Της Μαρίας Καράμπελα,
Λίγοι επιμένουν στην άποψη και δέχονται την ιδέα ότι η επιχείρηση είναι μόνο ένας οικονομικός θεσμός με μόνο οικονομικές υπευθυνότητες. Φαίνεται, πάντως ότι αυτή η άποψη περί ηθικής και επιχειρήσεως, ήταν η άποψη που επικρατούσε στην κοινωνία μας από την έναρξη της. Και όσο για το σύστημα, εργαζόταν αρκετά καλά για τους περισσότερους ανθρώπους, δεν υπήρχε πιθανότητα να τεθεί κάποιο σοβαρό ερώτημα σχετικό με την ηθική συμπεριφορά των επιχειρήσεων εκτός του πλαισίου της αγοράς. Η εμφάνιση του ενδιαφέροντος για τις κοινωνικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων άρχισε να θέτει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με αυτή την άποψη της ηθικής και της επιχειρήσεως. Τα προβλήματα που η κοινωνική υπευθυνότητα αναγνωρίζει και συνηγορεί για τη λύση τους, τέτοια όπως η ρύπανση και η ανασφάλεια στους χώρους εργασίας, δημιουργήθηκαν κατά μεγάλο μέρος από την τάση για αποτελεσματικότητα στους χώρους της εργασίας. Έτσι, άρχισε να αμφισβητείται ότι υπάρχει διάσταση μεταξύ της αποδόσεώς της ως προς τις κοινωνικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς της.
Οι άνθρωποι άρχισαν να πιστεύουν ότι ο καθαρισμός από τη ρύπανση, η παροχή ασφαλέστερων χώρων εργασίας, η παραγωγή ασφαλέστερων στη χρήση προϊόντων, η προώθηση νέων ευκαιριών και η προσπάθεια για περιορισμό της ένδειας στην κοινωνία μας. Οι επιχειρήσεις προξενούσαν κάποια από αυτά τα προβλήματα και διαιώνιζαν άλλα στην προσπάθειά τους για μια αποτελεσματική χρήση των πόρων. Για παράδειγμα, η προσπάθεια εξοικονομήσεως στη χρήση των πόρων και τη διάθεση των αποβλήτων υλικών τους όσο το δυνατό φθηνότερα από τις επιχειρήσεις προξενούσαν κάποια σοβαρά προβλήματα ρύπανσης σχετικά με την ποιότητα του αέρα και του πόσιμου νερού. Οι παρεκκλίσεις αυτές θεωρούνται μικρές μπροστά στη μεγάλη προσφορά των επιχειρήσεων, όπως προαναφέρθηκε.
Βρίσκονταν σε αυτό το σημείο συνάντησης η οικονομική απόδοση των επιχειρήσεων και η αλλαγή των κοινωνικών αξιών της κοινωνίας όταν άρχισαν να τίθενται ηθικής φύσεως θέματα. Οι επιχειρήσεις ολοένα και περισσότερο άρχισαν να θεωρούνται ως κοινωνικοί, όπως και οικονομικοί θεσμοί, με κοινωνικές επιπτώσεις που η διοίκηση τους έπρεπε να λαμβάνει υπόψη. Οι υποστηρικτές της κοινωνικής υπευθυνότητας συμφωνούσαν ότι το μάνατζμεντ των επιχειρήσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές επιπτώσεις όταν αναπτύσσει επιχειρηματικές πολιτικές και στρατηγικές. Μεγάλη προσπάθεια αφιερώθηκε στην έρευνα για να βοηθήσει το μάνατζμεντ να ανασχεδιάσει τους επιχειρησιακούς οργανισμούς και να αναπτύξει πολιτικές και πρακτικές που θα καθιστούσαν τις επιχειρήσεις ικανές να ανταποκριθούν στις κοινωνικές προσδοκίες και να μετρούν την κοινωνική τους απόδοση.
