Της Κωνσταντίνας Κούγια,
«Οι άνθρωποι δεν χρειάζονται πάντα συμβουλές. Μερικές φορές το μόνο που χρειάζονται είναι ένα χέρι για να κρατηθούν… ένα αυτί να τους ακούσει και… μία καρδιά που να μπορεί να τους καταλάβει!» – Ο μικρός πρίγκιπας, Antoine de Saint–Exupéry
Ενσυναίσθηση: Ο όρος προέρχεται από το «εν» και το «συναίσθηση» και δημιουργήθηκε από τους Herman Lotze και Robert Vischer μεταφρασμένος στα αγγλικά ως “empathy” και δημιουργώντας ασυμφωνία μεταξύ των μελετητών και ερευνητών ως προς τον εννοιολογικό ορισμό του. Ως έννοια, η ενσυναίσθηση συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο των ψυχολόγων και των ερευνητών όσο και των εκπαιδευτών και τελευταία παρατηρείται να γίνεται πολύς λόγος για αυτό το βασικό συστατικό των διαπροσωπικών σχέσεων. Η ενσυναίσθηση θεωρείται μία από τις πιο δύσκολες αλλά σπουδαίες πλευρές της ύπαρξής μας ως κοινωνικά όντα και μία βασική διάσταση της συναισθηματικής νοημοσύνης (Emotional Intelligence).
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να αναγνωρίζουμε, να αισθανόμαστε τα συναισθήματα των συνανθρώπων μας σαν να είναι δικά μας και να τα κατανοούμε, ακόμα και αν διαφωνούμε μαζί τους, ερμηνεύοντας με αυτό τον τρόπο τη συμπεριφορά τους. Είναι η προσπάθειά μας να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του συνανθρώπου μας, να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του, να καταλάβουμε τα συναισθήματα και τα πιστεύω του, τις εμπειρίες του και τις προσδοκίες του και τελικά να αντιληφθούμε τη στάση του στη ζωή.
Σύμφωνα με τη σύγχρονη νευροψυχολογία, η έννοια της ενσυναίσθησης αποδίδει την αινιγματική ικανότητα ατόμων, που είναι ανεκτικοί και ανοιχτοί στη διαφορετικότητα, να μοιράζονται από κοινού και να βιώνουν σε πρώτο πρόσωπο τα συναισθήματα ενός τρίτου προσώπου. Όταν δείχνουμε ενσυναίσθηση, δείχνουμε αγάπη και αποδοχή με όρια, δίνουμε αξία στα συναισθήματα του συνανθρώπου μας, προσφέροντάς του το αίσθημα της ασφάλειας, συναισθανόμαστε κάνοντας υγιείς και δυνατούς συναισθηματικούς δεσμούς και «δενόμαστε» μαζί του. Αν και σύμφωνα με μελέτες, η ικανότητα της ενσυναίσθησης φαίνεται να έχει μία γενετική βάση, πολλές επιστημονικές έρευνες και σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχολογίας στο Στάνφορντ και διευθυντή του Εργαστηρίου Κοινωνικής Νευροψυχολογίας, Τζαμίλ Ζάκι, η ανθρώπινη ενσυναίσθηση είναι περισσότερο μία δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί παρά ένα δεδομένο χαρακτηριστικό, δεν συνεπάγεται όμως μία ταύτιση συναισθημάτων, αλλά μία βαθιά επικοινωνιακή διαδικασία.
Οι άνθρωποι μπορούν να καλλιεργήσουν και να ενισχύσουν τη φυσική τους προδιάθεση για ενσυναίσθηση, δρώντας με ένα περισσότερο συμπονετικό τρόπο, προσπαθώντας πραγματικά να «ακούσουν» τον συνάνθρωπο και να κατανοήσουν την «οπτική» του. Η ενσυναίσθηση φαίνεται να έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και σύμφωνα με μελέτες, στοιχειώδεις μορφές ενσυναίσθησης έχουν παρατηρηθεί σε πρωτεύοντα θηλαστικά (πίθηκοι), σε σκύλους ακόμη και σε αρουραίους. Επιστήμονες έχουν βάσιμες ενδείξεις ότι ορισμένες πτυχές της ενσυναίσθησης αποδίδονται στον εγκέφαλο και στο σώμα μας και πιο συγκεκριμένα στους λεγόμενους «καθρεπτικούς νευρώνες», σε εκείνα δηλαδή τα εγκεφαλικά κύτταρα που ενεργοποιούνται, όταν παρατηρούμε κάποιον άλλο να εκτελεί μία δραστηριότητα. Ωστόσο, σύγχρονοι μελετητές μιλούν για δύο κύριες πτυχές της ενσυναίσθησης, της γνωστικής, νοητικής ή αλλιώς «διάσταση κατανόησης» και της συναισθηματικής ή «βιωματικής διάστασης» και προτείνουν τη διαφοροποίηση μεταξύ αυτών των δύο τύπων. Ως νοητική ενσυναίσθηση ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα ενός άλλου ανθρώπου, ενώ η συναισθηματική αφορά στα συναισθήματα και στις αισθήσεις που νιώθει το άτομο όταν έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα του συνανθρώπου του. Με άλλα λόγια, στη «συναισθηματική ενσυναίσθηση» νιώθουμε και στη «νοητική ενσυναίσθηση» καταλαβαίνουμε.
Η ενσυναίσθηση ξεκινά από τον ίδιο μας τον εαυτό καλλιεργώντας την αυτοσυμπόνια μας. Δεν ξέρω αν μπορεί να «διδαχθεί», σίγουρα όχι από επίσημους φορείς, είναι βέβαιο όμως, ότι οι ρίζες της ηθικής βρίσκονται στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και αντιστρόφως η επίκτητη αυτή δυνατότητα λειτουργεί ως προϋπόθεση διαμόρφωσης της ορθής ηθικής κρίσης. Ο φιλόσοφος Πυθαγόρας συνέλαβε την έννοια της ενσυναίσθησης χρησιμοποιώντας βεβαίως τον όρο «φιλία» στο μέγεθος του «ολιστικού της μεγαλείου». Ας αφήνουμε για λίγο στην άκρη το «εγώ» μας δίνοντας τον «χώρο» και τον χρόνο για να κατανοούμε και να νιώθουμε τον συνάνθρωπό μας. «Επιστρέφοντας» είναι βέβαιο ότι θα είμαστε καλύτεροι άνθρωποι, αντικρίζοντας την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.
«Εσύ που δεν νιώθεις τον πόνο του άλλου, δεν σου αξίζει να ονομάζεσαι άνθρωπος» –Σααντί Σιραζί-Πέρσης ποιητής του Μεσαίωνα
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενσυναίσθηση, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Συναισθηματική Νοημοσύνη και Ενσυναίσθηση | Πώς γινόμαστε καλύτεροι και υγιείς ψυχικά άνθρωποι, psy-oikonomakou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ενσυναίσθηση, korovilas.gr, διαθέσιμο εδώ
