Της Δήμητρας Σαρούδη,
Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα), διεθνώς γνωστή ως ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, οργανικής αιτιολογίας, η οποία ασκεί αρνητική επίδραση σε πολλούς τομείς της λειτουργικότητας του παιδιού και προκαλεί σοβαρές και επίμονες δυσκολίες τόσο στο ίδιο το παιδί, όσο στο οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Η ΔΕΠΥ αποτελεί το συχνότερο πρόβλημα μάθησης και συμπεριφοράς, καθώς το 5-7% των παιδιών παγκοσμίως το εκδηλώνουν και στις περισσότερες περιπτώσεις ελλείμματα παραμένουν τόσο στην εφηβική όσο και στην ενήλικη ζωή των ατόμων αυτών. Στη χώρα μας, τον Ιούνιο του 2008 συστάθηκε η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης ΔΕΠΥ, με σκοπό την αντιμετώπιση της διαταραχής, σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα.
Τι συμπτώματα έχουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ;
Η ελλειμματική προσοχή περιλαμβάνει:
- Συχνά λάθη στη δουλειά ή στο σχολείο
- Αδυναμία ασθενή να δώσει έμφαση στη λεπτομέρεια
- Απόσπαση της προσοχής λόγω εξωτερικών ερεθισμάτων
- Αδύναμη μνήμη σε καθημερινές δραστηριότητες
- Πρόβλημα στο να διατηρήσει την προσοχή του σε καθήκοντα ή ρόλους, όπως στο διάβασμα ή σε μία συζήτηση
- Αδυναμία παρακολούθησης του συνομιλητή του όταν του απευθύνει το λόγο
- Εύκολος αποπροσανατολισμός
- Πρόβλημα στην οργάνωση καθηκόντων και εργασιών
- Αποφυγή της ανάληψης εργασιών που απαιτούν να παραμείνει προσηλωμένος, για να μελετήσει για παράδειγμα μία αναφορά ή ένα μεγάλο κείμενο
- Αδυναμία να ανταποκριθεί στις προθεσμίες
- Αποδιοργάνωση ως προς τα πράγματά του, τα οποία χάνει, ενώ του είναι απαραίτητα για να ολοκληρώσει τις εργασίες σου
- Αδυναμία να είναι ακριβής στα ραντεβού του, να πραγματοποιεί όλα τα καθημερινά του καθήκοντα, να απαντά στα τηλεφωνήματα
Η υπερκινητικότητα περιλαμβάνει:
- Να είναι νευρικός και να μην κάθεται ήσυχα στη θέση του
- Να σηκώνεται από τη θέση του ενώ δεν θα έπρεπε (π.χ. κατά τη διάρκεια του μαθήματος ή στο γραφείο)
- Να μιλά ακατάπαυστα
- Να μην μπορεί να περιμένει τη σειρά του
- Να είναι διαρκώς σε κίνηση ή να δρα παρορμητικά
- Να μην μπορεί να ασχοληθεί και να εστιάσει ή να παραμείνει σε μία συγκεκριμένη ασχολία
- Να απαντά σε κάτι πριν ο ομιλητής ολοκληρώσει την ερώτησή του ή να μιλά χωρίς να περιμένει να τελειώσει ο συνομιλητής του αυτό που λέει
- Να διακόπτει τους άλλους όταν μιλούν ή κάνουν κάτι
Άτομα με ΔΕΠΥ και κοινωνική διάσταση
Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Δυσκολεύονται να τα καταφέρουν στο σχολείο, με αποτέλεσμα να έχουν χαμηλή πρόοδο και να κατακρίνονται από άλλα παιδιά
- Δυσκολεύονται να γίνουν αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους
- Παθαίνουν συχνότερα ατυχήματα και τραυματισμούς κάθε είδους
- Έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν αποκλίνουσα συμπεριφορά (κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών)
Η κοινωνική διάσταση είναι όμως, περιπλοκότερη από τα bullets που προαναφέρθηκαν. Χωρίς αμφιβολία, δύο είναι οι κύριοι τομείς που επηρεάζονται, κάνοντας ειδική μνεία στη περίπτωση των ενηλίκων στη συνέχεια.
1ος τομέας: ΔΕΠΥ και σχολείο
Σε αυτή την πρώτη περίπτωση εμπλέκονται στον ίδιο βαθμό τόσα τα ίδια τα παιδιά με ΔΕΠΥ όσο οι δάσκαλοι και οι συμμαθητές τους. Η δυσκολία σε όλες τις περιπτώσεις είναι η μη επιβεβαιωμένη διαταραχή από κάποιο αρμόδιο φορέα ή ειδικό γιατρό. Η έλλειψη προσοχής σε συνδυασμό με την υπερκινητικότητα οδηγεί στη μη ορθή και προγραμματισμένη τέλεση του μαθήματος εντός της τάξης. Εκεί είναι το σημείο που ο δάσκαλος αρχίζει να κάνει το πρώτο ακούσιο διαχωρισμό, τις περισσότερες φορές, δημιουργώντας στο παιδί το αίσθημα κατωτερότητας, ενώ την ίδια στιγμή οι συμμαθητές περιγελούν τη στάση του αποδίδοντας χαρακτηρισμούς όπως «άτακτος» και ενός παιδιού που «δεν τα παίρνει εύκολα». Ειδικά ο δεύτερος χαρακτηρισμός είναι απαράδεκτος, χωρίς καμία επιστημονική βάση.
