Της Αριάδνης Παναγιώτας Φατσή,
Έχετε σκεφτεί ποτέ πώς θα ήταν να γίνετε δικτάτορας, εδραιώνοντας την απόλυτη εξουσία σας επί των πολιτών σας; Λοιπόν, μάλλον όχι – αλλά και πάλι, θα ήταν ενδιαφέρον να μάθετε τις στρατηγικές που χρησιμοποίησαν μερικοί από τους πιο γνωστούς δικτάτορες της ιστορίας. Αν είστε λίγο παθιασμένοι με την ιστορία και αν σας ευχαριστεί λίγο μαύρο χιούμορ, αυτό θα είναι ό,τι πρέπει για εσάς!
Είναι πλέον ευρέως γνωστό ότι το Netflix έχει κάτι για κάθε γούστο. Για τους λάτρεις των ντοκιμαντέρ, ας δούμε μια νέα ξεχωριστή πρόταση από την πλατφόρμα. Ο πρώτος κύκλος της μίνι σειράς κυκλοφόρησε μέσα στο 2021 και αποτελείται από έξι επεισόδια, στα οποία μας συστήνονται έξι από τους πιο αδίστακτους τυράννους της ιστορίας και οι στρατηγικές τις οποίες ακολούθησαν για να κυριαρχήσουν απόλυτα.
Η σειρά-ντοκιμαντέρ έχει βασιστεί στο βιβλίο “The Dictator’s Handbook”, των Bruce Bueno de Mesquita και Alastair Smith. Όπως φαίνεται και από τον τίτλο του, αυτό το ανάγνωσμα ανατρέχει στις βάσεις των απολυταρχικών καθεστώτων, περιγράφοντας μια σειρά από στρατηγικές και συμπεριφορές, που στις διαπροσωπικές σχέσεις θα ήταν καταδικαστέες, αλλά, παραδόξως, στην πολιτική μπορούν να φέρουν κάποιον σε θέση εξουσίας. Στο βιβλίο αυτό διαβάζουμε για ηγέτες που απλώς εκμεταλλεύτηκαν τα πάντα, για να παραμείνουν στην εξουσία, χωρίς κανέναν δισταγμό. Παράγοντες όπως οι συμμαχίες, η διεθνής συγκυρία, η κλεπτοκρατία, αλλά ακόμη και οι φυσικές καταστροφές μπορούν να αξιοποιηθούν από κάθε επίδοξο τύραννο προς το δικό του συμφέρον.
Χτίζοντας πάνω σε αυτήν την απεικόνιση των στρατηγικών, οι εμπνευστές του “How to Become a Tyrant” δημιουργούν μια πολύ ενδιαφέρουσα βάση για το εγχείρημά τους. Το ντοκιμαντέρ εξελίσσεται σε μεγάλο βαθμό σε β’ ενικό πρόσωπο ως προς την αφήγησή του, βάζοντας τον θεατή στη θέση του επίδοξου τυράννου με πνευματώδη τρόπο.
Ο θεατής, λοιπόν, καλείται να παρακολουθήσει μια σειρά στρατηγικών που βρίσκονται σε ένα «εγχειρίδιο τυραννίας», σαν να επρόκειτο να αναλάβει ο ίδιος τη διακυβέρνηση με αυτόν τον τρόπο. Αυτή η πρωτοτυπία είναι ιδιαίτερα εύστροφη, αφενός γιατί κάνει τις πληροφορίες που λαμβάνει ο θεατής πιο «προσωπικές» και υπογραμμίζει τον ανήθικό τους χαρακτήρα και αφετέρου γιατί κάνει σαφές το επιχείρημα που εκφράζεται στο τέλος της πρώτης σεζόν – ότι, δηλαδή, ο καθένας από εμάς μπορεί να φέρει τον τύραννο μέσα του. Άλλωστε, ακόμη κι αν δε φτάνουν πολλοί άνθρωποι την αγριότητα του Χίτλερ ή του Στάλιν, είναι πάμπολλοι αυτοί που λειτουργούν ως τυραννίσκοι στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, στον χώρο εργασίας τους ή και εντός της οικογένειάς τους. Οι στρατηγικές των μεγαλύτερων τυράννων στην ιστορία, πράγματι, ομοιάζουν συχνά με τις πρακτικές κακοποιητικών ανθρώπων: παιχνίδια μυαλού, αλλεπάλληλες ταπεινώσεις για τους άλλους, βιαιότητα, πλύση εγκεφάλου και πολλές ακόμη.
