Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε ορίζοντας το είδος των ταινιών που επρόκειτο να εξετάσουμε. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών συνιστά μία τριλογία ταινιών που υπάγεται στο είδος της επικής φαντασίας και περιπέτειας, σκηνοθετημένη από τον Πίτερ Τζάκσον και βασιζόμενη στα τρία ομώνυμα μυθιστορήματα του ΤΖ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Η διανομή της τριλογίας έγινε από την αμερικανική εταιρεία παραγωγής ταινιών New Line Cinema, η οποία τριλογία μάλιστα καθιέρωσε την προαναφερθείσα εταιρεία ως την πιο επιτυχημένη του Χόλυγουντ.
Ας περάσουμε αρχικά στην πλοκή των ταινιών. Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ένα χόμπιτ ονόματι Φρόντο Μπάγκινς, το οποίο με τη βοήθεια τριών ακόμη χόμπιτ -του Σάμ, του Πίπιν και του Μέρυ- αλλά και τις παραινέσεις του πανίσχυρου και σοφού μάγου Γκάνταλφ αναλαμβάνει να μεταφέρει το δαχτυλίδι του σκοτεινού άρχοντα Σάουρον από το χωριό του το Σάιρ στο σπίτι του σοφού ξωτικού Έλροντ. Εκεί στην παρέα των χόμπιτ θα προστεθούν τέσσερεις δεινοί πολεμιστές (ο Άραγκορν, ο νάνος Γκίμλι, ο πρίγκιπας ξωτικό Λέγκολας και ο Μπόρομιρ) και έτσι θα δημιουργηθεί η συντροφιά του δαχτυλιδιού. Στόχος τους θα αποτελέσει η καταστροφή του δαχτυλιδιού στο ηφαίστειο της Μόρντορ που συνεπάγεται επίσης και την απελευθέρωση όλων των λαών της Μέσης-Γης από τα διαβολικά σχέδια του σκοτεινού Άρχοντα Σάουρον.
Τι είναι λοιπόν αυτό που κατατάσσει τις ταινίες αυτές ως τις πιο επιτυχημένες ταινίες φαντασίας όλων των εποχών και πώς κατάφεραν να αγγίξουν τις καρδιές τόσων ανθρώπων και να χαραχτούν ανεξίτηλα στις μνήμες όλων μας;
Αρχικά, τα τοπία στα οποία εξελίσσεται η ιστορία του έργου δεν θα μπορούσαν παρά να χαρακτηριστούν μαγευτικά. Το Σάιρ, η Γκόντορ, το Ρόχαν, το Ρίβερντειλ, το Λοθλόριεν είναι τα κατεξοχήν από αυτά. Φυσικά, συνέβαλε και το γεγονός ότι τα γυρίσματα των ταινιών έλαβαν χώρα στην Νέα Ζηλανδία και μάλιστα πολλά από τα σκηνικά των ταινιών αντικατοπτρίζουν πραγματικές περιοχές της χώρας. Οι ψηλές βουνοκορφές, τα άγρια ποτάμια και οι καταπράσινες πεδιάδες αποτελούν ένα πολύ μικρό δείγμα της πλούσιας χλωρίδας της Νέας Ζηλανδίας, η οποία έδωσε ζωή στα φανταστικά μέρη που επώασε ο Τόλκιν.
Αμέσως μετά θα ήθελα να αναφερθούμε στην μουσική αυτών των ταινιών, στο λεγόμενο soundtrack. Ο Χάουαρντ Σορ κατάφερε να όχι απλά να συνθέσει μουσική αλλά «ύφαινε» τις νότες με τις σκηνές και τις συναισθηματικές καταστάσεις των ηρώων. Η μουσική είναι αυτή που, στη σκηνή στα ορυχεία της Μόρια που ο Φρόντο και ο Άραγκορν προσπαθούν να ισορροπήσουν στον ετοιμόρροπο βράχο, κορυφώνει την αγωνία του τηλεθεατή ή στις σκηνές που διαδραματίζονται οι πόλεμοι της Μέσης-Γης εκφράζει ανά στιγμές άλλοτε την άσβεστη ελπίδα των ηρώων για ένα αίσιο τέλος και άλλοτε την φόβο τους πως όλα έχουν τελειώσει. Ας μην ξεχάσουμε επίσης και τις παρθενικές μουσικές χορωδίες που συνοδεύουν τα μέρη όπου ζουν τα πάνσοφα και αγγελικά ξωτικά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η μουσική «χρωματίζει» τις σκηνές με συναίσθημα και τις απαθανατίζει, αφού οι νότες αποτυπώνονται στην καρδιά μας.
