Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Στο προηγούμενο μέρος, είδαμε την ιστορία της Λατινικής Αμερικής, η οποία έχει καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την μετέπειτα πορεία των κρατών που την αποτελούν. Η σκλαβιά και η εκμετάλλευση αποτελούσαν καθημερινά φαινόμενα, όμως, από την άλλη γεννήθηκαν πολλά κινήματα για την απελευθέρωση και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι της περιοχής αυτής είναι -αν μη τι άλλο- αγωνιστές.
Ποια είναι η πορεία της ηπείρου, όμως, σήμερα; Αποτελεί η Λατινική Αμερική μία περιοχή ανάπτυξης και προόδου; Διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα; Η απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι πολύπλοκη και δεν είναι ίδια για όλα τα κράτη. Για τον λόγο αυτό, το Ραντάρ Αναπτυσσόμενων Χωρών θα εξετάσει κάθε χώρα ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν κάποιους από τους σημαντικότερους δείκτες ευημερίας, όπως γινόταν μέχρι και σήμερα.
Στο παρόν, θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απάντηση σε άλλους είδους ερωτήματα, όπως για παράδειγμα πόσο σημαντική είναι η Λατινική Αμερική στα διεθνή τεκταινόμενα. Προσελκύει η περιοχή αυτή το επενδυτικό ενδιαφέρον της παγκόσμιας οικονομικής κοινότητας; Ποιος είναι ο ρόλος της στην αγορά ενέργειας;
Προκειμένου η απάντησή μας να είναι πλήρης, θα πρέπει να δούμε την οικονομική τάση της περιοχής. Και αυτό, γιατί μία περιοχή που παρουσιάζει μικρή οικονομική δραστηριότητα, θα είναι αναγκαστικά μικρός παίκτης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, και κατ’ επέκταση η σημαντικότητά της γενικότερα θα είναι περιορισμένη. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας δεν συνδέεται απαραίτητα με το μέγεθος της εκάστοτε περιοχής. Όπως θα δούμε, όμως, παρακάτω, όλα αυτά δεν αποτελούν χαρακτηριστικά της Λατινικής Αμερικής, αλλά αντιθέτως, η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από μεγάλη οικονομική και στρατηγική σημαντικότητα.
Οι Ρυθμοί Ανάπτυξης
Όπως όλος ο κόσμος, έτσι και οι Λατινοαμερικάνοι, χτυπήθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού. Η οικονομική δραστηριότητα πάγωσε πολλούς τομείς της οικονομίας και κατ’ επέκταση περιορίστηκαν οι ρυθμοί ανάπτυξης. Η δραστηριότητα της περιοχής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εξαγωγή εμπορευμάτων. Τα κυριότερα από αυτά είναι τα ορυκτά καύσιμα, τα μεταλλεύματα, τα αγροτικά προϊόντα, και οι πρώτες ύλες. Η σύνθεση των εξαγωγών μπορεί να διαφέρει από χώρα σε χώρα, τόσο ως προς τα εξαγόμενα προϊόντα όσο και προς τους εμπορικούς εταίρους. Σε γενικές γραμμές, όμως, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής βασίζονται στην παραγωγή που τους εξασφαλίζουν τα εδάφη τους, τα οποία είναι εύφορα και πλούσια σε μεταλλεύματα. Η πανδημία, λοιπόν, πάγωσε τις μεταφορές σε όλο τον κόσμο και επέβαλε αυστηρότατους περιορισμούς στη μεταφορά προϊόντων πρώτης ανάγκης. Αυτό το γεγονός, λοιπόν, επηρέασε βαθύτατα τη Νότια Αμερική και την Καραϊβική.
