Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Όποιος απολαμβάνει τα οφέλη της άθλησης, γνωρίζει πολύ καλά ότι οι πιθανότητες να έρθει κάποια στιγμή αντιμέτωπος με έναν τραυματισμό, είναι μεγάλες. Οι αθλητικοί τραυματισμοί ταλαιπωρούν εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως. Στις Η.Π.Α., μόνο, κάθε χρόνο πάνω από 3,5 εκατομμύρια ανήλικοι τραυματίζονται ενώ αθλούνται, με τα περισσότερα συμβάντα σε προπονήσεις (62%) και όχι σε αγώνες. Προφανώς, κάποια αγωνίσματα είναι πιο επικίνδυνα από άλλα, για παράδειγμα αθλήματα επαφής, όπως το ποδόσφαιρο, οδηγούν σε μεγαλύτερο αριθμό τραυματισμών σε σχέση με αθλήματα χωρίς επαφή, όπως η κολύμβηση. Παρόλα αυτά, οι πιο σοβαροί τραυματισμοί συμβαίνουν στα ατομικά αθλήματα. Ποιοι είναι, όμως, οι πιο συχνοί;
Οι πιο συχνοί τραυματισμοί είναι, με διαφορά, οι ρήξεις συνδέσμων και μυών, ή κοινώς τα διαστρέμματα και οι θλάσεις αντίστοιχα. Το διάστρεμμα είναι ένα τέντωμα ή η ρήξη ενός συνδέσμου κοντά σε μία άρθρωση, όπως στο γόνατο, τον αστράγαλο ή τον καρπό. Θεωρείται οξύς τραυματισμός και προκαλείται, συνήθως, από πτώση ή περιστροφική κίνηση, ενώ μπορεί να θεωρηθεί ήπιο ή σοβαρό, ανάλογα με το αν ο σύνδεσμος είναι τεντωμένος ή σχισμένος. Συνοδεύεται από πόνο, πρήξιμο (μερικές φορές έντονο) και μώλωπες, ενώ μπορεί να μην υπάρχει η ικανότητα εφαρμογής βάρους στην άρθρωση δίχως πόνο. Στην πραγματικότητα, κάθε πέμπτος αθλητικός τραυματισμός είναι διάστρεμμα στον αστράγαλο και σε ορισμένα ομαδικά αθλήματα αποτελεί μέχρι και το 50% όλων των οξέων τραυματισμών.
Το διάστρεμμα διαφέρει, όμως, από τη θλάση. Η θλάση βλάπτει έναν μυ, ενώ το διάστρεμμα βλάπτει έναν σύνδεσμο. Η θλάση εμφανίζεται όταν ο μυϊκός ιστός διατείνεται ή σχίζεται εξαιτίας της υπερβολικής έκτασής του. Ήπιοι τραυματισμοί μπορεί να προκληθούν ύστερα από επαναλαμβανόμενη κίνηση, και τα πιο έντονα προβλήματα είναι πιθανό να εμφανιστούν σε αθλήματα που περιλαμβάνουν τρέξιμο, άλματα και βάρη. Η ρήξη των μυών είναι πιο πιθανή όταν ο καιρός είναι κρύος και μπορεί, επίσης, να συμβεί με τη γρήγορη αλλαγή κατεύθυνσης του αθλούμενου. Η θλάση συνοδεύεται από ξαφνικό πόνο, που ακολουθείται από άμεσο περιορισμό στο εύρος κίνησης της πληγείσας περιοχής, και σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν μώλωπες και πρήξιμο. Αυτοί οι τραυματισμοί μπορεί να είναι χρόνιοι ή οξείοι.