Φτάσαμε και στους χαρακτήρες. Η ποικιλία και η δημιουργικότητα δεν θα μπορούσαν να λείπουν από εδώ. Από την αρχή της πρώτης ταινίας μέχρι και το τέλος της τρίτης βλέπουμε τους χαρακτήρες τόσο των εννέα συντρόφων όσο και των χαρακτήρων που εντάσσονται στα έργα μετέπειτα να καλλιεργούνται προσεκτικά από τους σεναριογράφους, να αναπτύσσονται συναισθηματικά και να έχουν το τέλος που τους άρμοζε. Ο χαρακτήρας που θα ήθελα να αναφέρω σε αυτό το σημείο είναι ο Μπόρομιρ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της πρώτης ταινίας φαίνεται να επηρεάζεται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον από το δαχτυλίδι και μάλιστα επιχειρεί να επιτεθεί στον Φρόντο, ώστε να του το κλέψει. Γρήγορα όμως οι σεναριογράφοι τον επαναφέρουν και του υπενθυμίζουν τον σκοπό της αποστολής του δίνοντας του κιόλας έναν ηρωικό θάνατο, αντάξιο ενός ευγενούς ιππότη. Παρόμοια «πτώση» συναντάμε και στον Φρόντο, ο οποίος βρισκόμενος κυριολεκτικά τόσο κοντά στο να καταστρέψει το δαχτυλίδι μεταστρέφεται, όμως σύντομα επανέρχεται. Μας δείχνουν πως παρόλο που επρόκειτο για φανταστικούς ήρωες μίας ταινίας φαντασίας πως οι ήρωες αυτοί δεν είναι άτρωτοι και απρόσβλητοι, αλλά αντιθέτως έχουν αδυναμίες και στιγμές που μας απογοητεύουν. Αυτό είναι πιστεύω που επιτρέπει στον τηλεθεατή να ταυτιστεί με κάποιον από τους χαρακτήρες και να ζήσει, έστω και για λίγο, αυτό το μαγικό ταξίδι στην Μέση-Γη.
Τέλος, καθώς βιώνουμε δύσκολες περιόδους, χρίζω θεμιτό να γίνει μία σύντομη μνεία και στα ηθικά μηνύματα που μεταδίδουν τα έργα αυτά και πώς αυτά θυμίζουν σύγχρονες καταστάσεις και κοινωνικά προβλήματα. Αρχικά, θα ξεκινήσω με το ζήτημα της φιλίας και της συντροφικότητας, αφού διακατέχουν και τις τρείς ταινίες και σε ορισμένες περιπτώσεις προάγουν και την εξέλιξη της πλοκής. Οι δεσμοί φιλίας που διέπουν τους χαρακτήρες χαρακτηρίζονται από αλληλοϋποστήριξη, αμοιβαίο σεβασμό, αγάπη και εμπιστοσύνη. Οι δυνατοί πολεμιστές προστατεύουν αλλά και εκπαιδεύουν τα φιλήσυχα χόμπιτ και τα μυούν στην τέχνη του πολέμου, αλλά και τα χόμπιτ με τη σειρά τους προσφέρουν μία πιο ελαφριά και χαρούμενη νότα κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης αποστολής. Θυμίζουν κατά πολύ το ρητό των τριών σωματοφυλάκων του μυθιστορήματος «Όλοι για Έναν και Ένας για Όλους» και πραγματώνουν το σύνθημα «Ισχύ εν τη Ενώσει».
