Του Γιάννη Τσούπρου,
Επτά χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας βρίσκονται για ακόμη μία φορά σε κρίση. Η πρόσφατη συσσώρευση στρατευμάτων κατά μήκος των συνόρων των δύο χωρών καθώς και η διαρκής στήριξη αποσχιστικών δυνάμεων, στην περιοχή Ντονμπάς της Νοτιοανατολικής Ουκρανίας, από τον Ρώσο Προέδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, οδηγούν τις συνομιλίες σε αδιέξοδο και κλιμακώνουν την ένταση, μαρτυρώντας την απροθυμία του τελευταίου να υποχωρήσει απέναντι στις πιέσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ.
Η Ουκρανία αποτελεί πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας εκμεταλλεύεται την αδύναμη και αντιφατική διπλωματική προσέγγιση της ΕΕ προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά του. Η ΕΕ, δεδομένης της ενεργειακής της εξάρτησης από την Ρωσία, η οποία αποτελεί τον κύριο προμηθευτή της σε φυσικό αέριο, προσπαθεί να μετατοπίσει το ισοζύγιο εξάρτησης προς όφελός της, επενδύοντας στην διαφοροποίηση του εφοδιασμού της. Παράλληλα η Ρωσία, αντιμετωπίζοντας με δυσπιστία τις χώρες της Ένωσης, αποβλέπει στην διαφοροποίηση των οδών διέλευσης του φυσικού αερίου, του οποίου το 80% των αγωγών μετακομιδής περνά από την Ουκρανία. Δύο μήνες μετά την ανατροπή του Ουκρανού Προέδρου, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, τον Απρίλιο του 2014, η Ρωσία και η Κίνα υπέγραψαν συμφωνία ύψους 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου «Power of Siberia», ο οποίος ολοκληρώθηκε το 2019. Η Γερμανία, διαβλέποντας ήδη πριν από το 2010 το επικείμενο ενεργειακό δίλλημα της ΕΕ, αποφάσισε να διασυνδεθεί με την Ρωσία και να εξασφαλίσει μία οικονομική ευελιξία. Οι αγωγοί Nord Stream I και Nord Stream II παρακάμπτουν την Ουκρανία και διασχίζουν τις ΑΟΖ της Ρωσίας, της Δανίας, της Γερμανίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Πολλές χώρες έχουν επικρίνει την κατασκευή του δεύτερου αγωγού, μεταξύ άλλων η Πολωνία και οι ΗΠΑ, αφού θεωρείται ότι προωθούνται οι διμερείς σχέσεις Ρωσίας και Γερμανίας και παραμερίζονται τα συμφέροντα της ΕΕ (αν και σε πρόσφατη συνάντηση των ηγετών ΗΠΑ-Γερμανίας, οι ΗΠΑ συμφώνησαν και αποδέχτηκαν την ολοκλήρωση της κατασκευής του εν λόγω αγωγού).
Παρά την συνάντησή του με τον Ρώσο ομόλογό του τον προηγούμενο μήνα στη Γενεύη, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, είναι αποφασισμένος να κλιμακώσει την αντιπαράθεση με την Ρωσία σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, Ντόναλντ Τραμπ. Τόσο η ανάμειξη της Ρωσίας στις εκλογές του 2016 -και εν γένει στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ- όσο και η μεταχείριση του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, αποτελούν τη βάση των νέων σκληρών μέτρων τα οποία έχει δρομολογήσει η Ουάσιγκτον και αναμένεται να πλήξουν την Μόσχα. «Καταδικάζουμε οποιαδήποτε πρόθεση να επιβληθούν κυρώσεις, τις θεωρούμε παράνομες και σε κάθε περίπτωση η αρχή της ανταποδοτικότητας ισχύει στον τομέα αυτό», τόνισε ο Γραμματέας Τύπου του Προέδρου της Ρωσίας, Ντμίτρι Πεσκόφ. Μάλιστα, ανακοινώθηκε η διεξαγωγή κοινών στρατιωτικών ασκήσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας με την ονομασία «Sea Breeze 2021» στην Μαύρη Θάλασσα, έναν χώρο ζωτικής σημασίας για την Ρωσία δεδομένου του έντονου γεωστρατηγικού του χαρακτήρα και των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου. Συγχρόνως, ο Πλανητάρχης γνωστοποίησε την ολική απόσυρση των στρατευμάτων από το Αφγανιστάν έως την 11η Σεπτεμβρίου, απορρίπτοντας τις εισηγήσεις αξιωματούχων να εκπληρωθούν ορισμένες προϋποθέσεις, κυρίως για την διατήρηση της ασφάλειας και της σταθερότητας. Ο βασικός στόχος των ΗΠΑ, δηλαδή η αποτροπή της υπόθαλψης των τρομοκρατών, έχει επιτευχθεί. Βέβαια, η Ουάσιγκτον θα παρακολουθεί στενά της εξελίξεις στη χώρα, έτοιμη να παρέμβει όποτε χρειαστεί.