Κάτι ακόμη είναι πως πολλές από τις χώρες αυτές βασίζουν την οικονομία τους στον τουρισμό. Οι τουριστικές δραστηριότητες απαγορεύτηκαν σε μεγάλο μέρος του κόσμου, στα πλαίσια των υγειονομικών μέτρων που πάρθηκαν. Κάτι τέτοιο, επομένως, επιβράδυνε ακόμη περισσότερο τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Όλα αυτά έλαβαν χώρα το 2020. Φέτος, οι υγειονομικοί περιορισμοί έχουν αρχίσει να αίρονται στις περισσότερες περιοχές του κόσμου, κάτι που έχει αρχίσει να θερμαίνει ξανά την οικονομική δραστηριότητα. Η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων επιδρά θετικά τόσο για την αύξηση της Κατανάλωσης (C) στο εσωτερικό των χωρών, όσο και για την αύξηση των Εξαγωγών (X). Κάτι τέτοιο είναι μία μεγάλη ανακούφιση, ειδικά για τις χώρες-εξαγωγείς. Η χαλάρωση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και η αναθέρμανση της οικονομίας βασίζονται κυρίως στην συνεισφορά των εμβολίων.
Από την άλλη, βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η πλήρης ανάκαμψη θα καθυστερήσει μερικά χρόνια και επίσης, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής συνεχίζουν να αντιμετωπίσουν ποικίλα ρίσκα πέραν του κορωνοϊού. Κάποια από αυτά είναι ο μεγάλος Πολιτικός Κίνδυνος, που χαρακτηρίζει παραδοσιακά την περιοχή και η έλλειψη ανταγωνιστικότητας των τοπικών οικονομιών. Σύμφωνα με την ECLAC, η περιοχή θα επανέλθει στα προ κορωνοϊού επίπεδα ανάπτυξης το 2024.
Οι πολιτικές που προτείνονται προς τους κυβερνώντες, είναι η αύξηση των κρατικών δαπανών και η κατεύθυνσή τους σε έργα βιώσιμης ανάπτυξης. Επίσης, σύμφωνα με τους μελετητές, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην εξάλειψη της ανεργίας, η οποία αυξήθηκε δραματικά κατά την περίοδο της πανδημίας και στην ενίσχυση της κοινωνικής ασφάλισης. Μαζί με την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, οι κυβερνόντες ακολουθούν και επεκτατική νομισματική πολιτική. Η ECLAC προβλέπει, επίσης, ότι οι τρεις χώρες με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης για το 2021 θα είναι το Περού, ο Παναμάς και η Βολιβία.
Σε κάθε περίπτωση, προβλέπεται πως η Λατινική Αμερική θα έχει τους μεγαλύτερους Ρυθμούς Ανάπτυξης παγκοσμίως, κάτι που προσφέρει εξαιρετικές προοπτικές για την ανάπτυξη επενδυτικών δραστηριοτήτων. Από την άλλη, βέβαια, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας πως το ΑΕΠ της σε απόλυτους αριθμούς δεν είναι και τόσο μεγάλο, καθότι αποτελεί μόλις το 3% με 6% του παγκόσμιου ΑΕΠ (ανάλογα το έτος).
Το παιχνίδι στρατηγικής και η Κίνα
Παρόλο που η Λατινική Αμερική, λοιπόν, αντιπροσωπεύει ένα μονοψήφιο ποσοστό της παγκόσμιας οικονομίας, βλέπουμε το επενδυτικό ενδιαφέρον προς αυτή να αυξάνεται συνεχώς, ιδιαιτέρως από την πλευρά της Κίνας. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το 6% δεν είναι ένα ευκαταφρόνητο ποσοστό. Το αν ένας επενδυτής θεωρεί το μέγεθος μίας αγοράς ικανοποιητικό, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και κυρίως από το ατομικό στρατηγικό του πλάνο. Υπάρχουν, όμως, περιοχές με πολύ μεγαλύτερο επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας και σύμφωνα με όσα είπαμε πιο επάνω, έχουν μεγαλύτερη σημαντικότητα. Τι είναι, άρα, αυτό που τραβά το ενδιαφέρον των επενδυτών συνολικά;
Η στρατηγική σημασία μίας περιοχής είναι διαφορετική για κάθε χώρα, καθότι η κάθε μία έχει τους δικούς της στόχους και τη δική της ατζέντα. Προκειμένου, λοιπόν, να δούμε τη σημαντικότητα της Λατινικής Αμερικής, θα πρέπει να την εξετάσουμε υπό το πρίσμα διαφορετικών χωρών.