Ένα ακόμη κεντρικό θέμα των έργων αποτελεί η διαφθορά που φέρει η κατοχή εξουσίας. Ήδη ο πρόλογος της ταινίας μας εξηγεί τις ολέθριες συνέπειες που συνάντησαν όσοι επέτρεψαν στους εαυτούς τους να εκφυλιστούν από την κακόβουλη δύναμη των δαχτυλιδιών τους, όπως για παράδειγμα οι εννέα Νάζγκουλ, οι οποίοι ήταν κάποτε άνθρωποι αλλά η απληστία τους τούς μετέτρεψε σε άβουλους σκλάβους του κακού. Δεν μας είναι δα ούτε άγνωστο αλλά ούτε και μακρινό αυτό το ζήτημα, καθώς καθημερινά βιώνουμε και συζητάμε για τη διαφθορά της πολιτικής ηγεσίας, καθώς αφού εκλεγούν οι πολιτικοί από τη λαϊκή βούληση καταχρώνται την ανατεθειμένη εξουσία τους για προσωπικό τους όφελος.
Επίσης, ποιος θα μπορούσε να ξεχάσει από τη δεύτερη ταινία την σκηνή που οι Εντ αντικρίζουν την δασική καταστροφή που προκάλεσαν τα ορκς. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα μαστίζουν στην εποχή μας, πόσο μάλλον η καύση των δασικών περιοχών, πρόβλημα που αντιμετωπίζει εντόνως και η χώρα μας. Πέραν όμως αυτού ο Τόλκιν προωθεί και με άλλον τρόπο την ευαισθητοποίηση απέναντι στο περιβάλλον. Τα μέρη στα οποία κατοικούν τα ξωτικά, οι άνθρωποι, τα χόμπιτ και οι νάνοι θυμίζουν τα χρόνια πριν την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης, αφού επρόκειτο για οικισμούς μέσα στη παρθένα φύση χωρίς καμία επιβλαβή παρέμβαση σε αυτήν. Σε αντίθεση με την Μόρντορ και τα στρατόπεδα του κακού, τα οποία χαρακτηρίζονται από σκοτάδι, ομίχλη και σήψη στοιχεία που αποτελούν απόρροια της διαρκής ρύπανσης και καταστροφής του περιβάλλοντος.
Μία από τις αξίες που προβάλλεται στις ταινίες είναι αυτή της ελευθερίας και της ιδέας πως όλοι οι λαοί και τα έθνη έχουν το αδιαμφισβήτητο δικαίωμα της ελεύθερης και αυτεξούσιας ύπαρξης. Ζήτημα που απασχόλησε πολλάκις το ανθρώπινο είδος και ενέπνευσε πολλές επαναστάσεις και πολέμους στο πέρασμα της ιστορίας.
Σίγουρα όλες οι ταινίες φαντασίας και περιπέτειας μας εξιτάρουν και μας ταξιδεύουν, αφού μας απομακρύνουν από την καθημερινότητα μας και μας μεταφέρουν σε έναν κόσμο τελείως διαφορετικό από αυτόν που ζούμε. Όμως, ο Τόλκιν δεν συνέταξε απλώς τρία βιβλία φαντασίας, αλλά δημιούργησε μία νέα μυθολογία αντλώντας, ανασκευάζοντας και αναμειγνύοντας στοιχεία διαφόρων μυθολογιών και καμβάς αυτής της επικής δημιουργίας αποτέλεσε η γενέτειρα και πατρίδα του η Αγγλία. Έφτασε μάλιστα σε τέτοιο σημείο δεξιοτεχνίας και συστηματικής μελέτης που έδωσε στα πλάσματα που κατοικούσαν στον κόσμο της Μέσης-Γης τις δικές τους γλώσσες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring, IMDb.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Lord of the Rings filming locations, newzealand.com, διαθέσιμο εδώ.
- Lord of the Rings: The Biggest Things Jackson’s Trilogy Left Out, screenrant.com, διαθέσιμο εδώ.
