Της Ιωάννας Μηνδρινού,
Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη η προδιάσκεψη της Συνόδου Κορυφής για τα συστήματα επισιτισμού του ΟΗΕ, μια συνάντηση που έφερε σε επαφή εξέχουσες προσωπικότητες από περισσότερες από 100 χώρες. Απώτερο στόχο είχε την επίτευξη προόδου ως προς τους «17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης» (17 SDGs) που ετέθησαν το 2015, με έμφαση στη δημιουργία ανθεκτικών και βιώσιμων συστημάτων τροφίμων. Βασική επιδίωξη όλων αποτέλεσε η ανάληψη νέων δεσμεύσεων μέσω μιας συντονισμένης δράσης των κρατών, η κινητοποίηση νέων συνεργασιών και η προβολή ενός κοινού οράματος στη βάση ενός μεγάλου προβλήματος: του λιμού.
Στην προδιάσκεψη, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Antόnio Guterres υπογράμμισε πως το υφιστάμενο σύστημα επισιτισμού είναι υπεύθυνο για την αλματώδη αύξηση του λιμού, για το 1/3 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (αποτελώντας μια σημαντική παράμετρο για την κλιματική αλλαγή), καθώς και για το 80% της απώλειας της βιοποικιλότητας, κάνοντας έκκληση στα κράτη να μετατρέψουν τα συστήματα τροφίμων τους για την επιτάχυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Εξέφρασε, επίσης, την ανησυχία του για το γεγονός πως στα 5 χρόνια εφαρμογής του SDG δεν είχε παρατηρηθεί κάποια αξιοσημείωτη βελτίωση, με αποτέλεσμα τα κράτη να απέχουν πολύ από τους στόχους για το 2030. Μάλιστα, απέδωσε αυτήν την στασιμότητα στη φτώχεια, στην άνιση κατανομή του εισοδήματος και στην ακρίβεια, επισημαίνοντας πως η κλιματική αλλαγή και οι εμπόλεμες συρράξεις με τη σειρά τους δρουν ως κινητήριες δυνάμεις για αυτήν την καταστροφή.
Απηχώντας τις ίδιες ανησυχίες με τον Guterres, η Αναπληρώτρια Γ.Γ. του ΟΗΕ, Amina J. Mohammed, ενέμεινε στο ότι η φτώχεια και ο υποσιτισμός αποτελούν προκλήσεις που τα κράτη οφείλουν να αντιμετωπίσουν σκεπτόμενα πως διαθέτουν τα μέσα για την εξάλειψή τους. Χαιρέτησε το γεγονός πως 145 χώρες είχαν ήδη ξεκινήσει συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο για τη μορφή των συστημάτων τροφίμων έως το 2030 και αναγνώρισε τον καταλυτικό ρόλο που διαδραματίζουν οι μικροκαλλιεργητές, ειδικά οι γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, στην παραγωγή τροφίμων. Υποστήριξε ότι πρώτο βήμα για την ανάδυση εφαρμόσιμων λύσεων είναι η κατανόηση των αναγκών των αγροτών. Η αναφορά της αυτή κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη, αν αναλογιστεί κανείς πως οι γυναίκες ευθύνονται για το 60-80% της παραγωγής στις αναπτυσσόμενες χώρες, εντούτοις δε διαθέτουν ούτε δικαιώματα επί της γης που καλλιεργούν ούτε πρόσβαση σε εκπαίδευση και κεφάλαια.
Επίδραση της πανδημίας
Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ υποστήριξε πως η πανδημία εξέθεσε τις αδυναμίες των κρατών και τις ανεπάρκειες των συστημάτων επισιτισμού, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές και τον βιοπορισμό πλήθους ανθρώπων ανά τον κόσμο, με την Mohammed να συμπληρώνει πως η πανδημία ανέτρεψε κάθε προσπάθεια για βιώσιμη ανάπτυξη. Τα πρόσφατα στοιχεία του ΟΗΕ δυστυχώς το επιβεβαιώνουν. Σύμφωνα με νέα έκθεση, σημειώθηκε κατακόρυφη αύξηση των λιμοκτονούντων (έως και 811 εκατομμύρια) σε σχέση με το 2019. Η αναστάτωση που προκλήθηκε από τον Covid-19 αποστέρησε από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους την πρόσβαση σε μια υγιεινή και θρεπτική διατροφή, εντείνοντας τη διατροφική ανασφάλεια. Τα παιδιά για άλλη μια φορά πλήρωσαν το τίμημα, με τα στοιχεία του 2020 να μαρτυρούν πως περισσότερα από 149 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών είναι καχεκτικά. Έτσι, ο δεύτερος στόχος του σχεδίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη (Zero Hunger) φαίνεται πως δεν θα επιτευχθεί έως το 2030, με τα μέχρι τώρα στοιχεία να υποδεικνύουν απόκλιση της τάξεως των 660 εκατομμυρίων.
Ο Ιταλός Πρωθυπουργός Mario Draghi, που φιλοξένησε στη χώρα του την προδιάσκεψη, προέβη σε εκτενή αναφορά της επίδρασης της πανδημίας στα συστήματα επισιτισμού. Δήλωσε χαρακτηριστικά πως η υγειονομική κρίση αποτέλεσε τη γενεσιουργό αιτία για την έξαρση της επισιτιστικής κρίσης, καλώντας τους ηγέτες να αγωνιστούν για την επάρκεια τροφίμων ανά τον κόσμο, με την ίδια αποφασιστικότητα που επέδειξαν για την προμήθεια των εμβολίων. Παράλληλα, αναφερόμενος στα συστήματα τροφίμων, προέταξε την ανάγκη μιας λελογισμένης μεταμόρφωσής τους, που θα έχει ως αποτέλεσμα την πάταξη της πείνας μέσω της παραγωγής και της κατανάλωσης.
Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται και η παρέμβαση του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος χαρακτήρισε ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας να υποφέρουν ακόμα άνθρωποι από πείνα, σε ένα κόσμο που έχει τη δυνατότητα να παράγει αρκετό φαγητό για όλους. Ταυτόχρονα, τόνισε τη σπουδαιότητα υιοθέτησης μιας νέας στάσης, μιας ολιστικής προσέγγισης στο ζήτημα, έτσι ώστε τα νέα συστήματα τροφίμων να σχεδιαστούν σε μια βάση που θα εγγυηθεί την προστασία του περιβάλλοντος έχοντας πάντα στο επίκεντρο τον άνθρωπο.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημανθεί πως δεν έλλειψαν και οι έντονες κριτικές. Και αυτό γιατί, ενώ ο Γ.Γ. του ΟΗΕ ανήγγειλε ότι θα αποτελούσε «Διάσκεψη Κορυφής Πολιτών» (People’s Summit), έδωσε στην ουσία έμφαση στις διεθνείς αγορές τροφίμων, γεγονός που για πολλούς θα οδηγήσει στην περαιτέρω εδραίωση του επιχειρηματικού και νεοαποικιακού ελέγχου των συστημάτων επισιτισμού.
Τι μπορεί να γίνει;
Βάσει των στοιχείων που παρατέθηκαν παραπάνω, εύλογο, λοιπόν, είναι το ερώτημα του τι μπορεί να γίνει για τον περιορισμό, αν όχι την εξάλειψη, του λιμού. Πέρσι ο ΟΗΕ είχε αρκεστεί σε γενικές κατευθυντήριες γραμμές, υποστηρίζοντας σημαντικά τη διατροφική ασφάλεια. Φέτος υπό το φως των νέων συνθηκών συγκεκριμενοποίησε ορισμένες απαραίτητες δράσεις. Ειδικότερα, την εφαρμογή ανθρωπιστικών και αναπτυξιακών πολιτικών και μέτρων κοινωνικής προστασίας στις πληγείσες περιοχές. Άλλη μια κρίσιμη δράση παραμένει η δυνατότητα προσαρμογής των αγροτικών πληθυσμών στην κλιματική αλλαγή, καθώς και η υλοποίηση προγραμμάτων παροχής οικονομικής βοήθειας που θα μειώσουν τον αντίκτυπο της πανδημίας, ειδικά στις τιμές των ειδών πρώτης ανάγκης. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), για να καταστούν προσιτές θρεπτικές τροφές, η μείωση κόστους των προϊόντων πρέπει να συνοδεύεται και από μια συνολική αναθεώρηση του συστήματος φραγμών του εμπορίου, πράγμα που δεν συνιστά εύκολη υπόθεση. Τέλος, η διατροφική «δικαιοσύνη» και η άμβλυνση ανισοτήτων χρειάζεται, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες, την απόκτηση πρόσβασης σε νέα τεχνολογία, πληροφόρηση και εργαλεία.
Συνοψίζοντας, με την πανδημία ακόμη να καλπάζει σε ολόκληρο τον κόσμο, γίνεται φανερό ότι τεράστια προσπάθεια πρέπει να καταβληθεί από πλευράς του ΟΗΕ και των κρατών για την τήρηση της υπόσχεσής τους έως το 2030. Κανένας διεθνής οργανισμός δε μπορεί να εξαλείψει τον λιμό και τον υποσιτισμό από μόνος του. Απαιτείται σύμπλευση και συντονισμός μεταξύ κυβερνήσεων, της Κοινωνίας Πολιτών και του ιδιωτικού τομέα με παρεμβάσεις σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, στο εμπόριο και τις επενδύσεις, ούτως ώστε να βρεθούν μακροπρόθεσμες λύσεις. Κυρίως όμως, επαφίεται στην φανερή διάθεση από μέρους των κρατών να εξυψώσουν την ανθρώπινή ζωή έναντι των πολιτικών συμφερόντων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Together, we must tackle growing hunger, urges Guterres, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- UN report sends ‘sobering message’ of deeply entrenched hunger globally, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- UN report: pandemic year marked by spike in world hunger United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Pre-Summit Information, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Farmers the ‘lifeblood of our food systems’, deputy UN chief highlights, ahead of key summit, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Global hunger fell for decades, but it’s rising again, World Economic Forum, διαθέσιμο εδώ
- COVID-19 crisis has led to food crisis, says Italy’s Draghi, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Draghi calls for food system overhaul at UN ‘Pre-Summit’, ANSA, διαθέσιμο εδώ
- As concerns over the UN Food Systems Summit mount, civil society’s hunger for change deepens, EQUAL TIMES, διαθέσιμο εδώ
- Food systems that ignore the needs of poor rural people are doomed to fail, warns IFAD President ahead of Food Systems pre-Summit, reliefweb, διαθέσιμο εδώ
- Caritas Internationalis: “Industrial agriculture is not the only pathway to food justice”, reliefweb, διαθέσιμο εδώ
- Conflict, climate change, COVID forces more people into hunger, United Nations, διαθέσιμο εδώ