Στο παρόν, θα εξετάσουμε τον ρόλο της Κίνας, διότι αποτελεί τον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της περιοχής και τον μεγαλύτερο φορέα Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν το 2000, οι εισαγωγές της Κίνας από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής καταλάμβαναν ένα μονοψήφιο ποσοστό των συνολικών εξαγωγών των χωρών αυτών, ενώ πλέον οι εισαγωγές της Κίνας από την Λατινική Αμερική καταλαμβάνουν πάνω από το 20% των συνολικών εξαγωγών της τελευταίας. Είναι, επομένως, εμφανές ότι η Κίνα αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα της περιοχής ξεπερνώντας πλέον τις Η.Π.Α.
Οι λόγοι για τους οποίους η Κίνα πράττει κάτι τέτοιο δεν είναι πλήρως εμφανείς, μπορούμε όμως να διεξάγουμε κάποια ασφαλή συμπεράσματα βλέποντας την οικονομική διάρθρωση στο εσωτερικό της τελευταίας και τους κλάδους στους οποίους αυτή επενδύει.
Η Κίνα, λοιπόν, είναι μία από τις πολυπληθέστερες χώρες παγκοσμίως. Κάτι τέτοιο καθιστά επιτακτική την ανεύρεση πόρων σίτισης και ενέργειας. Μάλιστα, η κινεζική κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Κινέζων πολιτών, κάτι το οποίο αυξάνει τις ήδη μεγάλες ανάγκες της χώρας για σίτιση και ενέργεια. Αυτή είναι μία τάση που ακολουθούν πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μελετητές προβλέπουν ότι η ζήτηση για ενέργεια θα αυξηθεί κατά 20% μέχρι και το 2040. Επομένως, η Κίνα προσπαθεί να επεκταθεί σε περιοχές που είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους και ορυκτά καύσιμα. Αυτό το πράττει τόσο για να εξασφαλίσει την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των δικών της πολιτών, όσο και για να αποκτήσει μία θέση ισχύος στην αγορά ενέργειας του μέλλοντος. Για τον λόγο αυτό, λοιπόν, επεκτείνεται σε περιοχές, όπως η Λατινική Αμερική και η Αφρική, οι οποίες είναι πλούσιες σε ορυκτά καύσιμα και αγροτικά προϊόντα.
Ένας άλλος λόγος που οι Κινέζοι δραστηριοποιούνται στη Λατινική Αμερική είναι γιατί αναζητούν υποστήριξη σε διάφορα διεθνή θέματα, όπως για παράδειγμα η κλιματική αλλαγή, η ρύθμιση της αγοράς ενέργειας, η κυβερνοασφάλεια, η οικονομική διακυβέρνηση και άλλα. Επενδύοντας, λοιπόν, σε υποδομές και βοηθώντας συγκεκριμένες περιοχές να αναπτυχθούν, κερδίζουν την υποστήριξη των περιοχών αυτών. Με αυτόν τον τρόπο, καταφέρνουν να διασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα και των συμμάχων τους, αλλά και να περιορίσουν την ισχύ των Η.Π.Α. Όσον αφορά τη Λατινική Αμερική συγκεκριμένα, η Κίνα διεξάγει πολλά «mega projects» για την ανάπτυξη ποικίλων υποδομών, όπως οι τηλεπικοινωνίες (η Huawei κατέχει ήδη το 30% της αγοράς σε πολλές χώρες και επενδύει πολλά χρήματα στην ανάπτυξη του δικτύου 5G), οι σιδηρόδρομοι, τα λιμάνια, το οδικό δίκτυο, διυλιστήρια πετρελαίου και άλλα. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της επιρροής των Η.Π.Α. στην περιοχή και την προαγωγή των κινεζικών συμφερόντων. Σημαντικό ρόλο σε όλο αυτό έπαιξε και η άνοδος αριστερών κυβερνήσεων σε πολλές από τις χώρες της Νοτίου Αμερικής, οι οποίες στην πλειοψηφία τους ήταν υπέρ του αντιαμερικανισμού, κάτι που έδωσε χώρο στην κινεζική επιρροή.
