Της Αννίτας Ελισσαίου,
Η Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν, δύο χώρες σε αρκετά ισχυρή συμμαχία τις τελευταίες δεκαετίες, φαίνεται να βρίσκονται στον δρόμο για την βελτίωση και εμβάθυνση των σχέσεών τους. Η πρόσφατη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών των δύο κρατών στην πρωτεύουσα του Πακιστάν είναι το νεότερο βήμα για τη γεφύρωση του χάσματος που είχε δημιουργηθεί έναν χρόνο πριν.
Ο Σαουδάραβας Υπουργός Εξωτερικών, Πρίγκιπας Faisal bin Farhan al Saud, και ο Πακιστανός ομόλογός του Shah Mehmood Qureshi συναντήθηκαν στο Ισλαμαμπάντ, για να συζητήσουν θέματα διμερούς συνεργασίας και περιφερειακής ασφάλειας. Στην ατζέντα της συνάντησης συμπεριλαμβάνονται, επίσης, οι οικονομικές σχέσεις των δύο κρατών και το ζήτημα των μεταναστών του Πακιστάν, με τόπο κατοικίας και εργασίας το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας. Από τα παραπάνω, το πιο σημαντικό αλλά και πιο ευαίσθητο θέμα ήταν αυτό της ασφάλειας και άμυνας, αφού αυτό άλλωστε είχε φέρει τις δύο χώρες σε ρήξη. Τι είχε συμβεί;
Τον Αύγουστο του προηγούμενου έτους, μετά από νέες εξελίξεις στην αμφιλεγόμενη περιοχή του Κασμίρ, την οποία διεκδικούν η Ινδία και το Πακιστάν, το τελευταίο στράφηκε στον Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης (ΟΙΔ) για υποστήριξη. Όμως, ο Οργανισμός, στον οποίο η Σαουδική Αραβία προεδρεύει, κράτησε ουδέτερη στάση προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις του Πακιστάν. Σε μια σειρά από δηλώσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, το κράτος του Πακιστάν κατηγόρησε τον ΟΙΔ γενικότερα και τη Σαουδική Αραβία, ειδικότερα, για αδράνεια σε ένα από τα πιο βασικά ζητήματα πολιτικής του κι έπειτα απείλησε να παρακάμψει τον Οργανισμό και να συγκαλέσει δικό του συμβούλιο.
Η συγκεκριμένη κίνηση έγινε αντιληπτή από τη Σαουδική Αραβία ως κατάφωρη υπονόμευση της θέσης και του κύρους του βασιλείου στον διεθνή οργανισμό, αλλά και στην ευρύτερη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Η απάντηση ήρθε με τη μορφή οικονομικών επιπτώσεων για την ασιατική χώρα. Η Σαουδική Αραβία απέσυρε ένα άτοκο δάνειο ύψους $1 δις, που είχε προσφέρει στο Πακιστάν το 2018, όταν η οικονομία του τελευταίου βρίσκονταν σε δυσμενή θέση και χρειαζόταν εξωτερική βοήθεια. Επιπλέον, αρνήθηκε να ανανεώσει τις πληρωμές για τις εισαγωγές πετρελαίου στο Πακιστάν, τη στιγμή που το κράτος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό για τις ενεργειακές του ανάγκες και οικονομικές δραστηριότητες στις εισαγωγές αυτές. Υπό αυτές τις συνθήκες, η κυβέρνηση του Πακιστάν δεν καθυστέρησε να πάρει πίσω τις προηγούμενες δηλώσεις και να ευχαριστήσει τον ΟΙΔ για τη μέχρι τότε συμβολή του στο ζήτημα του Κασμίρ.
Το παραπάνω περιστατικό αποτέλεσε μια βαθιά πληγή στις σχέσεις των δύο χωρών. Οι οικονομίες τους είναι πολύ στενά συνδεδεμένες στους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων και της τεχνολογίας, ενώ η παρουσία δύο εκατομμυρίων περίπου Πακιστανών που διαμένουν και εργάζονται στη Σαουδική Αραβία αποτελούν ένα αξιοσημείωτο κομμάτι του εργατικού δυναμικού της. Επιπλέον, τα χρήματα που αποστέλλουν οι απόδημοι στο Πακιστάν συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία του. Τα δύο κράτη διατηρούν, επίσης, πολύ στενούς δεσμούς σε ό,τι αφορά τον στρατό, με το Πακιστάν να παρέχει στρατεύματα και εκπαίδευση στη Σαουδική Αραβία. Τέλος, το βασίλειο ασκεί αξιόλογη πολιτισμική επιρροή μέσω της θρησκείας, καθώς η πλειοψηφία του Πακιστανικού πληθυσμού είναι Σουνίτες μουσουλμάνοι.