«Υπερασπιζόμαστε την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας» δήλωσε ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος συνάντησε τον Ουκρανό Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Ζελένσκι, στην Κωνσταντινούπολη, επιβεβαιώνοντας τις στενές σχέσεις των δύο χωρών. Η Τουρκία, προσπαθώντας να απεγκλωβιστεί από την διεθνή απομόνωση και να κερδίσει ξανά την εύνοια της ΕΕ και των ΗΠΑ, χρησιμοποιεί την συνεργασία της με την Ουκρανία ως δίαυλο επικοινωνίας. Εξάλλου, ο Τούρκος Πρόεδρος γνωρίζει την ανάγκη δημιουργίας μίας θετικής οικονομικής προοπτικής, συνέπεια της νέο-οθωμανικής του πολιτικής, ειδικά μάλιστα μετά την ανακοίνωση της Ουάσιγκτον αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων στο πλαίσιο του CAATSA. Η πώληση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar TB2, τα οποία διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στις συγκρούσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ το φθινόπωρο του 2020 στην Ουκρανία, ενισχύει την αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας, ενώ η Ουκρανία έχει αποκτήσει έναν ισχυρό σύμμαχο, μέλος του NATO, θωρακίζοντας περεταίρω τη θέση της έναντι της Ρωσίας. Η συμπεριφορά του Προέδρου της Τουρκίας έχει ενοχλήσει τον 68χρονο Ρώσο ομόλογό του. Παρά τα αντικρουόμενα συμφέροντά τους, οι δύο ηγέτες έχουν καταφέρει να αναπτύξουν μία περίπλοκη σχέση αλληλεξάρτησης σχετικά με τα μείζονα περιφερειακά ζητήματα, χαράσσοντας ο καθένας ξεχωριστές ζώνες επιρροής. Η Ρωσία έχει επενδύσει στους αγωγούς φυσικού αερίου TurkStream I και TurkStream II. Διεισδύοντας στην Ουκρανία, η Τουρκία επιδιώκει να αποδείξει στην Ρωσία ότι αποτελεί έναν ίσο συνομιλητή της. Ωστόσο, η στάση των ΗΠΑ είναι αυτή η οποία θα καθορίσει το μέλλον των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας.
Η Ουκρανία και κυρίως η Κριμαία αποτελούν, όπως και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας, πιθανό σημείο ανάφλεξης. Η εμπλοκή της Τουρκίας ενδέχεται να μεταβάλλει τους γεωπολιτικούς όρους. Αναπτύσσοντας στρατιωτικές δυνάμεις, η Ρωσία προσπαθεί να ασκήσει ψυχολογική πίεση τόσο στην Ουκρανία όσο και στις ΗΠΑ και να καταστήσει σαφές στις τελευταίες ότι η επιθετική τους στάση έχει αρνητικό αντίκτυπο όχι μόνο στα δικά τους συμφέροντα αλλά και στα συμφέροντα των χωρών με τις οποίες συνεργάζονται και στηρίζουν. Η επίμονη αναφορά στελεχών των υπηρεσιών πληροφοριών και πολιτικών στην δυνατότητα της Μόσχας να επηρεάσει την κοινή γνώμη των ΗΠΑ παρέχει στον Πλανητάρχη την αναγκαία νομιμοποίηση της δαιμονοποίησης της Ρωσίας. Πάντως, σε περίπτωση πολέμου το πιθανότερο είναι ότι Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες δεν θα συνδράμουν το Κίεβο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το παιχνίδι της Τουρκίας στην Ουκρανία, Liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψυχροπολεμικό κλίμα ΗΠΑ – Ρωσίας με φόντο κυρώσεις και Ουκρανία, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η γεωπολιτική της ενέργειας στη συμπλοκή Ρωσίας – Ουκρανίας, energypress.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ψυχρός πόλεμος: Η ουκρανική κρίση, οι ΗΠΑ και το τρίγωνο Μόσχας, Άγκυρας, Κιέβου, Το Βήμα Online, διαθέσιμο εδώ
