Του Μάριου Ντινάκους,
Η Γουιάνα είναι η μόνη χώρα που ανήκει στην κοινοπολιτεία των Εθνών (πρώην Βρετανική Γουιάνα) και βρίσκεται στη Νότια Αμερική. Συνορεύει με το Σουρινάμ στα ανατολικά, με τη Βραζιλία στα νότια, και με την Βενεζουέλα στα δυτικά, ενώ το βόρειο μέρος βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Έχει έκταση 215.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 743.700 κατοίκους, και έτσι αποτελεί ένα από τα λιγότερο πυκνοκατοικημένα κράτη στη Νότια Αμερική, μετά το Σουρινάμ. Πρωτεύουσά της είναι η Τζωρτζ Τάουν (Georgetown), η οποία είναι η μεγαλύτερη πόλη και εμπορικό κέντρο της χώρας. Εθνολογικά υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία. H πλειοψηφία των κατοίκων της είναι Ινδο-Γουιάνες, ενώ υπάρχουν Αφρο-Γουιάνες και διάφορες άλλες εθνοτικές ομάδες. Επίσημη και κυρίαρχη γλώσσα είναι τα αγγλικά, ωστόσο σε όλη τη χώρα ομιλούνται τα κρεολικά σε συνδυασμό με την επίσημη γλώσσα. Κύρια θρησκεία είναι ο Χριστιανισμός (Ρωμαιοκαθολικισμός και Αγγλικανική Εκκλησία), ενώ αρκετοί κάτοικοι της χώρας ασπάζονται τον Ινδουισμό. Όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις της Γουϊάνα, η τελευταία αποτελεί μέλος διαφόρων οργανισμών, όπως η Κοινότητα της Καραϊβικής, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, καθώς και η Κοινή Αγορά της Νότιας Αμερικής (Mercosur). Επίσημο νόμισμα είναι το δολάριο Γουιάνας, το οποίο εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα της χώρας. Το σημερινό πολίτευμα της χώρας είναι Ημιπροεδρική δημοκρατία, με πρόεδρο τον Ιρφάαν Αλί.
Η σημερινή Γουιάνα αντανακλά σε όλο το κοινωνικό της φάσμα το βρετανικό και ολλανδικό αποικιακό της παρελθόν και τις αντιδράσεις των κατοίκων απέναντι στους αποικιοκράτες. Οι ολοένα αυξανόμενες εντάσεις και εξεγέρσεις των κατοίκων, ειδικά από τον 19ο αιώνα και έπειτα, δημιούργησαν μία κατάσταση που έπρεπε να τερματιστεί. Έτσι, με την Βρετανική αυτοκρατορία σε εξασθένηση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, παραχωρήθηκε ανεξαρτησία στην τότε Βρετανική Γουιάνα, το 1966. Πλέον αποτελεί μέλος της Κοινοπολιτείας, όπως αναφέραμε αρχικά, και από το 1970 ονομάζεται ως Συνεργατική Δημοκρατία της Γουιάνας. Μετά την ανεξαρτησία, μέχρι και το 1985, η χώρα είχε μία ροπή προς τον σοσιαλισμό. Ωστόσο, οι ιδέες του ηγέτη της χώρας εκείνης της περιόδου, του Burnham, εξασθένισαν μετά τον θάνατό του, το 1985. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε και η έντονη κριτική που ασκήθηκε μετά τις σφαγές του Τζόουνσταουν, το 1978. Επίσης, με τον θάνατο του πρωθυπουργού, μπήκε τέλος στα σχέδια μετάβασης προς τον κομμουνισμό. Μετά από αυτό το γεγονός, οι δεσμοί με τη Δύση ενισχύθηκαν, και από το 1990 έχει ξεκινήσει η μετάβαση σε μία πιο φιλελεύθερη οικονομία, η οποία θα επιτευχθεί κυρίως μέσω ιδιωτικοποιήσεων, καθώς και σε μία πιο προοδευτική κοινωνία.
Η οικονομία της Γουιάνας είναι από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες στον κόσμο, με ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ το 2020 κατά 26,2%, όπως αποτυπώνεται και στο παρακάτω διάγραμμα. Από τους σημαντικότερους οικονομικούς τομείς είναι η γεωργία και η εξόρυξη, οι οποίες μάλιστα επιφέρουν το 70-75% των εσόδων των εξαγωγών της χώρας. Τα σημαντικότερα προϊόντα των δύο αυτών τομέων είναι η ζάχαρη, το ρύζι και ο χρυσός. Παράλληλα, σημαντική αύξηση παρατηρείται και στα άλλα προϊόντα που εξάγονται, όπως η ξυλεία, τα διαμάντια και τα ρούχα. Όλα αυτά τα προϊόντα λειτουργούν πολλαπλασιαστικά (αύξηση συνολικής ζήτησης) στο εμπορικό ισοζύγιο και έτσι το ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια έχει υψηλές αυξητικές τάσεις. Επίσης σημαντικός τομέας είναι και το πετρέλαιο, το οποίο μετά την εύρεση κοιτασμάτων το 2010 από την Exxon, έχει αυξήσει το ενδιαφέρον για άμεσες ξένες επενδύσεις στην χώρα. Αυτές οι πετρελαιοπηγές έχουν δυναμική για πάνω από 3,2 δισεκατομμύρια βαρέλια.