Οι θυμωμένες αντιδράσεις του Πακιστάν σχετικά με το Κασμίρ δεν ήταν, όμως, η μόνη απειλή στην φιλία των δύο χωρών. Ένα χρόνο νωρίτερα από την παραπάνω εξέλιξη, το 2019, το Πακιστάν ανακοίνωσε τη συμμετοχή του σε σύνοδο κορυφής στη Μαλαισία, στην οποία θα παρευρίσκονταν εκπρόσωποι από το Κατάρ, το Ιράν και την Τουρκία – χώρες αντίπαλες της Σαουδικής Αραβίας. Η κυβέρνηση του Πακιστάν απέσυρε την συμμετοχή της την τελευταία στιγμή, φαινομενικά μετά από συνομιλίες με την Σαουδική Αραβία. Ακόμα, το Πακιστάν επέλεξε να κρατήσει ουδέτερη στάση, όταν ξέσπασε ο πόλεμος της Υεμένης το 2015, και δεν απέστειλε στρατεύματα προς υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας. Επίσης, ουδέτερο ήταν και κατά τη διάρκεια της διπλωματικής κρίσης του Κατάρ, όταν το βασίλειο και τέσσερις άλλες χώρες διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με το κράτος της Αραβικής Χερσονήσου. Υπό το φως αυτών των δεδομένων, δεν κάνει μεγάλη εντύπωση η περιγραφή της συμπεριφοράς του Πακιστάν για την έλλειψη υποστήριξης στο Κασμίρ ως «υποκριτική» από ορισμένους εκπροσώπους της Σαουδικής Αραβίας.
Παρόλα αυτά, τα δύο κράτη φαίνεται να βρίσκονται στον δρόμο προς τη συμφιλίωση. Η επίσκεψη του Σαουδάραβα Υπουργού Εξωτερικών στο Ισλαμαμπάντ είναι η συνέχεια αντίστοιχης επίσκεψης του Πρωθυπουργού του Πακιστάν, Imran Khan, στο Ριάντ τον Μάιο. Ο Πρωθυπουργός είχε εκφράσει τότε την επιθυμία του για ενίσχυση της συνεργασίας της χώρας του με την Σαουδική Αραβία στους τομείς της οικονομίας και της πολιτικής. Τα δύο μέρη συμφώνησαν, επιπρόσθετα, στη δημιουργία του Ανώτατου Συμβουλίου Συντονισμού Σαουδικής Αραβίας-Πακιστάν, το οποίο θα αναβαθμίσει τις διμερείς τους σχέσεις σε θεσμικό επίπεδο. Οι λεπτομέρειες για τη δομή και λειτουργία του Συμβουλίου συζητήθηκαν στη πιο πρόσφατη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών.
Δεν είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι οι σχέσεις των δύο χωρών μπορούν να γίνουν όπως ήταν παλιά, πριν τον Αύγουστο του 2020. Όσο τα δύο κράτη ήταν ακόμα «τσακωμένα», στράφηκαν σε άλλους σημαντικούς παράγοντες της περιοχής. Το Πακιστάν έχει βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις του με την Κίνα, συμμετέχοντας σε βασικά στρατηγικά και οικονομικά προγράμματα, όπως ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν και το Belt & Road Initiative. Αντίστοιχα, η Σαουδική Αραβία πλησίασε περισσότερο την Ινδία, στην οικονομία της οποίας έχει επενδύσει ήδη αξιοσημείωτα ποσά. Τα αποτελέσματα των τελευταίων συναντήσεων είναι θετικά, αλλά μπορούν τα δύο κράτη να ξεπεράσουν εντελώς τις παλιές τους αντιπαραθέσεις;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Saudi-Pakistan in ‘clear alignment’ on bilateral, regional issues, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Pakistan-Saudi rift: What happened?, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Saudi Arabia’s foreign minister says held ‘very fruitful’ talks with Pakistan counterpart, Arab News, διαθέσιμο εδώ
