Του Ελευθέριου Ζαμπουλάκη,
Η επανάσταση του 1821, εκτός από τον θαυμασμό που εκφράζει ως εθνικοαπελευθερωτικό γεγονός, όπου ένας λαός κάτω από τον οθωμανικό ζυγό κατάφερε με ολιγάριθμα μέσα να ξεσηκωθεί και να οργανώσει ένα ανεξάρτητο κράτος, προκαλεί και δέος, μελετώντας κάποιος τις μεγάλες μάχες της Επανάστασης. Κάποιες από αυτές είναι η μάχη στα Δερβενάκια, η μάχη στο Μανιάκι, οι δυο πολιορκίες και η έξοδος του Μεσολογγίου και άλλες πολυάριθμες μάχες, με σημαντικές νίκες αλλά και ήττες για του Έλληνες επαναστάτες. Μία εξ αυτών ήταν και η μάχη της Γράνας, η οποία συνέβαλλε καταλυτικά στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, του βασικού επιχειρησιακού και διοικητικού κέντρου των Οθωμανών στην Πελοπόννησο.
Τι σημαίνει, όμως, Γράνα; Η λέξη «γράνα» σημαίνει τάφρος, ένα χαντάκι, δηλαδή, ένα χαράκωμα σκαμμένο στη γη, το οποίο παρέχει προστασία στους αμυνόμενους που βρίσκονται εκεί και θα δούμε παρακάτω γιατί ονομάστηκε έτσι η μάχη. Η πολιορκία της Τριπολιτσάς είχε ήδη καθυστερήσει και υπήρχε ο κίνδυνος της καθόδου του Μαχμούτ Πασά της Δράμας, του Κιοσέ Πασά και του Μπεϋράν Πασά, στους οποίους ανατέθηκε από τον σουλτάνο να λύσουν την πολιορκία της πόλης. Είχε ακουστεί πως ο Κιαμήλ Μπέης θα επιχειρούσε να διαφύγει από την Τριπολιτσά, με σκοπό τον ανεφοδιασμό και το άδραγμα της ευκαιρίας της στρατηγικής τοποθέτησης στρατού. Εδώ, έρχονται οι στρατιωτικές ικανότητες του Κολοκοτρώνη, καθώς και η λέξη «γράνα» που προαναφέρθηκε. Ο Κολοκοτρώνης, λαμβάνοντας υπόψιν του τη μορφολογία του εδάφους, αποφάσισε να ανοίξει μια γράνα, ένα χαράκωμα στο στενό ανάμεσα από το όρος του Μύτικα και τα αμπέλια της Καπνίστρας. Έτσι, εάν ο Κιαμήλ Μπέης επιχειρούσε να διαφύγει, θα περνούσε από τον δρόμο αυτό, και κατ’ επέκταση από τη γράνα. Ο Κολοκοτρώνης έκανε έκκληση στα γύρω χωριά (Κάψια, Λεβίδι, Σιμιάδες, Δάρα, Μπουτιά, Σάγκα, Λουκά κ.λπ.) για εργατικά χέρια, με σκοπό τη διάνοιξη της τάφρου. Η ανταπόκριση ήταν μεγάλη και μαζεύτηκαν 200 χωρικοί, που ξεκίνησαν άμεσα το έργο.
Ο Κολοκοτρώνης είχε δίκιο. Στις 9 με 10 Αυγούστου, στρατιά συνολικά περίπου 3.000 με 6.000 ανδρών και 1.000 ιππέων βγήκε από την πύλη του Σαραγιού, κατευθυνόμενη υπό τον Κεχαγιά Μπέη προς το πηγάδι της Βόλιμης και το Ζευγολατιό. Στρατηγικά, ο Κεχαγιά Μπέης σκέφτηκε να περικυκλώσει τους Έλληνες και να τους αιφνιδιάσει με ένα γερό χτύπημα. Για να το πετύχει αυτό χώρισε τον στρατό του σε δύο στρατιές. Η πρώτη στρατιά αποτελούμενη μόνο από πεζούς κατευθύνθηκε προς το βουνό της Μονής των Βαρσών, ενώ το δεύτερο τμήμα, που απαρτιζόταν από ιππείς και πεζούς, βρήκε την ευκαιρία και οδηγήθηκε στο χωριό Λουκά. Οι Οθωμανοί κατάφεραν τον στόχο τους. Έτσι, λεηλατήθηκαν κτηνοτροφικά προϊόντα, ζώα που βοσκούσαν τριγύρω, περίπου 1.000 ζωντανά, και τρόφιμα από τα χωριά του Λουκά, τα Τσιπιανά, το Σάγκα και το Πικέρνι.
