Της Άννας Αρκούδη,
Η χορτοφαγία είναι ένας αμφιλεγόμενος τρόπος διατροφής και ακούγονται πολλά γύρω από το όνομά της, ενώ τα τελευταία χρόνια αποτελεί ανερχόμενη «μόδα». Στην πραγματικότητα, όμως, η χορτοφαγία δεν είναι απλώς μία τάση των social media, αλλά πολλά παραπάνω. Τις περισσότερες φορές δεν πρόκειται μόνο για το τι τρώμε, αλλά και για μία σειρά ενσυνείδητων αλλαγών που κάνουμε, επιλέγοντας παράλληλα αυτόν τον τρόπο διατροφής.
Οι άνθρωποι υιοθετούν την πρακτική της χορτοφαγίας για ποικίλους λόγους. Η απόφαση αυτή μπορεί να επηρεάζεται από τη θρησκεία, την κουλτούρα, από ηθικές και ιδεολογικές αντιλήψεις (ζωοφιλία), την υγεία, ή από οικολογικές και οικονομικές αντιλήψεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η χορτοφαγία συχνά να μην είναι απλά μια διατροφική συνήθεια, αλλά μία φιλοσοφία που επηρεάζει τον τρόπο ζωής του ατόμου. Ωστόσο, η προσέγγισή μας θα έχει να κάνει με τον αντίκτυπο της χορτοφαγίας στην υγεία και τη λειτουργία του οργανισμού μας.
Χορτοφαγία είναι η διατροφή που αποκλείει από τα γεύματά μας το κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι. Ωστόσο, τα άτομα που είναι χορτοφάγοι χωρίζονται σε επιμέρους κατηγορίες, ανάλογα με τις ομάδες τροφίμων που επιλέγουν να εντάξουν ή να αποκλείσουν από τη διατροφή τους. Οι πιο γνωστές πρακτικές χορτοφαγίας είναι οι εξής:
Lacto-vegetarians (Γαλακτο-χορτοφάγοι): Δεν τρώνε κρέας, πουλερικά, ψάρι ή αυγό, αλλά το διαιτολόγιό τους περιλαμβάνει γαλακτοκομικά προϊόντα.
Ovo-vegetarians (Αυγο-χορτοφάγοι): Οι αυγο-χορτοφάγοι δεν τρώνε κρέας, πουλερικά, ψάρι και γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά καταναλώνουν αυγά.
Lacto-ovo-vegetarians (Γαλακτο-ωο-χορτοφάγοι): Είναι οι χορτοφάγοι που δεν τρώνε κρέας, πουλερικά και ψάρι καταναλώνουν, όμως, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά.
Pollo-vegetarians: Δεν τρώνε κρέας και ψάρι, αλλά εντάσσουν στο διαιτολόγιό τους πουλερικά, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα.
Pesce(a)tarians: Δεν τρώνε κανένα είδος κρέατος, συμπεριλαμβανομένων των πουλερικών, αλλά έχουν στο διαιτολόγιό τους ψάρια, θαλασσινά, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα.
Flexitarians ή Semi-vegetarians (Μερικώς χορτοφάγοι): Αποφεύγουν συνήθως το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά. Ωστόσο, προτιμούν να διατρέφονται με αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Περιστασιακά μπορεί να καταναλώνουν κάποια μορφή κρέατος, σε γενικές γραμμές, όμως, υπερισχύει η χορτοφαγική φιλοσοφία στις διατροφικές τους συνήθειες.
Vegans (Αυστηροί χορτοφάγοι): Η διατροφή τους βασίζεται αποκλειστικά σε φυτικά προϊόντα, όπως τα δημητριακά, τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά, οι σπόροι και οι ξηροί καρποί, ενώ έχουν αποκλείσει εντελώς από το διαιτολόγιό τους το κρέας, τα πουλερικά, το ψάρι, το αυγό και τα γαλακτοκομικά. Επιπλέον, οι vegans δε φορούν ρούχα ζωικής προέλευσης.
Raw vegans (Ωμοφάγοι): Καταναλώνουν αποκλειστικά και μόνο ωμά εποχιακά φρούτα και λαχανικά, ανάλατους και άψητους ξηρούς καρπούς, σπόρους όπως το σουσάμι και ο λιναρόσπορος, αλλά και βούτυρα που προέρχονται από αυτά, όπως το ταχίνι και το φυστικοβούτυρο.
Με βάση αυτές τις κατηγορίες χορτοφαγίας, βλέπουμε ότι οι χορτοφάγοι μπορούν να επιλέξουν από ευρείες κατηγορίες τροφίμων και να αντικαταστήσουν τα ζωικά προϊόντα και υποπροϊόντα. Ωστόσο, παντού υπάρχει και ένα «αλλά», καθώς πρόκειται για μία τεράστια αλλαγή στις καθημερινές μας συνήθειες, ειδικά αν σκεφτούμε ότι ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, γαλουχούμαστε με ζωικά προϊόντα από μικρά παιδιά.
Τα οφέλη μιας χορτοφαγικής διατροφής για την υγεία μας έχουν αναφερθεί και εξυμνηθεί σε πολλά βιβλία και άρθρα περιοδικών και εφημερίδων. Οι γιατροί συστήνουν στους ανθρώπους να ελαχιστοποιήσουν την κατανάλωση κρέατος, ενώ οι έρευνες1 ενθάρρυναν, επίσης, την ένταξη περισσότερων φρούτων και λαχανικών στη διατροφή μας, για την πρόληψη και αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών και κυρίως για την αποφυγή του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου. Το να ακολουθήσει, όμως, κάποιος ένα διαιτολόγιο που βασίζεται αποκλειστικά στις φυτικές ίνες, απαιτεί πολύ καλή γνώση βασικών διατροφικών αρχών.
