Της Χριστίνας Γιαμούζη,
Στο προηγούμενο μέρος αυτού του αφιερώματος, είδαμε τα μνημεία του Γεντί Κουλέ και της Παναγίας Χαλκέων. Επειδή, όμως, η Θεσσαλονίκη έχει πολλά ιστορικά σημεία που είναι δύσκολο να αναλυθούν σε ένα μόνο άρθρο, σήμερα σας παρουσιάζω τη Ροτόντα και τη Ρωμαϊκή Αγορά.
Ροτόντα
Ένα μνημείο που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στην περιοχή της Καμάρας, κοντά στα πανεπιστήμια. Μια περιοχή που αποτελεί γνωστό σημείο συνάντησης και περιβάλλεται από χιλιάδες φοιτητικά στέκια. Αναμφισβήτητα, είναι μια περιοχή που σε εντυπωσιάζει βλέποντας την από την πρώτη φορά, καθώς εκεί εκτείνεται όλο το Γαλεριανό συγκρότημα. Η Ροτόντα, λοιπόν, είναι ένα σημαντικό μνημείο που κτίστηκε από τον Γαλέριο το 306 μ.Χ. και ήταν αφιερωμένη στον θεό Δία ή τον Κάβειρο, ενώ επικρατεί η άποψη ότι το μνημείο αποτελεί Μαυσωλείο του ιδίου. Το μνημείο ανήκει στα περίκεντρα οικοδομήματα, καθώς το κτίσμα είναι κυκλικό και πολλές φόρες μας θυμίζει το Πάνθεον της Ρώμης. Το μνημείο έχει δεχτεί πολλές επεμβάσεις ξεκινώντας από τα παλαιοχριστιανικά χρονιά που μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους. Εκείνο το διάστημα, λοιπόν, η ανατολική κόγχη του μνημείου επεκτάθηκε ενώ παράλληλα κατασκευάστηκε το ιερό βήμα. Στα δυτικά κατασκευάστηκε η νέα είσοδος του ναού με σημαντική προσθήκη τον νάρθηκα, ενώ ενσωματώθηκε και ένα πρόπυλο με δύο παρεκκλήσια, ένα κυκλικό ανατολικά και ένα οκταγωνικό δυτικά, δυο όμως κτίσματα που δεν μας σώζονται σήμερα. Σίγουρα αυτό που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες είναι και το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού.
Το εικονογραφικό πρόγραμμα απλωνόταν σε ολόκληρο το ημισφαίριο του θόλου, στις φωτιστικές θυρίδες και στα εσωράχια των καμαρών. Η βάση του θόλου κοσμείται με ψηφιδωτά, ενώ αποτελείται από ποικίλα χρώματα, φυτικά και γεωμετρικά μοτίβα και διάφορα θέματα που εντυπωσιάζουν. Ο τρούλος της Ροτόντας χωρίζεται σε τρεις επάλληλες ομόκεντρες ζώνες γύρω από το τιμώμενο πρόσωπο, το όποιο βρίσκεται μέσα σε ένα ασημένιο μετάλλιο στο κέντρο του τρούλου. Από το εικονιζόμενο πρόσωπο μας έχε ισωθεί ένα προσχέδιο από κάρβουνο, ενώ διακρίνουμε τμήμα φωτοστέφανου, το δεξί χέρι σε στάση παντοδυναμίας και την άκρη μιας ράβδου ή ενός σκήπτρου που έφερε στο αριστερό χέρι. Στη μεσαία ζώνη σώζονται τα πόδια των μορφών που βηματίζουν χορευτικά σε καταπράσινο έδαφος. Θεωρείται ότι εικονίζονταν από 24 έως 36 άνδρες, πιθανότατα άγγελοι, που σχηματίζουν δοξαστικό χορό.
Στη βάση του τρούλου, η τρίτη ζώνη, γνωστή και ως ζώνη των μαρτύρων, διαιρείται σε οκτώ διάχωρα, στα οποία εικονίζονται δεόμενοι μάρτυρες μπροστά από μνημειακά αρχιτεκτονήματα. Από την ψηφιδωτή παράσταση της τρίτης ζώνης σώζονται τα κεφάλια τριών εκ των τεσσάρων αγγέλων που κρατούν την τριπλή «δόξα», η οποία αποτελείται από στεφάνια με πολυάκτινα αστέρια, πλοχμό με καρπούς και κλαδιά καθώς και πολύχρωμη ίριδα. Μεταξύ των αγγέλων εικονίζεται ο φοίνικας, μυθικό πτηνό. Σημαντικό γεγονός αποτελούν οι σεισμοί του 7ου αι. ,λόγω των οποίων καταστράφηκε η αψίδα του ιερού και το υπερκείμενο τμήμα του θόλου, αλλά αργότερα αποκαταστάθηκε και στηρίχτηκε με δυο εξωτερικές αντηρίδες. Το 1590/1 η Ροτόντα μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη.
Ρωμαϊκή Αγορά
Η Ρωμαϊκή Αγορά βρίσκεται και αυτή στο κέντρο της πόλης πάνω από την πλατεία Αριστοτέλους, ενώ παράλληλα βρίσκεται κοντά στον ναό του Αγίου Δημήτριου. Πρέπει να τονιστεί ότι η αγορά ήταν συνδεδεμένη με τους δυο κύριους οδικούς άξονες της πόλης. Αυτοί είχαν κατεύθυνση από την ανατολή προς τη δύση και από τον βορά προς τον νότο και αυτό είναι ένα ακόμα στοιχείο των Ρωμαίων ως προς την οργάνωση των πόλεων. Η Ρωμαϊκή Αγορά είναι ένας εντυπωσιακός και σημαντικός αρχαιολογικός χώρος που μας πληροφορεί για το πώς ήταν οργανωμένες οι ρωμαϊκές αγορές.
Η αγορά άρχισε να κατασκευάζεται περί το τέλος του 2ου αι. μ.Χ. πάνω σε παλαιότερη αγορά που ανήκε στα αυτοκρατορικά χρονιά. Η αγορά καταλάμβανε περίπου 20 στρέμματα έκταση. Ήταν γεμάτη με δημόσια κτήρια και καταστήματα, ενώ αποτελούσε το οικονομικό και εμπορικό κέντρο της πόλης με διοικητικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, καθώς στην αγορά υπήρχε και ωδείο. Στα αυτοκρατορικά χρονιά αποκτά μνημειακό χαρακτήρα. Η αποκάλυψη της αγοράς έγινε το 1966 με τις προσπάθειες ανέγερσης του δικαστικού μεγάρου που έφεραν στο φως τμήματα της αγοράς όπως μια ορθογώνια μαρμαροστρωμένη πλατεία με μεγάλες κιονοστοιχίες, το ωδείο με τις κερκίδες του και τη σκηνή και το λουτρό, ενώ σώζεται σε καλή κατάσταση η κρυπτή στοά. Σήμερα, ο χώρος είναι επισκέψιμος και κάτω από την αγορά υπάρχει το μουσείο της αγοράς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης, thessalonikiguide.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ροτόντα: Ο διάκοσμος, galeriusplace.culture.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ροτόντα, Θεσσαλονίκη, odysseus.culture.gr, διαθέσιμο εδώ.
