Της Θεοδοσίας Βενιζελέα,
Το 1930, η Καλαμάτα παρουσιάζει ασυνήθιστη πνευματική κίνηση. Με την ίδρυση της Λαϊκής Βιβλιοθήκης δόθηκε ώθηση στις πνευματικές ανησυχίες και επιδιώξεις των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων της τάξης. Ιδανικά, το οποίο ενέμπνευσαν τον κόσμο της Καλαμάτας της εποχής εκείνης, είναι η προκοπή, η κοινωνική ανάδειξη και η αγάπη για την πατρίδα. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ιδρύθηκε το 1936 στην πόλη ο «Σύλλογος προς Διάδοσιν των Γραμμάτων», λόγω του αναλφαβητισμού που είχε διαπιστωθεί στην πόλη. Σ’ αυτήν εγγράφηκαν 200 άτομα ηλικίας 12-70 ετών και λειτούργησε ως τον πόλεμο του 1940. Το 1951, ιδρύθηκε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας, το οποίο λειτούργησε κανονικά μέχρι τον καταστροφικό σεισμό του 1986, που τάραξε τη μεσσηνιακή πρωτεύουσα. Από το 1990, ο Σύλλογος άρχισε μεγάλη προσπάθεια για την επαναλειτουργία του μουσείου. Από το 2002, το μουσείο άρχισε να λειτουργεί από την οικονομική συνδρομή του Υπουργείου Πολιτισμού και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ο ρόλος του μουσείου είναι σημαντικός, γιατί μας βοηθαέι να κατανοήσουμε ποιες είναι οι ρίζες μας. Το περιεχόμενο του μουσείου αποτελείται από αντικείμενα που αντικατοπτρίζουν το καθένα ολόκληρη την κοινωνία και ολόκληρο τον κόσμο.
Το Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο στεγάζεται σ’ ένα διώροφο νεοκλασικό κτήριο που παραχωρήθηκε από την οικογένεια Κυριακού στον δήμο Καλαμάτας, και συγκεκριμένα από τον Γεώργιο Κυριακό, ακαδημαϊκό και Υπουργό Γεωργίας της Κυβέρνησης Μεταξά. Πρόκειται για ένα κτήριο με ακανόνιστη κάτοψη. Διαθέτει ξύλινη στέγη με κεραμίδια και εξώστη με περίτεχνα σιδερένια φουρούσια και κιγκλιδώματα. Η κύρια είσοδος επιστέφεται από τοξωτό υπέρθυρο με φεγγίτη και στολίζεται με ψευδοπαραστάδες με επίκρανα, κορνίζες και γείσο. Μετά τις εργασίες αποκατάστασης επανεγκαταστάθηκαν και οι δύο τοξωτές πόρτες στη νότια όψη, οι οποίες έγιναν αργότερα τετράγωνα παράθυρα.
Tο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης στην διεύθυνση Αγίου Ιωάννου 12 και Κυριακού και στεγάζεται, όπως προαναφέρθηκε, σ’ ένα διώροφο κτήριο, το οποίο από το 1973 και μετά χρησιμοποιείται ως μουσείο. Ιδρύθηκε από τον τοπικό «Σύλλογο προς Διάδοσιν των Γραμμάτων», με σκοπό τη συγκέντρωση αρχειακού υλικού και αντικειμένων που αφορούν την Επανάσταση του 1821, καθώς και τη διάσωση και τη προβολή αντικειμένων του νεότερου πολιτισμού της ευρύτερης περιοχής.
Οι όροφοί του και τα δωμάτια που προβάλλονται τα εκθέματα είναι με λογική συνέχεια. Στο μεγάλο ισόγειο, μπορεί κανείς να δει θεματικές ενότητες που έχουν σχέση με την αγροτική και την ποιμενική ζωή, τη γεωργική βιοτεχνία, την υφαντική τέχνη, τα αστικά επαγγέλματα, τη σαπωνοποιία, την αμπελουργία, την ποιμενική ξυλογλυπτική, την πιλοποιία στην Καλαμάτα, την κεντητική, και τη μεταλλοτεχνία για την νεοκλασική αρχιτεκτονική της Καλαμάτας. Αυτά τα εκθέματα επιτρέπουν στον επισκέπτη να κατανοήσει τον τρόπο ζωής των κατοίκων της Μεσσηνίας. Στην Καλαμάτα λειτούργησε πρώτο το τυπογραφείο της απελευθερωμένης Ελλάδας, έτσι στον αμέσως επόμενο όροφο, υπάρχει μια έκθεση αφιερωμένη στην τυπογραφία και τη βιβλιοδεσία. Στο τυπογραφείο τυπώθηκε, μάλιστα, και η Προκήρυξη των Επαναστατημένων Ελλήνων προς τις Ευρωπαϊκές Αυλές.
Το πρώτο δωμάτιο δεξιά αποτυπώνει την εικόνα του αστικού σπιτιού της πόλης κατά τις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ στον διάδρομο του ορόφου αυτού υπάρχει αναπαράσταση παραδοσιακού καφενείου. Στη μεγάλη αίθουσα παρουσιάζεται υλικό που αφορά την Επανάσταση του 1821, όπως πίνακες του αείμνηστου ζωγράφου Ευάγγελου Δράκου, με θέμα το 1821.
Ωστόσο, υπάρχει και μία αίθουσα του Γ. Καρέλια, η οποία φιλοξενεί ενδυματολογικά στοιχεία ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει η καλαματιανή φορεσιά. Στο βάθος του ορόφου υπάρχει άλλη μια μικρή αίθουσα αφιερωμένη στη μεταβυζαντινή εκκλησιαστική τέχνη της περιοχής. Στο άρθρο περιλαμβάνονται ολίγες εικόνες από μερικά εντυπωσιακά εκθέματα.
Αν βρεθείτε στην Καλαμάτα σε αναζήτηση πολιτιστικών αξιοθέατων και νέων γνώσεων, μια στάση στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της πόλης είναι βέβαιο ότι θα αξίζει τον κόπο!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λαογραφικά Μουσεία της Μεσσηνίας, Δουλαβέρας Ν. Αριστείδης, Ρέππας Κ. Χρήστος, Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη, Φεβρουάριος 2012.
- Περιοδικό Ιθώμη Τεύχος 47,(1).
- Περιοδικό Ιθώμη Τεύχος 47(2).
- Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας, kalamata.gr, διαθέσιμο εδώ.
