Της Γλυκερίας Σταύρου,
Από την άνθηση της Αμερικανικής Δημοκρατίας, μέχρι και τη καταστροφή του “Pearl Harbour” παρατηρήσαμε ένα κύμα φιλελευθερισμού και «Αμερικανικού Διαφωτισμού» που ως κύριο στόχο είχε την ακτινοβόληση των Αμερικανικών Δημοκρατικών θεσμών σε όλη την Αμερικανική περιφέρεια. Η αναδιαμόρφωση του εσωτερικού γίγνεσθαι έλαβε προτεραιότητα και σημαντικοί εχθροί κατάφεραν να απωθηθούν. Ποιο είναι όμως αυτό το κύμα σκέψεως και τι αντιπροσωπεύει;
Η σχολή σκέψης των Jeffersonians προέρχεται από τον 3ο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, σημαντικό πολιτικό αντίπαλο του Alexander Hamilton και τον «Ζαν-Ζακ Ρουσσώ της ιδρυτικής γενιάς» Thomas Jefferson. Ενώ οι Hamiltonians προσπάθησαν να γίνουν πιο προσιτοί στις ξένες χώρες για να ενισχύσουν το διεθνές εμπόριο, η σχολή σκέψης του Jefferson ήταν ύποπτη προς τέτοιες κινήσεις και επικεντρώθηκε κυρίως στα εσωτερικά ζητήματα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ταυτόχρονα, οι Jeffersonians δεν συμπάσχουν με την ιδεολογία μιας «ισχυρής κεντρικής κυβέρνησης», όπως υποστήριξαν οι Hamiltonians, καθώς αυτό θα οδηγούσε στην εξουσία της μειονότητας. Αν και ο Walter Russel Mead δηλώνει: «Τόσο οι Jeffersonians όσο και οι Hamiltonians συμφωνούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι και πρέπει να είναι δημοκρατική και καπιταλιστική δημοκρατία». Η κύρια διαφορά είναι ότι οι πρώτοι εστιάζουν περισσότερο στον «δημοκρατικό» όρο από τους δεύτερους που πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός είναι αυτό που προστατεύει τη χώρα. Οι Jeffersonians πιστεύουν ότι η επανάσταση δεν έχει τελειώσει ακόμη, και οι ιδέες από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα έχουν εξελιχθεί με τρόπο που η «αλλαγή» είναι ακόμα πολλά υποσχόμενη τόσο γι’ αυτούς όσο και για τη κοινωνία.
Η σχολή σκέψης του Jefferson περιόρισε την αμερικανική εξωτερική πολιτική και την παρουσίασε ως «απειλή». Οι πρώτοι Jeffersonians είχαν στόχους ως επί το πλείστων εδαφικούς. Ο Mead υποστηρίζει ότι οι Jeffersonians φοβόντουσαν σημαντικά τη ξένη εισβολή, ωστόσο, ο μεγαλύτερος φόβος τους ήταν το αντίκτυπο που θα είχε στην Αμερικανική δημοκρατία η συνεχής αντίσταση τους σε αυτή ή η συμμετοχή τους στην εξωτερική πολιτική.
Με τάσεις απομονωτισμού όμως, η σχολή σκέψης των Jeffersonians αποδέχθηκε ότι η οικοδόμηση της εξωτερικής πολιτικής ήταν κάτι αναπόφευκτο και θα συνέβαινε στο πλαίσιο του «ελάχιστου δυνατού ρίσκου και κόστους». Ένας καθαρός Jeffersonian θέλει να διατηρήσει τον λαμπερό εξαιρετικό χαρακτήρα της αμερικανικής δημοκρατικής εμπειρίας και πιστεύει ότι οι αμερικανικές αξίες είναι ριζωμένες στην ιστορία και τον πολιτισμό των Η.Π.Α. και επομένως δεν είναι εύκολα «εξαγώγιμες».
Χαρακτηριστικές φιγούρες της σχολής σκέψης του Jefferson ήταν οι: John Quincy Adams, Dwight D. Eisenhower, George F. Kennan και J. William Fulbright.
Οι Jeffersonians, κατάφεραν να κρατήσουν υπό έλεγχο τον βρετανικό κίνδυνο με τη στρατηγική της «εξισορρόπησης». Η Μεγάλη Βρετανία θα μπορούσε να επιτεθεί στις ΗΠΑ με το ισχυρό ναυτικό της και να καταστρέψει την αμερικανική οικονομία. Ταυτόχρονα, η αμερικανική πλευρά θα μπορούσε να παρακρατήσει αγαθά όπως το βαμβάκι και το σιτάρι ή, να κάνει τους Βρετανούς να συνειδητοποιήσουν ότι η καταστροφή της αμερικανικής οικονομίας θα σήμαινε καταστροφή της βρετανικής βιομηχανίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η αμοιβαία απώλεια ήταν εξασφαλισμένη.
Τον 20ο αιώνα, και στους δύο παγκόσμιους πολέμους, η πλευρά του Jefferson επέλεξε να μην συμμετάσχει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν συμφώνησε με τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη Κοινωνία των Εθνών. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Jeffersonians, υπερεκτίμησαν τις ικανότητες των ευρωπαϊκών δυνάμεων και γι’ αυτό καθυστέρησαν να αντιδράσουν ενάντια στη ναζιστική απειλή. Ο Bead, χαρακτηρίζει αυτή τη στάση του Τζέφερσον ως “ill-timed isolationism”, δηλαδή, ότι η απομονωτική τους αυτή στάση έλαβε σάρκα και οστά τη πιο ακατάλληλη στιγμή. Αυτό οδήγησε στην, σχεδόν, ολική εξαφάνιση της σχολής σκέψης του Jefferson. Δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς, αλλά είναι σπάνιο να την συναντήσεις.
Οι Jeffersonians έδωσαν σημαντικά μαθήματα Δημοκρατικού φιλελευθερισμού όμως δεν κατάφεραν να κρατηθούν στο προσκήνιο με τις εξελίξεις της παγκοσμιοποίησης να φέρουν τη στάση τους ως αναχρονιστική. Η αδυναμία τους να εξελιχθούν και να συμβαδίσουν με τις αλλαγές στο παγκόσμιο περιβάλλον ήταν αυτό που τους παρουσίασε ως ένα απολίθωμα της «παλαιάς εποχής» κάνοντάς τους να χάσουν τη λάμψη τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mead, Walter’, Russel’, (2002), Special Providence, American Foreign Policy and how it changed the world (1st ed.). Routledge, διαθέσιμο εδώ
- Mead, Walter Russell, (2010), The Carter Syndrome, Foreign Policy, 177, 58–64, διαθέσιμο εδώ
- Milne, David, (2010), America’s Intellectual Diplomacy, International Affairs, Volume 86, Issue 1, 49–68, διαθέσιμο εδώ