Τα έξι επεισόδια, λοιπόν, του πρώτου κύκλου αφιερώνονται το καθένα σε έναν γνωστό δικτάτορα, και ακολουθούν μια πορεία από την ανάληψη της εξουσίας –για την οποία παρακολουθούμε την ιστορία του Χίτλερ– έως την εγκαθίδρυση μιας «κληρονομικής δικτατορίας», τρανό παράδειγμα της οποίας είναι μέχρι σήμερα η δυναστεία των Κιμ στη Βόρεια Κορέα. Ενδιάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις, ο θεατής μαθαίνει πώς ένας τύραννος προβαίνει σε εκκαθάριση των αντιπάλων του με την ιστορία του Σαντάμ Χουσεΐν (Ιράκ), πώς επιτυγχάνεται ο απόλυτος έλεγχος πάνω στους πολίτες με τον Ίντι Αμίν (Ουγκάντα), πώς ακόμη και η έννοια της αλήθειας μπορεί να ελεγχθεί με τον Στάλιν (Σοβιετική Ένωση), και πώς οι τύραννοι μπορούν ακόμη και να επιχειρήσουν να φτιάξουν μια κοινωνία στα δικά τους μέτρα, όπως ο Μουαμάρ Καντάφι (Λιβύη). Οι αφηγήσεις εμπλουτίζονται από πολύ ενδιαφέροντα κομμάτια κινουμένων σχεδίων, τα οποία είναι ιδιαίτερα καλαίσθητα και δημιουργούν μια λιγότερο βίαιη εντύπωση από τυχόν πραγματικές απεικονίσεις.
Μία ευχάριστη έκπληξη για τον θεατή του ντοκιμαντέρ είναι, επίσης, η φωνή του αφηγητή. Ο πασίγνωστος για την υποκριτική του δεινότητα στο “Game of Thrones”, αλλά και για τη σοφία του χαρακτήρα που υποδύθηκε, Peter Dinklage –αν και ο Tyrion στις τελευταίες σεζόν έπαθε μια τυπική ασθένεια κακού σεναρίου– αναλαμβάνει να αφηγηθεί με την εκφραστική φωνή του τις ιστορίες, συνομιλώντας με μια σειρά πολιτικών επιστημόνων και άλλων ακαδημαϊκών, που δίνουν σημαντικά στοιχεία για τα ιστορικά γεγονότα και το πλαίσιο κάθε εποχής. Για όσους αγάπησαν το “Game of Thrones”, η φωνή της λογικής του Tyrion σε ζητήματα πολιτικής ηγεσίας είναι ένα ακόμη θετικό στοιχείο για το ντοκιμαντέρ – το οποίο, μάλιστα, «κλείνει το μάτι» στη γνωστή σειρά, επαναλαμβάνοντας ατάκες όπως: “You haven’t been paying attention”.
Αν, λοιπόν, θέλετε να ανοίξετε το εγχειρίδιο των τυράννων, κάντε το με δική σας ευθύνη! Είναι βέβαιο ότι θα μάθετε πολλά, τόσο για το αντικείμενο του ντοκιμαντέρ όσο και για τον ίδιο σας τον εαυτό, καθώς θα ανταποκρίνεστε σε μια σειρά από ηθικά διλήμματα, «υιοθετώντας» για τις ανάγκες της εμπειρίας θέασης τον ρόλο του αδίστακτου τυράννου. Τελικά, όμως, τύραννος μπορεί να είναι ο καθένας από εμάς. Δεν είναι ανάγκη να κυβερνήσει κανείς μια επικράτεια, ούτε να δημιουργήσει ένα σαρωτικό κίνημα – αρκετή τυραννία μπορεί να δημιουργεί για τους γύρω του, εμμένοντας σε προνόμια και στερεότυπα που δεν προσπάθησε ποτέ να αποτινάξει. Ίσως, τελικά, η μόνη εξουσία που πρέπει να αναλάβει κανείς είναι επί του ίδιου του εαυτού του και των παρορμήσεων που μας κάνουν ενίοτε να φερόμαστε τυραννικά ο ένας στον άλλον.
Εσείς είστε έτοιμοι να αναλάβετε την εξουσία;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- How to Become a Tyrant, IMDb.com, διαθέσιμο εδώ.