Οι τραυματισμοί του αχίλλειου τένοντα μπορεί, επίσης, να είναι οξείοι ή χρόνιοι. Ο αχίλλειος τένοντας είναι ένας παχύς ιστός που συνδέει τον μυ της γάμπας με τη φτέρνα και αποτελεί το μεγαλύτερο και δυνατότερο τένοντα του σώματος. Χρησιμοποιείται κατά τη βάδιση και τραυματίζεται συχνά σε αθλήματα που απαιτούν τρέξιμο ή άλματα. Ο τραυματισμός μπορεί να προκύψει λόγω ανεπαρκών διατάσεων πριν την άσκηση, λόγω ακατάλληλου υποδήματος ή λόγω αύξησης της έντασης της δραστηριότητας. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν παλαιότερο τραυματισμό, διαβήτη, υψηλό δείκτη μάζας σώματος, υψηλή χοληστερόλη, γενετική προδιάθεση, γήρας, και αρθρίτιδα. Η τενοντίτιδα αχίλλειου μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο στη φτέρνα ή στη γάμπα κατά τη βάδιση ή το τρέξιμο. Πολλοί άνθρωποι έχουν πόνο στον αχίλλειο που διαρκεί για αρκετούς μήνες ή ακόμα και χρόνια. Τα συμπτώματα συχνά έχουν σταδιακή έναρξη και μπορεί να περιλαμβάνουν, εκτός από πόνο, πρήξιμο ή αυξημένη θερμότητα στην περιοχή.
Κατάγματα προκύπτουν, επίσης, συχνά κατά τη διάρκεια της άθλησης. Ένα οστό σπάει όταν του ασκηθεί ξαφνική δύναμη και ένας τέτοιος τραυματισμός μπορεί να συμβεί σχεδόν σε κάθε άθλημα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ξαφνικό πόνο, πρήξιμο, μούδιασμα και ευαισθησία στην περιοχή. Μπορεί, επίσης, να μην υπάρχει η δυνατότητα μετακίνησης της πληγείσας περιοχής ή αυτή να έχει ασυνήθιστη όψη. Τόσο αυτά όσο και οι εξαρθρώσεις είναι οξείοι τραυματισμοί. Μερικές φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τη διαφορά μεταξύ σπασμένου οστού και εξάρθρωσης. Μια εξάρθρωση συμβαίνει όταν τα άκρα των οστών μετακινηθούν από τη φυσιολογική τους θέση. Ένα τέτοιο συμβάν είναι πολύ συνηθισμένο σε αθλήματα επαφής, όπως το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο, πρήξιμο και αδυναμία μετακίνησης της περιοχής.
Η περιοστίτιδα κνήμης είναι ένας από τους συχνότερους τραυματισμούς που εμφανίζεται σε δρομείς αλλά και σε παίκτες μπάσκετ. Κνήμη ονομάζεται η μπροστινή περιοχή του κάτω άκρου και βρίσκεται κάτω από το γόνατο. Όταν οι μύες και οι τένοντες γύρω από αυτή φλεγμαίνουν, εμφανίζεται η περιοστίτιδα, με κύρια συμπτώματά της τον πόνο στην περιοχή κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Ο τραυματισμός αυτός είναι οξύς και συνήθως ο πόνος που προκαλεί ανακουφίζεται με την ανάπαυση.
«Το γόνατο του Άλτη» ή αλλιώς “Jumper’s knee”, είναι γνωστό και ως τενοντίτιδα επιγονατίδας. Προκύπτει όταν υπάρχει τραυματισμός ή φλεγμονή στον ιστό που συνδέει το γόνατο με τους μύες του μηριαίου οστού. Αθλήματα που απαιτούν επαναλαμβανόμενα άλματα όπως το βόλεϊ και το μπάσκετ, οδηγούν συνήθως σε αυτόν τον τραυματισμό. Επίσης, υπέρβαρα άτομα ή όσοι αθλούνται σε σκληρή επιφάνεια είναι πιο πιθανό να το εμφανίσουν. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στο γόνατο, συνήθως κάτω από την επιγονατίδα, και αδυναμία ή δυσκαμψία στην περιοχή κατά τη διάρκεια αλμάτων, γονατίσματος ή ανάβασης σκαλιών. Οι τραυματισμοί αυτοί μπορεί να είναι οξείοι ή χρόνιοι.
