παρόμοια με τη τραγωδία του Αισχύλου, «Επτά επί Θήβας». Οι τραγωδίες αυτές διδάχθηκαν στα εν άστει Διονύσια μεταξύ του 411 και 408 π.Χ.. Στην ίδια τριλογία ανήκουν και οι τραγωδίες «Υψιπύλη» και «Αντιόπη». Οι Φοίνισσες, που αποτελούν τον χορό, είναι γυναίκες από την Φοινίκη που οδεύουν προς το μαντείο των Δελφών αλλά το ταξίδι τους έχει διακοπεί λόγω της επίθεσης που δέχεται η πόλη των Θηβών. Σκοπός τους ήταν να τιμήσουν τον Κάδμο, ιδρυτή της πόλης, που καταγόταν από τη Φοινίκη.
Μία ιδιαίτερη παρουσίαση του θηβαϊκού κύκλου και της κατάρας του οίκου των Λαβδακιδών εκτελέστηκε στα μάτια 9.000 θεατών αψηφώντας τον καύσωνα των ημερών. Ο Οιδίπους μετά την τύφλωσή του από τα ίδια του τα χέρια, καθώς μαθαίνει πως βγήκε αληθινή η προφητεία που είχε δοθεί στη γέννησή του, πως θα σκοτώσει τον πατέρα του, Λάϊο, και να παντρευτεί τη μητέρα του, Ιοκάστη, βρίσκεται κλεισμένος στο παλάτι από του γιους του για να ξεχαστεί η ατιμία του. Τα παιδιά του, Ετεοκλής και Πολυνείκης, συμφωνούν να κυβερνούν ενιαύσια την Θήβα. Ο Ετεοκλής, όμως, μεθυσμένος από την εξουσία και τα πλούτη, αρνείται να τηρήσει τη συμφωνία και έτσι ο Πολυνείκης μαζί με τον στρατό των Αργείων απειλεί να κάψει συθέμελα την Θήβα. Η μητέρα τους Ιοκάστη προσπαθεί να τους νουθετήσει και να αποτρέψει αυτόν τον σπαραγμό, αλλά δεν τα καταφέρνει. Ο αδερφός της, Κρέων, ζητά χρησμό από τον μάντη Τειρεσία για το πώς θα σωθεί η πόλη των Θηβών. Η μοίρα είναι δυσοίωνη για το σπίτι του Κρέοντα, καθώς πρέπει να θυσιαστεί ο γιος του Μενοικέας. Ο Μενοικέας θυσιάζεται για την πατρίδα του, κρυφά από τον πατέρα του, παρά την επιθυμία του να τον φυγαδεύσει.
Ο πόλεμος ξεκινά και ο παιδαγωγός του παλατιού φέρνει μαντάτα στην Ιοκάστη πως τα παιδιά της ζουν, όμως αποφάσισαν να μονομαχήσουν για να μην χαθούν άδικα και άλλες ζωές. Η Ιοκάστη μαζί με την αδερφή τους Αντιγόνη σπεύδουν στο πεδίο της μάχης για να τους σταματήσουν. Έπειτα, αγγελιαφόρος φτάνει στο παλάτι και ενημερώνει τον Κρέοντα πως η κατάρα του Οιδίποδα προς τα παιδιά του εκτελέστηκε και πως αλληλοσπαράχθηκαν. Κανείς τους δεν ξέφυγε από την αδελφοκτόνο μοίρα. Η Ιοκάστη, στο θέαμα των παιδιών της να ξεψυχούν, αυτοκτονεί πάνω από τα σώματά τους. Η Αντιγόνη γυρίζει με τους νεκρούς και έρχεται αντιμέτωπη με τον έχοντα πια την εξουσία, Κρέοντα, που στέλνει τον πατέρα της στην εξορία και αρνείται να θάψει τον νεκρό Πολυνείκη, σύμφωνα με την επιθυμία του Ετεοκλή, πηγαίνοντας κόντρα στον θεϊκό νόμο.
Και αφού γνωρίσαμε την ιστορία των Φοινισσών, ας κάνουμε μια ενδοσκόπηση στο σύνολο της παραστάσεως.
Όσο αφορά την ερμηνεία των δραματουργών, όλοι τους ανταποκρίθηκαν πολύ καλά σε αυτό που τους ανατέθηκε. Προσωπικά, δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιον με ευκολία, ίσως περισσότερο συγκινητική ήταν η Μαρία Κατσιαδάκη, ως Ιοκάστη, με τη φιγούρα της δύσμοιρης μάνας που βλέπει τα ίδια της τα παιδιά να θανατώνονται, ο ένας από το χέρι του άλλου. Όλοι τους φρόντισαν να μεταδώσουν στους θεατές τα συναισθήματα της λύπης και της αγωνίας.
Ο χορός που αποτελούταν από μία ομάδα γυναικών, τις Φοίνισσες, ανταποκρίθηκε εξαιρετικά μουσικο-κινητικά στις χορογραφικές οδηγίες της Αμαλίας Μπένετ και στη μουσική διδασκαλία της Μελίνας Παιονίδου. Η περιγραφή τους και ο σχολιασμός των γεγονότων ομολογώ πως ήταν από τις αγαπημένες μου στιγμές της παράστασης.