Η πρώτη σύρραξη δεν άργησε να φανεί. Η μεικτή στρατιά με το ιππικό και το πεζικό, κατευθυνόμενη προς την Καπνίστρα, συναντήθηκε με τον Γιάννη Νταγρέ και τους άνδρες του, ο οποίος είχε οχυρωθεί με 200 αγωνιστές σε μια σπηλιά της περιοχής, ονόματι τρύπα του Μπούρμπουνα. Η αψιμαχία δεν κράτησε για πολύ, όταν ο Νταγρές έχασε 27 άνδρες, συμπεριλαμβανομένου του αδελφού του Θανάση, και τραυματίστηκαν άλλοι 20. Ο Νταγρές με τους υπόλοιπους άντρες του κατόρθωσαν τελικά να υποχωρήσουν και να βρουν κάλυψη σε μια σπηλιά. Ο Κολοκοτρώνης, μόλις αντιλήφθηκε ότι γίνεται μάχη, έστειλε αγγελιοφόρους να ειδοποιήσουν τους οπλαρχηγούς που ανέμεναν οδηγίες, να καταλάβουν αμέσως την Γράνα και τα αμπέλια της Καπνίστρας. Έτσι, ο Αθανάσιος Κίντσος με το στρατιωτικό του σώμα από την Τριπολιτσά, ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης με τη σωματοφυλακή του από τα Επτάνησα, ο Χριστόφορος Ζαχαριάδης, ο Γιαννάκης Κολοκοτρώνης, με τον γιό του Αποστόλη, και άλλοι οπλαρχηγοί συγκέντρωσαν συνολικά την στρατιωτική δύναμη των 2.000 περίπου ανδρών. Οι Έλληνες αγωνιστές βρέθηκαν να πολεμούν σε δύο μέτωπα με δύο στρατούς. Από την μια, με τον Κεχαγιά Μπέη και από την άλλη, με τον Αλή Μπέη, αδελφό του πρώτου, ο οποίος είχε βγει από την Τριπολιτσά με στρατό για να τον στηρίξει. Εδώ φαίνεται και η στρατηγική και στρατιωτική ικανότητα του Κολοκοτρώνη. Οι αγωνιστές πολεμούσαν στη Γράνα πλάτη με πλάτη πλέον τον στρατό του Κεχαγιά Μπέη και του Αλή Μπέη. Ο Κολοκοτρώνης κατόρθωσε να ειδοποιήσει τον Υψηλάντη, τον Αναγνωσταρά και τον Γιατράκο, που περίμεναν εντολές του, και τους ανέθεσε να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στην Τριπολιτσά, δίνοντας την ιδέα ότι η ίδια δεχόταν από τους αγωνιστές γενική έφοδο.
Παράλληλα, ένα μικρό κομμάτι των Ελλήνων αγωνιστών στάλθηκε, για να βοηθήσει τον αποκλεισμένο Νταγρέ και τα παλικάρια του. Οι Οθωμανοί κινήθηκαν προς το βοηθητικό σώμα, πράγμα το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Νταγρές για να τους αιφνιδιάσει, με αποτέλεσμα οι Οθωμανοί να υποχωρήσουν. Οι Οθωμανοί στη Γράνα, βλέποντας τους τουφεκισμούς και τους κανονιοβολισμους στην Τριπολιτσά, συγχύστηκαν, φοβούμενοι για τις οικογένειές τους εντός της πόλης, και τράπηκαν σε φυγή. Μάλιστα, κάποιοι προσπάθησαν να περάσουν από τη Γράνα, με τους Έλληνες αγωνιστές να τους χτυπούν ασταμάτητα. Η έκβαση της μάχης ήταν υπέρ των Ελλήνων, με 5-6 τραυματίες και 2 νεκρούς, συμπεριλαμβανομένου του Απόστολου Κολοκοτρώνη, και του Γιωργάκη Ντρίτζα, καθώς και του σώματος 30 ανδρών που έχασε ο Νταγρέ. Από την άλλη, οι τουρκικές απώλειες υπερέβαιναν τις 400.
Η μάχη της Γράνας είχε σημαντική επιρροή για την έκβαση της άλωσης της Τριπολιτσάς, επισπεύδοντας τη διαδικασία και δίνοντας σημαντικό προβάδισμα στους Έλληνες αγωνιστές. Μετά από λίγο καιρό, όλες οι περιοχές γύρω από την Τριπολιτσά κατέχονταν από Έλληνες, αποκλείοντας έτσι την πόλη. Οι Οθωμανοί δεν άργησαν να έρθουν σε διαπραγματεύσεις με τους Έλληνες, οδηγώντας στην άλωση της Τριπολιτσάς. Επιπρόσθετα, από την μάχη της Γράνας, και από άλλες μάχες και γεγονότα, βέβαια, μπορούμε να διαπιστώσουμε το στρατηγικό ταλέντο του Κολοκοτρώνη, και το πώς ως ηγετική φυσιογνωμία κατόρθωσε να παραμείνει μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην ελληνική ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους – Η Ελληνική επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού κράτους (1821 – 1832), τόμος ΙΒ’, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών, Κεφάλαιο: Η Εξέλιξη των γεγονότων της Επαναστάσεως κατά τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο σ. 137 – 152, Υποενότητα: Η Μάχη της Γράνας, σ. 148 – 150
- Χρυσανθόπουλος, Φωτάκος (2018), Άπαντα Κολοκοτρώνη, Ιστορικές εκδόσεις 1821, 1ος τόμος, επιμέλεια Έλλη Αλεξίου, Αθήνα, σ. 31 – 34
- Στασινόπουλος, Χρήστος Α. (1979) Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Α-Δ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα
