Της Χριστίνας Σονούντα,
Με αφορμή το σποτ για το Πανελλήνιο Συνέδριο Γονιμότητας που δημοσιεύτηκε πριν μερικές εβδομάδες, θα ήθελα να αναφερθώ στην υπογονιμότητα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ορίζεται ως «η αδυναμία του ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει παιδί έπειτα από έναν τουλάχιστον χρόνο τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία». Αρκετοί ταυτίζουν την υπογονιμότητα με τη στειρότητα, κι αυτό είναι λάθος, καθώς η στειρότητα αποτελεί απόλυτη βιολογική αδυναμία τεκνοποίησης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η υπογονιμότητα αποτελεί διαταραχή της υγείας, που χρήζει αντιμετώπισης. Άλλωστε, η τεκνοποίηση και η δημιουργία οικογένειας αποτελούν δικαίωμα του κάθε ανθρώπου. Εκείνο, όμως, που πρέπει να τονιστεί είναι πως η υπογονιμότητα αποτελεί πρόβλημα του ζευγαριού και όχι μόνο της γυναίκας, όπως πίστευαν παλαιότερα.
Το πρόβλημα είναι αρκετά συχνό, καθώς εμφανίζεται σε ποσοστό 10-15% σε ζευγάρια που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν. Το ποσοστό μεγαλώνει αναλογικά με την ηλικία τη γυναίκας, αφού αυτή αποτελεί σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τις πιθανότητες της σύλληψης. Έτσι, το ποσοστό υπογονιμότητας είναι: 15% για τις γυναίκες 30-35 ετών, 31% για γυναίκες 35-40 ετών και 60% για τις γυναίκες άνω των 40 ετών. Τα παραπάνω ποσοστά δείχνουν την επίπτωση της γήρανσης στην ποιότητα των ωαρίων και την ομαλή λειτουργία των ωοθηκών. Η αντίστοιχη επίδραση στην ικανότητα των σπερματοζωαρίων εμφανίζεται σε αρκετά μεγαλύτερες ηλικίες για τους άνδρες.
Ανάλογα αίτια που προκαλούν την υπογονιμότητα του ζευγαριού διακρίνονται σε 3 μεγάλες κατηγορίες:
α) Στον γυναικείο παράγοντα, ο οποίος μπορεί να αφορά τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα ή σε διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας,
β) Στον ανδρικό παράγοντα, και
γ) Στην υπογονιμότητα άγνωστης αιτιολογίας, που αποτελεί το 10-20% των περιπτώσεων, κατά τις οποίες, παρότι ο έλεγχος και οι εξετάσεις του ζευγαριού είναι απολύτως φυσιολογικές, οι ίδιοι δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδί. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις στο πρόβλημα του ζευγαριού συντρέχουν ως έναν βαθμό και οι δύο παράγοντες.
Συχνά, το πρόβλημα της υπογονιμότητας αντιμετωπίζεται ως ιατρικό ή βιολογικό, με τη συναισθηματική του διάσταση να παραμελείται. Το ζευγάρι προσπαθεί να αντιμετωπίσει το άγχος της απώλειας, να αποβάλει το βάρος της ενοχής και παράλληλα να κρατήσει ζωντανή την ερωτική του ζωή, ισορροπώντας τα όλα μέσα στην καθημερινότητά του.
Ακόμα, εκτός από την έκβαση της θεραπείας για την υπογονιμότητα, το ζεύγος φοβάται ότι θα χάσει τη δυνατότητα δημιουργίας οικογένειας, την ανάληψη του ρόλου του πατέρα ή της μητέρας, την πραγματοποίηση των προσδοκιών του για αυτόν τον ρόλο, που τόσο θέλει. Ταυτόχρονα, περνούν σκέψεις από το μυαλό τους όπως: «Γιατί σε μένα;» ή «Γιατί να μου συμβεί αυτό». H υπογονιμότητα, όμως, δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα προσωπικής ανεπάρκειας. Ωστόσο, αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται από τα άτομα, βγάζοντας στο προσκήνιο τα ελλείμματα της αυτοεκτίμησής τους. Έτσι, κλονίζεται η ταυτότητά τους κι εκδηλώνονται συμπτώματα όπως: άγχος, κατάθλιψη, ανησυχία, ανυπομονησία, ενοχές, ένταση, αμφιθυμία, νευρικότητα, θυμός, εσωστρέφεια, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαπροσωπική αποξένωση στον γάμο, και απομόνωση.
Η υπογονιμότητα πρέπει να θεωρείται πρόβλημα του ζεύγους. Και οι δύο ονειρεύονται και «παλεύουν» για ένα παιδί. Με διαφορετικό τρόπο, όμως, ο καθένας αγωνίζεται ώστε να το πετύχει. Η στήριξη του ενός από τον άλλον είναι απαραίτητη. Η ερωτική τους ζωή αποτελεί το κομμάτι της σχέσης που επηρεάζεται περισσότερο από όλα. Οι περισσότεροι υποσυνείδητα ταυτίζουν τη σεξουαλική δραστηριότητα με την αναπαραγωγή, με αποτέλεσμα όταν αμφισβητείται η μία, να ματαιώνεται και η άλλη. Το σκεπτικό είναι ότι δεν αξίζουν την ερωτική ικανοποίηση, αφού δεν μπορούν να καταφέρουν την πολυπόθητη τεκνοποίηση. Σε κάποιες θεραπείες η σεξουαλική δραστηριότητα παρακάμπτεται, αφού η σύλληψη γίνεται εξωσωματικά και σε άλλες περιπτώσεις κινδυνεύει να ιατρικοποιηθεί (όταν π.χ. πρέπει το ζευγάρι να έρθει σε επαφή συγκεκριμένη μέρα και ώρα). Με τον τρόπο αυτό, η ερωτική ζωή αποκτά συγκεκριμένο σκοπό, ενώ χάνεται ο αυθορμητισμός της. Έτσι, το ζευγάρι εγκλωβίζεται σε μια μεμψιμοιρία, στο άγχος του χρόνου, που απειλεί βιολογικά, στον θυμό της προσδοκίας, που όσο καθυστερεί τόσο το σεξ και ο έρωτας θα χάνονται, απειλώντας την ίδια τη σχέση του ζευγαριού.
Ψυχολογική υποστήριξη
Το γεγονός ότι η υπογονιμότητα μπορεί να προκαλέσει στα άτομα που την αντιμετωπίζουν θυμό, θλίψη και απόγνωση, είναι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο το πρόβλημα θα κυριαρχήσει, εξαρτάται από την ψυχοσύνθεση των ατόμων. Εκεί, πρέπει να δοθεί έμφαση, αφού η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή επηρεάζει το κάθε ζευγάρι διαφορετικά.
Η ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού, που αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας και ξεκινά μια θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κρίνεται απαραίτητη. Συγκεκριμένα, μέσω της συμβουλευτικής διαδικασίας, επιτυγχάνονται τα εξής: το ζευγάρι έχει την ευκαιρία, αρχικά, να μοιραστεί και να μιλήσει για ένα θέμα που ίσως κρατά κρυφό από το ευρύτερο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Με τη βοήθεια του ειδικού συμβούλου, διερευνώνται τα προσωπικά συναισθήματα του καθενός (άγχος, φόβος, θυμός, κτλ.), οι δυσκολίες που πιθανόν αντιμετωπίζει, αλλά και οι προσδοκίες του από την όλη διαδικασία, ενώ παρέχεται συμβουλευτική για τη σωστή διαχείριση αυτών. Έτσι, επιτυγχάνεται η μείωση του άγχους και των συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Η γυναίκα πρέπει να λάβει ιδιαίτερη ψυχολογική στήριξη, καθώς οι ορμονικές αλλαγές και η σωματική παρέμβαση μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθηματική φόρτιση, η οποία επιβαρύνει την ψυχολογία της. Έτσι, ο ιατρός είναι υπεύθυνος να απαντήσει σε ερωτήματα όσον αφορά τις ιατρικές πτυχές και τις κοινωνικο-συναισθηματικές συνέπειες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Μια σωστή θεραπεία θα πρέπει να έχει ως στόχο την αύξηση της ψυχικής ευεξίας και της αίσθησης του ελέγχου, αφού προηγουμένως έχει δοθεί η κατάλληλη βοήθεια στο ζευγάρι, ώστε να εξετάσει, να συνειδητοποιήσει και να λάβει υπόψιν του όλες τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η προτεινόμενη θεραπεία. Παράλληλα, σε αρκετές περιπτώσεις δίνεται συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη στα υπογόνιμα ζευγάρια με ατομικές θεραπείες ή θεραπείες ζεύγους σε περιόδους έντονου στρες, όπως μετά από μια ανεπιτυχή προσπάθεια εγκυμοσύνης. Τέλος, εφαρμόζονται στρατηγικές υποστήριξης στα ζευγάρια (όπως για τη μείωση του άγχους), με επίκεντρο την κατανόηση των ψυχολογικών συνεπειών της ατεκνίας και, κυρίως, την αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων τους (Strauss & Boivin, 2002).
Καταληκτικά, η κάθε θεραπεία ξεκινά από την αρμονική συνύπαρξη του ζευγαριού. Με την πιο σημαντική παράμετρο, για την επιτυχή ολοκλήρωση της προσπάθειας για την απόκτηση παιδιού, να είναι η σωστή ψυχολογική προσέγγιση του προβλήματος από κάποιον ειδικό. Η κοινωνική πίεση, η επιβάρυνση των συζυγικών σχέσεων και η ψυχολογική πίεση που δέχεται το ζευγάρι κατά τη διαδικασία της υποβοηθούμενης γονιμοποίησης, αποτελούν ζητήματα που απαιτούν ειδική μεταχείριση. Ταυτόχρονα, μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία, ορισμένες φορές, μπορεί να προκύψουν «βαθύτερα» θέματα, τα οποία δεν αφορούν μόνο τη γονιμότητα. Η διερεύνηση και η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων κρίνεται αναγκαία, καθώς η σχέση του ζευγαριού κλονίζεται και χρειάζονται νέες «βάσεις». Η επίπτωση, λοιπόν, της υπογονιμότητας στον ψυχισμό του ζευγαριού είναι κάθε άλλο παρά μικρής σημασίας, ενώ η παροχή ψυχολογικής στήριξης από ειδικό μπορεί να είναι σωτήρια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Auhagen – Stephanos Ute., (2006), ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Όταν η ψυχή λέει όχι! ΘΥΜΑΡΙ.
- Κλήμης Ν., (2012), ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Κατέκτησε την με Φυσικούς & άλλους τρόπους. ΨΥΧΑΛΟΣ.
- Γουρουντή Κ., (2018) 2η εκδ., Συμβουλευτική στην Υπογονιμότητα. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ.
- Πεντέλη Σ., Μόρρου Λ., (2019), Τα παιδιά γεννιούνται στην καρδιά. Ένα βιβλίο για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας και όσους βρίσκονται δίπλα τους. ΠΑΤΑΚΗ
