Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Ο τοκετός είναι η «γέφυρα μετάβασης» του ατόμου από το στάδιο του εμβρύου σε αυτό του νεογνού. Αποτελεί μία διαδικασία τόσο καθοριστική για τη ζωή του, η οποία παρόλο που δεν παραμένει στη μνήμη του, χαράσσεται ανεξίτηλα σε αυτή της εγκύου. Από το συνονθύλευμα συναισθημάτων που βιώνει, συνήθως, κυριαρχεί το άγχος, το άγχος πριν τον τοκετό, σχετικά με το είδος που θα επιλεχθεί, το άγχος κατά τη διάρκεια, σχετικά με την έκβαση της διαδικασίας, και το άγχος μετά, σχετικά με την πρωτόγνωρη κατάσταση που καλείται η μητέρα να αντιμετωπίσει.
Η καισαρική τομή είναι ο τύπος τοκετού που προτιμάται στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το πόρισμα του ελληνικού παραρτήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που δημοσιοποίησε ο Υπουργός Υγείας το 2017, το ποσοστό καισαρικών στην χώρα μας αγγίζει το 58%, τη στιγμή που στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο μέσος όρος δεν υπερβαίνει το 30%. Ως καισαρική τομή ορίζεται η χειρουργική διαδικασία που περιλαμβάνει τομές στην περιοχή της κοιλιάς και της μήτρας και χρησιμοποιείται για τη γέννηση εμβρύων.
Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην επιλογή της σχετίζονται κυρίως με την ασφάλεια του παιδιού και της μητέρας. Για παράδειγμα, όταν ο τοκετός δεν εξελίσσεται λόγω αδυναμίας διαστολής του τραχήλου, παρά τις έντονες συσπάσεις, ο/η γιατρός μπορεί να προτιμήσει την καισαρική τομή. Παρομοίως, σε περιπτώσεις που το μωρό βρίσκεται σε κίνδυνο και υπάρχει ανησυχία για αλλαγές στον καρδιακό παλμό, ή όταν βρίσκεται σε ανώμαλη θέση, πλάγια ή με τα πόδια προς τα κάτω επιλέγεται η καισαρική. Ανάλογα αντιμετωπίζονται καταστάσεις όπως η κυοφορία άνω του ενός εμβρύου, οι περιπτώσεις που ο πλακούντας καλύπτει το άνοιγμα του τραχήλου και η πρόπτωση ομφάλιου λώρου. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να διαπιστωθούν εγκαίρως τυχόν θέματα υγείας της εγκυμονούσας και πιο συγκεκριμένα καρδιακές και εγκεφαλικές παθήσεις, ενεργές μολύνσεις του έρπητα στα γεννητικά όργανα τη στιγμή του τοκετού, πιθανά ινομυώματα που εμποδίζουν την έξοδο από τον τράχηλο, πυελικά κατάγματα, καθώς και οποιαδήποτε πάθηση του εμβρύου που μπορεί να του προκαλέσει ασυνήθιστα μεγάλο κεφάλι.
Άλλοι λόγοι που οδηγούν μία εγκυμονούσα στην επιλογή της καισαρικής τομής είναι η αποφυγή του κολπικού τοκετού και των επιπλοκών του, αλλά και το πλεονέκτημα του προγραμματισμένου τοκετού. Ο προγραμματισμός θεωρείται υψίστης σημασίας σε περίπτωση εγκυμοσύνης με επιπλοκές ή προηγούμενου τοκετού με καισαρική τομή.
Ωστόσο, η καισαρική τομή μπορεί να έχει επιπτώσεις τόσο στο νεογνό όσο και στη μητέρα. Παιδιά γεννημένα με καισαρική φαίνεται να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης παροδικής ταχύπνοιας, δηλαδή να υποφέρουν από ανώμαλα γρήγορη αναπνοή τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό. Ακόμη, παρόλο που θεωρείται σπάνια επιπλοκή, δεν είναι απίθανος ο τραυματισμός του μωρού από την εγχείρηση, δηλαδή η δημιουργία αμυχών στο δέρμα του. Όσον αφορά τη μητέρα, αυξημένος είναι ο κίνδυνος μόλυνσης της επένδυσης της μήτρας (ενδομητρίτιδα) ή της τομής, αιμορραγίας μετά τον τοκετό, αλλά και τραυματισμού της ουροδόχου κύστεως ή του εντέρου κατά τη διενέργεια της τομής. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η πιθανότητα θρόμβωσης, δηλαδή δημιουργίας θρόμβων στις εν τω βάθει φλέβες των ποδιών και των πυελικών οργάνων, οι οποίοι αν μεταφερθούν στους πνεύμονες και φράξουν τη ροή αίματος, μπορεί να απειλήσουν την ζωή της γυναίκας. Η καισαρική ακόμα, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο επιπλοκών και στις επόμενες εγκυμοσύνες. Μεταξύ αυτών είναι η προσκόλληση του πλακούντα με ανώμαλο τρόπο στο τοίχωμα της μήτρας και το άνοιγμα της μήτρας κατά μήκος της ουλής από προηγούμενη καισαρική (ρήξη μήτρας).