Η χορτοφαγία, αδιαμφισβήτητα, έχει πολλά οφέλη για τον οργανισμό, αφού με τις διαθέσιμες επιλογές το άτομο τρέφεται πιο υγιεινά. Η πληθώρα των φυτικών ινών που τη χαρακτηρίζει, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εντέρου και στην πρόσληψη πολλών σημαντικών φυσικών θρεπτικών συστατικών, ενώ, παράλληλα, η μείωση στην κατανάλωση κρέατος συμβάλλει στον έλεγχο της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης, προστατεύοντας έτσι το καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ μειώνεται και ο κίνδυνος σχηματισμού πέτρας στα νεφρά (νεφρολιθίαση), λόγω της μειωμένης έκκρισης οξαλικών και ουρικού οξέος.
Οι χορτοφάγοι τείνουν να έχουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος, αφού η διατροφή τους είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, φτωχή σε λίπος και συνεπώς σε θερμίδες. Η χορτοφαγική δίαιτα είναι γενικά χαμηλή σε λίπος2, όπου προσφέρει 30 με 35% της ημερησίας συνολικής ενέργειας που καταναλώνεται, και το ποσοστό κορεσμένων λιπαρών οξέων δεν ξεπερνά το 5 με 7% της συνολικής ενέργειας.
Όμως, όσο ωφέλιμη μπορεί να φανεί, σύμφωνα με τα παραπάνω, η χορτοφαγία άλλο τόσο μπορεί να αποδειχθεί βλαβερή για τον οργανισμό, εάν δεν ακολουθηθεί σωστά, με τον κατάλληλο σχεδιασμό και τις καλύτερες επιλογές για την υγεία του ανθρώπου. Σε πιο δεινή θέση βρίσκονται οι οπαδοί της αυστηρής χορτοφαγίας ή βιγκανισμού, οι οποίοι συχνά παρουσιάζουν έλλειψη βασικών βιταμινών, όπως D (απαραίτητη για τα οστά) και Β12, ιχνοστοιχείων και μετάλλων (Fe, Zn, Ca), Ω3 λιπαρών οξέων (απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου), ενώ δύσκολα καλύπτουν τις ανάγκες τους σε πρωτεΐνες.
Πολλές φορές οι χορτοφάγοι μπορεί να πέσουν στην παγίδα επιλογών που είναι φαινομενικά μόνο υγιεινές, όπως για παράδειγμα επεξεργασμένα τρόφιμα, εμπλουτισμένα με θρεπτικά συστατικά, τα οποία περιέχουν πολλή ζάχαρη, φαγητά που προέρχονται αποκλειστικά από φυτικά προϊόντα, αλλά έχουν προετοιμαστεί με ανθυγιεινές μεθόδους, όπως τα τηγανητά, ή φυτικά προϊόντα που έχουν καλλιεργηθεί με χρήση φυτοφαρμάκων, τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό με την αυξημένη κατανάλωσή τους.
Τελικά, η χορτοφαγία είναι ασφαλής; Η απάντηση είναι: εξαρτάται. Ναι, η χορτοφαγία είναι φιλοσοφία και ένας ευσυνείδητος τρόπος ζωής απέναντι στα ζώα και το περιβάλλον. Ναι, μπορεί μακροπρόθεσμα να βοηθήσει τον οργανισμό μας και να μας απαλλάξει ακόμα και από χρόνιες ενοχλήσεις ή προβλήματα υγείας, ακόμη και να προλάβει κάποια.
Προϋπόθεση για τα παραπάνω, όμως, αποτελεί ο σωστός σχεδιασμός, η ισορροπία και η επαρκής παροχή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών που έχει ανάγκη ο οργανισμός. Ωστόσο, ο σχεδιασμός απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να εξασφαλιστεί η λήψη της απαραίτητης ποσότητας κάποιων μακρο-θρεπτικών και μικρο-θρεπτικών συστατικών, σημαντικών για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, όπως ο σίδηρος, το ασβέστιο, τα Ω3 λιπαρά και οι βιταμίνες.
Από προσωπική εμπειρία, θα έλεγα ότι μία τέτοια μεταστροφή στη διατροφή σας θα μπορούσε να γίνει πιο σωστά, ολοκληρωμένα και σαφώς ασφαλέστερα σε συνεννόηση με ένα γιατρό και έναν εγκεκριμένο διατροφολόγο. Αν σας είναι πιο εύκολο, μπορείτε να κάνετε ακόμη και σταδιακά αυτή τη μετάβαση. Το «μαχαίρι» δεν είναι πάντοτε η λύση όταν αποφασίζετε να κάνετε κάποια δραστική αλλαγή. Χρειάζεται χρόνος και μελέτη για να διασφαλίσετε την υγεία σας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Wolfram T., Vegetarianism: The Basic Facts, eatright.org. Διαθέσιμο εδώ
- Appleby P. N, Thorogood M., Mann J. I, Key T. JA, The Oxford Vegetarian Study: an overview, The American Journal of Clinical Nutrition. Διαθέσιμο εδώ
- Najjar R. S., Feresin R. G., Plant-Based Diets in the Reduction of Body Fat: Physiological Effects and Biochemical Insights, mdpi.com. Διαθέσιμο εδώ
- Should People Become Vegetarian?, procon.org. Διαθέσιμο εδώ
- Vegetarianism, Popular Diets. Διαθέσιμο εδώ