Οι ελλείψεις της παραδοσιακής απόψεως της ηθικής και της επιχείρησης άρχισαν να αποκαλύπτονται. Έγινε σαφές ότι υπάρχουν πολλά σημεία διάστασης μεταξύ της καλής επιχειρηματικής απόδοσης. Η οικονομική ηθική δεν περιλαμβάνει τα κοινωνικά θέματα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και δεν ενθαρρύνει το μάνατζμεντ να εσωτερικοποιήσει το κοινωνικό κόστος της παραγωγής, το οποίο περιλαμβάνει τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι θεωρητικοί του μάνατζμεντ, που δέχονται το γεγονός ότι υπάρχει συχνά διάσταση μεταξύ ηθικής συμπεριφοράς και αγοραίας αποδόσεως, είναι το πώς να κάνουν τη διοίκηση των επιχειρήσεων να δώσει προσοχή σε αυτό το κοινωνικό κόστος της παραγωγής.
Ένας τρόπος να το κάνουν αυτό είναι απλώς να δεχθούν ότι καλή ηθική είναι καλή επιχείρηση, καθώς ηθική συμπεριφορά στην ευρύτερη έννοιά της θα οδηγήσει στην επιτυχία στην αγορά. Η ηθική συμπεριφορά του είδους που οραματίζονται οι υποστηρικτές της κοινωνικής υπευθυνότητας θα ανταμειφθεί με αυξημένα κέρδη, βελτιωμένες αποδόσεις μετοχών στο χρηματιστήριο και άλλα σχετικά στοιχεία της επιχειρηματικής επιτυχίας. Τα ηθικά ζητήματα δεν εξαντλούνται στην εξοικονόμηση πόρων και τη συνειδητή αντίδραση και προσοχή σε αυτό, αλλά προχωρούν στην επιλογή της ηθικής σε όλα τα θέματα της επιχειρηματικής λειτουργίας και με το σεβασμό όλων των αρχών της ηθικής στις αποφάσεις της επιχείρησης. Οπότε το μάνατζμεντ θα είναι οικονομικά επιτυχημένο και συγχρόνως ηθικό από άποψη συμπεριφοράς. Οι υπέρμαχοι της κοινωνικής υπευθυνότητας προσπάθησαν να πείσουν με αυτό το επιχειρηματικό μάνατζμεντ των επιχειρήσεων να λαμβάνει σοβαρά υπόψη αυτή την ιδέα. Έκαναν διάφορες συζητήσεις βασιζόμενοι σε αυτή την ιδέα, υποστηρίζοντας ότι είναι μακροπρόθεσμη και εθελοντικά εφαρμοζόμενη και αυτό θα απέβαινε χρήσιμο για την ανάπτυξη της επιχείρησης και για την επιτυχή επιβίωση της.
Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η θεωρία της κοινωνικής υπευθυνότητας και οι αρχές της δεν μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε προβλήματα χρηματοοικονομικής φύσεως, προσωπικού, παραγωγής και γενικά στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων. Ο ρόλος των επιχειρηματικών στελεχών κατά μεγάλο μέρος καθορίζεται, αν και όχι αποκλειστικά, σε σχέση με το ιδιωτικό κέρδος και επομένως το να προταθεί ότι αυτό μπορεί να παραμεριστεί για προσχώρηση σε ένα σύστημα κοινωνικής υπευθυνότητας, φαίνεται να είναι τουλάχιστον ρομαντικό.
Τα στελέχη των επιχειρήσεων είναι δεσμευμένα σε ένα σύστημα αξιών και ηθικής που καθορίζει κατά μεγάλο μέρος τις δράσεις που αναλαμβάνονται. Και σαφώς δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το ότι σε δεδομένο χρόνο τα άτομα που ενεργοποιούνται μέσα σε ένα θεσμό, υποκύπτουν κατά μεγάλο βαθμό στα κύρια χαρακτηριστικά του.