Οι συμμαθητές ενός τέτοιου παιδιού δεν θα επιδιώξουν να κάνουν παρέα με παιδί με ΔΕΠΥ, οδηγώντας το με μαθηματική ακρίβεια πιθανόν έως και την εμφάνιση κατάθλιψης. Η απομόνωση από μεγάλη μερίδα παιδιών στις εξωσχολικές δραστηριότητες είναι ακόμα μία συνθήκη που μπορεί να δημιουργηθεί. Σε αυτή την περίπτωση, πρώτα ο δάσκαλος οφείλει να είναι ενημερωμένος για τις βασικές μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς που μπορεί να εκδηλώσει το εκάστοτε παιδί και να έρθει σε άμεση επαφή με τους γονείς, προς ενημέρωσή τους, από τη στιγμή που δεν έχει γίνει αντιληπτό από τους ίδιους. Η στήριξη ενός τέτοιου παιδιού τόσο μαθησιακή όσο και ψυχολογική κρίνεται απαραίτητη. Παιδιά με ΔΕΠΥ πολλές φορές κάνουν μικρά θαύματα με τις ικανότητες που διαθέτουν σε δραστηριότητες όπως ο χορός ή τα εικαστικά.
2ος τομέας: ΔΕΠΥ και οικογένεια
Στο οικογενειακό περιβάλλον η ουσία βρίσκεται κυρίως στη συμπεριφορά του παιδιού με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Μετά από μία σειρά παρατηρήσεων, συστάσεων και τιμωριών για ανάρμοστη συμπεριφορά, το παιδί δεν συμμορφώνεται. Η εκτόξευση ευθυνών μεταξύ των γονέων-κηδεμόνων είναι συχνή και πολλές φορές οδηγούν σε ρήξη των σχέσεων των ζευγαριών. Οι γονείς συνήθως, παίρνουν απόφαση πως ουδεμία αλλαγή θα υπάρξει στο παιδί τους, «καταθέτοντας τα όπλα» για βελτίωση. Το ίδιο το παιδί, ενστερνίζεται το κλίμα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, που του προκαλεί ανυπολόγιστα ψυχικά τραύματα. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς οφείλουν να είναι σε επαγρύπνηση.
Ενήλικας και ΔΕΠΥ:
Ο κύριος τομέας που ένας ενήλικας πιθανόν να εμφανίσει δυσκολία είναι ο επαγγελματικός. Η ΔΕΠΥ ενηλίκων εκδηλώνεται με ανάλογα -αν όχι τα ίδια- συμπτώματα. Ίσως στους ενήλικες η εκδήλωση της υπερκινητικότητας είναι πιο περιορισμένη, ωστόσο η παρορμητικότητα, η ανησυχία και η δυσκολία συγκέντρωσης εντοπίζονται και εδώ. Στην περίπτωση ενός ενήλικα, η εργασιακή απόδοση πιθανόν να μην είναι η καλύτερη, όπως επίσης η συνεργασία και η συνεννόηση με τους συναδέλφους να μην είναι ιδιαίτερα καρποφόρα. Ο εργοδότης δεν δύναται να εμπιστευτεί ένα τέτοιο άτομο για σοβαρά και μεγάλα projects. Οι συνάδελφοί του, από την άλλη, υιοθετούν μία απόμακρη και τυπική στάση, μη μπορώντας να εξελιχθεί η επαγγελματική τους σχέση σε οποιασδήποτε μορφής κοινωνική σχέση.
Σε κάθε περίπτωση τα συμπεράσματα για τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου δεν πρέπει να είναι αβάσιμα και επιπόλαια, ειδικά στη περίπτωση των παιδιών και ενηλίκων με ΔΕΠΥ. Τα άτομα αυτά έχουν ανάγκη από κατανόηση και στήριξη και σε καμία των περιπτώσεων δεν υστερούν νοημοσύνης. Η ενσυναίσθηση είναι σπουδαία αρετή για όσους από εμάς δεν αντιμετωπίζουμε κάτι παρόμοιο, αλλά σίγουρα θέλουμε να κατανοήσουμε, να βοηθήσουμε και να προσφέρουμε ευκαιρίες και δυνατότητες στο βαθμό που μπορούμε, όταν κάποιοι θα θεωρήσουν περιττό να το πράξουν.
Εν κατακλείδι, πολλές είναι οι ειδικότητες των ιατρών και θεραπευτών που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Οι ειδικότητες αυτές είναι:
- Ο Παιδίατρος
- Ο Παιδοψυχίατρος
- Ο Παιδοψυχολόγος
- Ο Ψυχίατρος
- Ο Νευρολόγος
- Ο Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπευτής
- Ο Οικογενειακός Ιατρός
- Ο Κοινωνικός Λειτουργός
Ο κάθε ιατρός ή θεραπευτής αναλόγως με την άδεια και με τα τυπικά προσόντα που διαθέτει, προσφέρει και τις αντίστοιχες υπηρεσίες, όσον αφορά στη διάγνωση, τη συνταγογράφηση φαρμάκων και την ιατρική υποστήριξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μέρη όπου λειτουργούν κέντρα πιστοποίησης ΔΕΠΥ, adhdhellas.org, διαθέσιμο εδώ
- Δωρεάν Υλικό για παιδιά με ΔΕΠΥ στη Γενική Τάξη, kidsproject.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ελλειμματική Προσοχή – Υπερκινητικότητα, lilly.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ελληνική Εταιρεία Μελέτης ΔΕΠΥ, adhd.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και/ή υπερκινητικότητας ΔΕΠ ΔΕΠΥ επεισόδιο 100, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- ΔΕΠΥ και ενήλικας, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- «Μαθησιακές Ευκολίες – Τι είναι η ΔΕΠΥ και ποια η κλινική εικόνα ανά ηλικία; | Ειδικός Παιδαγωγός, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