«Το γόνατο του Δρομέα» ή αλλιώς “Runner’s knee”, είναι ακόμα ένας τραυματισμός επαναλαμβανόμενης κίνησης, ο οποίος μπορεί να είναι οξύς ή χρόνιος. Είναι σύνηθες για τους δρομείς και για οποιονδήποτε κάνει πολύ περπάτημα, ποδήλατο ή γενικότερα κάμψη στο γόνατο. Μπορεί να προκληθεί, επίσης, από τραύμα στην περιοχή ή από ένα σκληρό χτύπημα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο πίσω από το γόνατο, ιδιαίτερα κατά το λύγισμα, και πρήξιμο της περιοχής.
Ο “Little League” αγκώνας είναι μια κατάσταση που επηρεάζει την πλάκα ανάπτυξης του αγκώνα στους εφήβους και αποτελεί κοινό τραυματισμό για τους παίκτες του μπέιζμπολ. Η επαναλαμβανόμενη ρίψη της μπάλας προκαλεί υπερβολική πίεση στον αγκώνα και οδηγεί σε χρόνια φλεγμονή. Οι ενήλικες μπορεί να βιώσουν μια παρόμοια κατάσταση, που ονομάζεται τραυματισμός του ωλένιου παράπλευρου συνδέσμου, και τα συμπτώματά του περιλαμβάνουν πόνο στο εσωτερικό του αγκώνα, ειδικά κατά τη ρίψη, και όταν αυτή συνεχίζεται, ο πόνος γίνεται χειρότερος. Ο τραυματισμός αυτός είναι χρόνιος. Χρόνιος μπορεί να είναι, όμως, και ο «αγκώνας του τενίστα» (tennis elbow), ή αλλιώς η έξω επικονδυλίτιδα. Αποτελεί μια επώδυνη κατάσταση που προκαλείται από την υπερβολική χρήση του αγκώνα, με τους παίκτες του τένις και του γκολφ να κινδυνεύουν περισσότερο. Η πάθηση αυτή προκαλεί πόνο στο εξωτερικό τμήμα του αγκώνα και οφείλεται σε φλεγμονή των τενόντων. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν αδυναμία, ειδικά κατά την προσπάθεια του ατόμου να πιάσει κάποιο αντικείμενο.
Το στροφικό πέταλο του ώμου συμβάλλει στην κίνηση και τη σταθερότητά του. Οι τραυματισμοί στην περιοχή αυτή είναι συνηθισμένοι, όταν οι ίδιες ενέργειες επαναλαμβάνονται πολλές φορές, όπως στην κολύμβηση, το τένις ή το μπέιζμπολ. Τα συμπτώματα αυτού του χρόνιου τραυματισμού περιλαμβάνουν πρήξιμο στον ώμο, πόνο κατά την ανύψωση του χεριού και κατά την προσπάθεια να φτάσει κανείς την πλάτη του.
Δεν υπάρχει τρόπος να προληφθούν όλοι αυτοί οι τραυματισμοί, είναι εφικτό όμως να μειωθεί ο κίνδυνος πρόκλησής τους. Οι τραυματισμοί που προκαλούνται από την καταπόνηση ή την υπερβολική χρήση μπορεί να προληφθούν με τις κατάλληλες διατάσεις πριν και μετά την άθληση, αλλά και με την απαραίτητη ξεκούραση. Ο αθλούμενος και γενικότερα κάθε άτομο θα πρέπει να μάθει να «ακούει» το σώμα του και να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες και τα όριά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sports Injury Statistics, hopkinsmedicine.org. Διαθέσιμο εδώ
- Common Sports Injuries, familydoctor.org. Διαθέσιμο εδώ
- Achilles tendinopathy, fittoplay.org. Διαθέσιμο εδώ
- Ankle sprain, fittoplay.org. Διαθέσιμο εδώ