Το σκηνικό της παράστασης ήταν απλό, παρουσιάζοντας την εξωτερική όψη του παλατιού της Θήβας, χωρίς κάτι ιδιαίτερο. Ο Γιάννης Μόσχος, αποφάσισε να προβάλει τη παρουσία του κάθε ρόλου με ένα παράδοξο τρόπο, την προβολή των προσώπων με κάμερα πάνω στο παλάτι, σε συνεχή επανάληψη. Ήταν μια πρωτοποριακή πινελιά και μια διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με ό,τι έχουμε συνηθίσει, η οποία μας εξέπληξε ευχάριστα. Η σκηνοθεσία του, παρά τους νεωτερισμούς του σύγχρονου σκηνοθέτη, παρουσίασε ευλάβεια στην τήρηση της ιστορίας και του αρχαίου κειμένου. Πάνω από το παλάτι, επίσης, παρουσιαζόταν συχνά και η Σφίγγα, το ανθρωπόμορφο τέρας που ταλάνιζε το μέρος.
Ίσως αυτό που δεν ενθουσίασε πολλούς από τους θεατές να ήταν τα κοστούμια των ηθοποιών. Η Ιωάννα Τσάμη αποφάσισε να υπερφορτώσει τους καλλιτέχνες με έντονα χρώματα και ρούχα, με μια σύγχρονη οπτική, όπως έχουμε συνηθίσει άλλωστε τα τελευταία χρόνια στην Επίδαυρο. Πιθανότατα, ήθελαν να φανεί ο πλούτος του θηβαϊκού παλατιού για να επιβεβαιωθεί και το μένος ανάμεσα στα δύο αδέρφια για την εξουσία του.
Η έριδα του οίκου του Οιδίποδα πήρε σάρκα και οστά στην Επίδαυρο μετά από 33 ολόκληρα χρόνια και δεν μας απογοήτευσε. Αξίες όπως η δικαιοσύνη και η τιμή ξεδιπλώθηκαν στην σκηνή. Ευδιάκριτο ήταν, επίσης, το αντιπολεμικό μήνυμα του έργου, πως με τον πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές, μόνο ηττημένοι. Η Επίδαυρος μας μαγεύει και μας καλλιεργεί. Τα έργα της είναι πάντα προσεγμένα και διαλεκτά. Ο σκοπός τους είναι όπως τα αρχαία χρόνια διδακτικός. Η Επίδαυρος δεν απογοητεύει ποτέ. Η Επίδαυρος είναι η ψυχοθεραπεία του καλοκαιριού.
Συντελεστές της παράστασης
- Μετάφραση: Νικηφόρος Παπανδρέου
- Σκηνοθεσία-Δραματουργική προσαρμογή: Γιάννης Μόσχος
- Χορογραφία: Amalia Bennett
- Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
- Σκηνικά: Τίνα Τζόκα
- Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
- Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
- Video Design: Αποστόλης Κουτσιανικούλης
- Συνεργάτις χορογράφου: Αντιγόνη Γύρα
- Επιστημονική σύμβουλος: Ελένη Παπάζογλου
- Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
- Βοηθός σκηνοθέτη: Εύη Νάκου
- Β’ βοηθός σκηνοθέτη: Έλενα Αντωνοπούλου,
- Βοηθός σκηνογράφου: Εύα Παπαδουράκη
- Σχεδιασμός, κομμώσεων – Περούκες: Χρόνης Τζήμος
- Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
- Δραματολόγος παράστασης: Βιβή Σπαθούλα
Διανομή (αλφαβητικά):
- Αγγελιαφόρος: Γιώργος Γλάστρας
- Ιοκάστη: Μαρία Κατσιαδάκη
- Σφίγγα: Σεσίλ Μικρούτσικου
- Αντιγόνη: Λουκία Μιχαλοπούλου
- Παιδαγωγός: Κώστας Μπερικόπουλος
- Τειρεσίας: Αλέξανδρος Μυλωνάς
- Μενοικέας: Βασίλης Ντάρμας
- Ετεοκλής: Αργύρης Ξάφης
- Οιδίπους: Δημήτρης Παπανικολάου
- Πολυνείκης: Θάνος Τοκάκης
- Κρέων: Χρήστος Χατζηπαναγιώτης
- Χορός (αλφαβητικά): Νεφέλη Μαϊστράλη, Ζωή Μυλωνά, Ελπίδα Νικολάου, Σταύρια Νικολάου, Κατερίνα Παπανδρέου, Κατερίνα Πατσιάνη, Ελίνα Ρίζου, Μαριάμ Ρουχάτζε, Θάλεια Σταματέλου, Στυλιανή Ψαρουδάκη
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φοίνισσες, του Ευριπίδη, aefestival.gr, διαθέσιμο εδώ.
-
Οι «Φοίνισσες» του Ευριπίδη σε καλοκαιρινή περιοδεία, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ.