Η απάντηση, λοιπόν, στο αρχικό ερώτημα που θέσαμε είναι πως η Λατινική Αμερική είναι πράγματι μία περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημαντικότητας και προσελκύει το ενδιαφέρον των επενδυτών. Μπορεί οι Κινέζοι επενδυτές να υλοποιούν πληθώρα επιχειρηματικών σχεδίων, όμως και εταιρείες άλλων εθνικοτήτων έχουν αντιληφθεί την σημαντικότητα της περιοχής και δραστηριοποιούνται στο επιχειρηματικό παιχνίδι (βλ. ExxonMobil). Όμως, οι Κινέζοι κατέχουν τη μερίδα του λέοντος. Η σημαντικότητα της περιοχής πηγάζει από τους ενεργειακούς πόρους που έχει στην κατοχή της και από τη δυνατότητά της να παρέχει σίτιση σε μεγάλους πληθυσμούς (λόγω των αγροτικών της προϊόντων). Μάλιστα, αν λάβουμε υπόψιν μας την εξάντληση των ενεργειακών πόρων της γης και τον περιορισμό των αγροτικών προϊόντων λόγω της κλιματικής αλλαγής, τότε βλέπουμε ακόμη πιο ξεκάθαρα την σημασία της Λατινικής Αμερικής στην πορεία των διεθνών πραγμάτων από εδώ και πέρα.
Οι χώρες της περιοχής έχουν μία πολύ σημαντική ευκαιρία να ανεβάσουν το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών τους μέσα από την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Το θέμα είναι, όμως, να ξεπεραστούν τα παραδοσιακά εμπόδια που υπάρχουν μέχρι σήμερα και τα οποία αποτελούν πάντα τροχοπέδη σε οποιουδήποτε είδους ανάπτυξη. Αν δεν ξεπεραστούν τα εμπόδια αυτά (οργανωμένο έγκλημα, απολυταρχικά καθεστώτα κλπ.), η πλειοψηφία των οφελών αυτών των project θα αφορούν μονάχα κάποιες συγκεκριμένες ελίτ και όχι το σύνολο των πολιτών. Σίγουρα η ζωή του μέσου πολίτη θα βελτιωθεί δραματικά, εφόσον ο τελευταίος θα έχει καινούριους δρόμους, πρόσβαση στο διαδίκτυο και άλλες βασικές υποδομές για τη διαβίωσή του, όμως η αύξηση της ευημερίας θα είναι δυσανάλογη σε σχέση με όσους είναι στα πράγματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Snapshot: The Latin American countries forecast to grow fastest in 2021, bnamericas.com, Retrieved from here
- World Economic Situation Prospects 2021, United Nations, Retrieved from here
- Latin America and Caribbean: Statistical Profile, nationmaster.com, Retrieved from here
- How ‘Strategically Important’ Is Latin America?, The Dialogue, Retrieved from here
- Is Latin America of Strategic Importance to China?, Shaheli Das, The Diplomat, Retrieved from here
- List of continents by GDP, statisticstimes.com, Retrieved from here
- The Top 10 Energy Market Trends to Watch in 2021, energywatch-inc.com, Retrieved from here
- What’s Behind China’s Growing Push into Central America?, Luis Guillermo Solís, americasquarterly.org, Retrieved from here
