Της Μαριλένας Παπαδημητροπούλου,
Ο καρκίνος αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο διαδεδομένα νοσήματα του 20ού αιώνα και εξαπλώνεται περεταίρω με συνεχή και αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης και στον 21ο αιώνα. Κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής διαγιγνώσκονται πάνω από 1,6 εκατομμύρια ασθενείς με διηθητικό καρκίνο, ενώ το 23% όλων των θανάτων οφείλεται σε εκείνον, κατατάσσοντας τον ως την 2η συχνότερη αιτία θανάτου, μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στατιστικά στοιχεία ανά τον κόσμο δείχνουν πως ο πιο συχνός τύπος είναι ο καρκίνος του πνεύμονα με ποσοστό συχνότητας 11,65% και ακολουθούν οι καρκίνοι του μαστού με 11,6%, του προστάτη με 7,1% και τέλος του ορθού και του παχέος εντέρου με 6,1%.
Πρόκειται για μία κατάσταση που οφείλεται στον ανώμαλο κυτταρικό πολλαπλασιασμό, στην κυτταρική διαίρεση και διαφοροποίηση. Η νόσος συναπαρτίζεται από μία ομάδα νοσημάτων, που κοινό τους χαρακτηριστικό αποτελεί η ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη. Σε φυσιολογικές συνθήκες τα ανθρώπινα κύτταρα αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται, μέσω της διαδικασίας της κυτταρικής διαίρεσης, ώστε να σχηματιστούν νέα κύτταρα και να καλυφθούν οι ανάγκες του σώματος. Όταν αυτά γερνούν, καταστρέφονται και καινούρια παίρνουν τη θέση τους. Μερικές φορές όμως, η διαδικασία αυτή παρακάμπτεται και τα ανώμαλα ή κατεστραμμένα κύτταρα μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται σχηματίζοντας είτε κακοήθεις (καρκινικούς) είτε καλοήθεις (μη καρκινικούς) όγκους. Η καρκινογένεση λοιπόν, είναι μία διαδικασία που μπορεί να προκύψει σε οποιοδήποτε όργανο ή δομή του σώματος ανά πάσα στιγμή.
Κυριότερες αιτίες ανάπτυξης καρκινικών όγκων φαίνεται να είναι οι μεταλλάξεις που υφίστανται τα γονίδια του γενετικού υλικού καθώς και ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ξεκινώντας από τα γονίδια, τρία είναι σημαντικά για την ανάπτυξη νεοπλασιών: Τα πρωτο-ογκογονίδια, τα ογκογονίδια και τα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Η πρώτη κατηγορία σχετίζεται με τη σωστή ανάπτυξη των φυσιολογικών κυττάρων. Αν αυτά μεταλλαχθούν σε καρκινογόνα μας οδηγούν στη δεύτερη κατηγορία η οποία αντιστρέφει το ρόλο της πρώτης και οδηγεί στην κατακόρυφη αύξηση του ρυθμού του κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Όσον αφορά τα ογκοκατασταλτικά, είναι ομάδα γονιδίων που καταστέλλουν το ρυθμό ανάπτυξης των κυττάρων όποτε αυτό είναι απαραίτητο. Η αναστολή της δράσης τους λοιπόν, οδηγεί σε καρκινογένεση. Συνεχίζοντας με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, πολλοί είναι εκείνοι που έχουν αποδεδειγμένη καρκινογόνο δράση. Η ακτινοβολία, το αλκοόλ, οι χημικές ουσίες, η ρύπανση, το κάπνισμα, ορισμένα τρόφιμα και ιοί, με την πάροδο του χρόνου και τη συστηματική έκθεση του οργανισμού σε αυτά, αυξάνουν τις πιθανότητες ο άνθρωπος να νοσήσει.
Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση του καρκίνου κατέχει η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων του. Παρόλο που οι νεοπλασίες μπορούν να εμφανιστούν με διάφορους τρόπους, υπάρχουν, συνήθως, κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών. Σημεία και συμπτώματα, με ξαφνική εμφάνιση όπως δύσπνοια, πόνος στο στήθος, κόπωση, ανορεξία, παρουσία οιδήματος, απώλεια ισορροπίας, διάρροια, αιμορραγία χωρίς κάποιον προφανή λόγο ίσως να υποδηλώνουν την ύπαρξη όγκου και συνίσταται η διερεύνηση τους από έναν έμπειρο επαγγελματία υγείας. Δυστυχώς όμως, η διάγνωση ενός νεοπλάσματος μπορεί να καθυστερήσει λόγω του γεγονότος πως τα παραπάνω συμπτώματα σχετίζονται με πολλές ακόμη νόσους με αποτέλεσμα ο καρκίνος να συνεχίζει να εξαπλώνεται. Επομένως, όσο πιο έγκαιρη είναι η διάγνωση τόσο πιο γρήγορα θα ξεκινήσει η κατάλληλη θεραπεία.
Εξαιτίας των πολλών διαφορετικών ειδών νεοπλασμάτων, υπάρχουν και ποικίλες θεραπείες. Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας, της επικινδυνότητας και των διαφόρων εκφάνσεων της νόσου εφαρμόζονται, μέχρι στιγμής, έξι θεραπευτικές στρατηγικές: Η φαρμακευτική αγωγή (γνωστή και ως χημειοθεραπεία), η ακτινοθεραπεία, η ανοσοθεραπεία, η ορμονική και η φωτοδυναμική θεραπεία, καθώς και η χειρουργική αφαίρεση του όγκου. Ανάλογα με το στάδιό του, εφαρμόζονται και διαφορετικά θεραπευτικά σχήματα, άλλοτε ήπια και άλλοτε πιο ισχυρά έχοντας, όμως, ως κοινό σκοπό την πλήρη ίαση του ασθενή και την αποφυγή κάποιας μελλοντικής μετάστασης.
Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, έχουν βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό η πρόληψη και η αντιμετώπιση των νεοπλασιών. Εκείνες που αναγνωρίζονται σε πρώιμο στάδιο στην πλειονότητά τους αντιμετωπίζονται επιτυχώς με την πλήρη ίαση του ασθενή. Δυστυχώς, η μεταστατική νόσος είναι εκείνη που δυσκολεύει την ιατρική κοινότητα. Για το λόγο αυτό, η επιστήμη της ιατρικής δεν εφησυχάζει και διαρκώς φέρνει στο φως καινούριες ανακαλύψεις και επιτεύγματα, με σκοπό σε μερικά χρόνια από σήμερα ο καρκίνος να μην αποτελεί πλέον απειλή για την ανθρώπινη ύπαρξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Muralitharan Nair, Ian Peate, 2012. Παθοφυσιολογία Βασικές Αρχές Εφαρμοσμένης Παθολογικής Φυσιολογίας, Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης.
- Cancer, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- What is Cancer?, National Cancer Institute. Διαθέσιμο εδώ
- PS Roy, BJ Saikia, Cancer and cure: A critical analysis, Indian Journal of Cancer. Διαθέσιμο εδώ
- Freddie Bray, Jacques Ferlay, Isabelle Soerjomataram, Rebecca L. Siegel , Lindsey A. Torre, Ahmedin Jemal, Ca: A cancer journal for clinicians, ACS Journals. Διαθέσιμο εδώ