Βέβαια, για να δημιουργηθεί μία ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, χρειάζονται και τα κατάλληλα θεσμικά μέσα. Στο πλαίσιο αυτό, ήταν πολύ σημαντική η συνεισφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Οι θεσμοί αυτοί δημιούργησαν ένα πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, με σκοπό την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Έτσι, σταδιακά μειώθηκε δραστικά ο ρόλος της κυβέρνησης στην οικονομία, πραγματοποιήθηκαν διαγραφές από τις καθυστερήσεις αποπληρωμής δανείων σε ξένες κυβερνήσεις και σε τράπεζες, πραγματοποιήθηκαν ιδιωτικοποιήσεις σε σημαντικούς εξαγωγικούς τομείς, καταργήθηκαν οι έλεγχοι των τιμών, βελτιώθηκαν οι νόμοι, οι οποίοι επηρεάζουν την εξόρυξη και εξερεύνηση του πετρελαίου, και θεσμοθετήθηκε μία επενδυτική πολιτική προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, με βασικό θεμέλιο τη φορολογική σταθεροποίηση και τις μεταρρυθμίσεις.
Η Γουιάνα, όπως και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικά μετά την ανεξαρτητοποίησή της, είχε υψηλό δημόσιο χρέος. Έτσι λοιπόν, το 1999, μέσω πρωτοβουλίας της Λέσχης του Παρισιού και την πρωτοβουλία Υπερχρεωμένων Φτωχών Χώρων (HIPC), η Γουιάνα κατάφερε διαγραφή χρέους 256 εκατομμυρίων δολαρίων. Έτσι, με αυτή την μείωση του χρέους, η επιβάρυνση του κρατικού ετήσιου προϋπολογισμού από τα τοκοχρεολύσια μειώθηκε. Αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκε η διαθεσιμότητα συναλλάγματος και έτσι βελτιώθηκαν και εισαγωγές της για πρώτες ύλες. Επίσης, η ελάφρυνση του κρατικού προϋπολογισμού σημαίνει ότι η κεντρική κυβέρνηση έχει στην διάθεσή της περισσότερα χρήματα για να αυξήσει την ευημερία των πολιτών. Αυτά τα δύο πράγματα βελτίωσαν την παραγωγή σε όλους τους τομείς της οικονομίας και επίσης μειώθηκε σημαντικά η ανεργία και η μετανάστευση. Έτσι, σε συνδυασμό με την υποτίμηση του νομίσματος και την προσαρμογή του επιτοκίου στις ανάγκες της εγχώριας αγοράς χρήματος, η χώρα βελτίωσε την παραγωγή της και κατά επέκταση τις εξαγωγές. Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, το κατά Κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε θεαματικά από τα 1.000 δολάρια ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, σχεδόν στα 7.000 δολάρια ΗΠΑ το 2020.
Για να γίνει μία εκτενέστερη ανάλυση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας, θα μελετηθούν οι δείκτες των δημοσίων δαπανών για υγεία και για εκπαίδευση.
Όπως παρατηρούμε από το γράφημα του κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, υπάρχει μία τεράστια αύξηση στο εισόδημα της χώρας, από το 2000 μέχρι το 2018. Αυτό αποτυπώνεται και στην κατάσταση του υγειονομικού συστήματος, όπου έχουν βελτιωθεί αρκετές υπηρεσίες όλων των βαθμίδων υγείας. Ωστόσο, άνθρωποι οι οποίοι ζούνε σε δυσπρόσιτες περιοχές εξακολουθούν να έχουν περιορισμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές επενδύσεις, με τη δημιουργία νέων νοσοκομείων και την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού. Η πρόσβαση στην υγεία γενικότερα βελτιώθηκε ριζικά τα τελευταία 20 χρόνια με την αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων. Έτσι, ολοένα και περισσότεροι πολίτες έχουν καλύτερη πρόσβαση στο υγειονομικό σύστημα.
Σχετικά με την εκπαίδευση, ο δείκτης δημοσίων δαπανών προς το εκπαιδευτικό σύστημα έχει σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια και βρίσκεται σχεδόν στο 18%, ένα εντυπωσιακό ποσοστό. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει γνώσεις γραφής, ωστόσο υπάρχει ακόμα ένα κομμάτι του πληθυσμού το οποίο είναι αναλφάβητο. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνται κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα λόγω της φτώχειας, ειδικά στις επαρχιακές περιοχές. Γενικότερα, η Γουιάνα έχει μία από τις υψηλότερες θέσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες στον δείκτη εκπαίδευσης της ανθρώπινης ανάπτυξης. Αυτό οφείλεται κυρίως στις κυβερνητικές πολιτικές και τα νομοσχέδια, τα οποία έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας παρέχει υψηλή εκπαίδευση και ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, ωστόσο υπάρχει έλλειψη βασικού τεχνολογικού υλικού.
Εν κατακλείδι, η οικονομία της Γουιάνας είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον πλανήτη. Αυτό οφείλεται στην εκτεταμένη φιλελευθεροποίηση οικονομικού τομέα και στην πολιτική σταθεροποίηση της χώρας. Παράλληλα, οι τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης βρίσκονται σε αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες. Έτσι, η χώρα, μετά από χρόνια αποικιοκρατίας, βρίσκεται στο σωστό μονοπάτι οικονομικής μεγέθυνσης και αύξησης της οικονομικής της ισορροπίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Guyana, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Political and Economic History of Guyana, San Jose State University, Retrieved from here
- Country Economic Review 2019, Caribbean Development Bank, Retrieved from here
- The Political Economy of Guyana’s Underdevelopment, 2016, Tarron Khemraj, New College of Florida, Retrieved from here
- Pivotal Moment for Guyana: Realizing the Opportunities, World Bank, Retrieved from here
- Guyana General Trends of Economy, Economic Commission for Latin America and the Caribbean, Digital Repository, Retrieved from here
- Guyana Healthcare System & Insurance Options for Expats, Expat Financial, Retrieved from here
- Guyana: Closing the Learning Gap for the most vulnerable students, Global Partnership for Education, Retrieved from here