Πριν την έναρξη του χειρουργείου στο νοσοκομείο, καθαρίζεται η κοιλιά της εγκύου και τοποθετείται καθετήρας στην κύστη για να συλλεχθούν τα ούρα, ενώ παρέχονται υγρά και φάρμακα ενδοφλέβια. Συνήθως, πραγματοποιείται τοπική αναισθησία στο κάτω μέρος του σώματος, επιτρέποντας στη γυναίκα να μείνει ξύπνια κατά τη διάρκεια του τοκετού. Συνήθως χρησιμοποιείται η ραχιαία και η επισκληρίδιος αναισθησία. Μετά τον τοκετό, η νέα μητέρα παραμένει λίγες μέρες στο νοσοκομείο, πίνοντας πολλά υγρά και περπατώντας, προκειμένου να προληφθεί η δυσκοιλιότητα και η θρόμβωση.
Στον αντίποδα, υπάρχει η επιλογή του κολπικού τοκετού που συνοδεύεται από το «σπάσιμο» του αμνιακού σάκου, τις συσπάσεις και την τραχηλική διαστολή. Ουσιαστικά, ο αμνιακός σάκος, δηλαδή η μεμβράνη που περιβάλλει το έμβρυο και είναι γεμάτη με υγρό, σπάει, γεγονός που εκδηλώνεται με τη ροή αυτού έξω από το σώμα της γυναίκας. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτο, αφού υπάρχουν περιπτώσεις που ο σάκος παραμένει άθικτος μέχρι τον τοκετό. Ακολουθούν οι συσπάσεις, που περιλαμβάνουν τη συστολή και τη διαστολή της μήτρας, κινήσεις που θα βοηθήσουν το μωρό να βγει από τον τράχηλο. Κατά τη διάρκεια των συσπάσεων, η μέλλουσα μητέρα συνήθως αισθάνεται βαριές κράμπες ή πίεση που ξεκινά από πίσω και κινείται προς τα εμπρός. Οι συσπάσεις, όμως, δεν μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστη ένδειξη τοκετού, αφού μπορούν να εμφανιστούν ήδη από το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Τέλος, κατά την τραχηλική διαστολή στον τοκετό, ο ρόλος του τραχήλου αλλάζει, σταματά να διατηρεί τη μήτρα κλειστή και διευκολύνει τη γέννηση. Πιο συγκεκριμένα, μαλακώνει ο τραχηλικός ιστός και λεπταίνει ο τράχηλος προετοιμάζοντας τον. Ο τοκετός έχει ήδη ξεκινήσει, όταν η διαστολή είναι πάνω από τρία εκατοστά.
Τελικά, η διάμετρος του τραχήλου πρέπει να υπολογίζεται στα δέκα εκατοστά, προκειμένου να μπορεί να περάσει από μέσα το μωρό. Καθώς το έμβρυο μπαίνει στον κόλπο, το δέρμα και οι μύες τεντώνονται, ενώ τα χείλη του αιδοίου και το περίνεο (η περιοχή μεταξύ κόλπου και πρωκτού) φτάνουν στη μέγιστη έκτασή τους. Πρώτα βγαίνει το κεφάλι του μωρού, του οποίου καθαρίζεται το στόμα και η μύτη από τη βλέννα και το αμνιακό υγρό. Αυτό πρέπει να γίνει προτού το μωρό αρχίζει να αναπνέει και να κλαίει. Στη συνέχεια, βγαίνει το υπόλοιπο σώμα. Τέλος, ακολουθεί η αποβολή του πλακούντα και του αμνιακού σάκου από τη μήτρα.
Παρόλο που οι σημαντικοί τραυματισμοί δεν είναι συχνοί στην περίπτωση του κολπικού τοκετού, ο τράχηλος μπορεί να σκιστεί και να χρειαστεί να επιδιορθωθεί. Οι κολπικοί ιστοί είναι απαλοί και εύκαμπτοι, αλλά αν ο τοκετός γίνει πολύ γρήγορα ή με υπερβολική πίεση, αυτοί μπορεί να σκιστούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ρήξεις είναι μικρές και διορθώνονται εύκολα, ενώ πιο σπάνια μπορεί να είναι σοβαρές και να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμα προβλήματα. Ευτυχώς, ο τράχηλος και ο κόλπος έχουν πλούσια ροή αίματος και οι τραυματισμοί επουλώνονται γρήγορα αφήνοντας καθόλου ή μικρά σημάδια.
Υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τόσο για την επιλογή της καισαρικής τομής όσο και για αυτή του κολπικού τοκετού. Σε κάθε περίπτωση όμως, η μητέρα μαζί με την/τον γυναικολόγο της πρέπει να επιλέξουν την ιδανικότερη λύση, αναλογιζόμενοι πρωτίστως την υγεία της ίδιας και του παιδιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- C-section, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- What to Expect During a Vaginal Delivery, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
- «Πρωταθλήτρια» στις καισαρικές η Ελλάδα – Ξεπερνά κατά 43% το επιτρεπτό ποσοστό!, protothema.gr. Διαθέσιμο εδώ
