Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Πριν από κάποιες βδομάδες, έκανε αισθητή την παρουσία του στη χώρα μας ο Αντώνης Τσαπατάκης, παραολυμπιονίκης και νικητής χάλκινου μεταλλίου στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα κολύμβησης ΑμεΑ. Ο ίδιος έχει αφοσιωθεί επαγγελματικά στον αθλητισμό εδώ και αρκετά χρόνια και, μάλιστα, έχει κατορθώσει να κάνει τη χώρα μας πολλές φορές υπερήφανη, κερδίζοντας πληθώρα μεταλλίων. Παρά το γεγονός, λοιπόν, ότι ο ίδιος θα μπορούσε να συνιστά πηγή έμπνευσης και δύναμης για πολλούς συνανθρώπους του, εκείνος κρίνει πως τα πρότυπα, δυστυχώς, δεν δημιουργούνται με τις κατάλληλες ύλες, αλλά με την τηλεθέαση, τα likes και τους followers. Συν τοις άλλοις, υπογραμμίζει ότι «ο αθλητισμός έχει να προσφέρει παραπάνω ζωή, ωστόσο, το ζήτημα είναι να δίνονται οι σωστές αξίες και όχι οι εκμεταλλεύσιμες». Πράγματι, έτσι είναι. Ζώντας στην εποχή της τεχνολογίας και του αυτοματισμού, οι νεότευκτες ικανότητες αξιοποίησης του πλούτου, του παραγωγικού δυναμικού, αλλά και της ίδιας της καθημερινότητας είναι αναμφισβήτητες και σαφέστατα έχουν συνεισφέρει στην βελτίωση και την ευδαιμονία των ανθρώπων συλλογικά. Οι εξελίξεις της ανθρωπότητας σε ποικίλους τομείς της καθημερινότητας, όπως της ιατρικής, της επικοινωνίας, των συναλλαγών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών είναι αναμφίβολη. Όμως, τι γίνεται όταν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία μας, διαστρεβλώνουν την ψυχοσύνθεσή μας και συσκοτίζουν την κριτική μας ικανότητα;
Για να είμαστε ειλικρινείς, από πάντα η τηλεόραση κατείχε την υψηλότερη θέση στην εσφαλμένη προβολή των αξιών και των προτύπων. Λόγου χάριν, τα διάφορα reality shows, τα οποία έπειτα από αρκετά χρόνια, έκαναν έντονη την παρουσία τους ξανά στις ζωές των ανθρώπων. Τα κανάλια, προκειμένου να εξακολουθήσουν να διατηρούν σε υψηλή κλίμακα τα σκήπτρα της τηλεθέασης, προβάλλουν τηλεοπτικά προγράμματα στα οποία οι συμμετέχοντες μετατρέπονται σε αδίστακτες προσωπικότητες. Στοχεύουν, δηλαδή, στην ανεύρεση ερωτικών συντρόφων, έρχονται συχνά σε έντονους διαπληκτισμούς, αποκαλύπτουν ποικίλες λεπτομέρειες για την προσωπική τους ζωή, βρίζουν, φωνάζουν, κλαίνε και όλα αυτά προφανώς όταν η κάμερα γράφει. Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, όπως είναι λογικό, ο καθένας μπαίνει πολλές φορές ακούσια στην διαδικασία να πιστέψει και να ταυτιστεί με τους διαγωνιζόμενους. Για αυτό, είναι πολλές οι φορές που εμφανίζονται στο προσκήνιο ακραίες εκδηλώσεις θαυμασμού και αγάπης, υπερτονίζοντας έτσι τον φανατισμό και την ηρωοποίηση.
Επιπροσθέτως, αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι, πέρα από το ατέρμονο παιχνίδι των reality shows, η τηλεόραση και το διαδίκτυο προβάλλουν ως άξια θαυμασμού άτομα με παραβατικές ή αποκλίνουσες από τις κοινωνικές συμβάσεις συμπεριφορές. Τα ναρκωτικά, η βία, τα τσιγάρα, ο ρατσισμός, το σεξ με άτομα άγνωστων στοιχείων, καθώς και το αλκοόλ αποτελούν συχνότατα τα βασικότερα συστατικά στοιχεία των επιτυχημένων ταινιών, σειρών και βιντεοπαιχνιδιών. Ως εκ τούτου, οι νέοι που κυριαρχούνται έντονα από στοιχεία μιμητικών συμπεριφορών, ανταποκρίνονται σε δελεασμούς και οδηγούνται σε ακρότητες. Τα ορμέμφυτα ένστικτα γίνονται ορμητικά και η παραβατικότητα φαίνεται να αποτελεί την μοναδική δίοδο για την κοινωνική αποδοχή. Με τον τρόπο αυτό, κατασκευάζονται προσωπικότητες εγκεφαλικά και σωματικά εξαρτημένες από ηδονές, αποκρύπτοντας στον ενδόμυχο ψυχισμό τους πληγές, κόμπλεξ και αδυναμίες.
Το διαδίκτυο, βέβαια, μπορεί να γίνει πολύ πιο επικίνδυνο από όσο πιστεύουμε. Εκτός του γεγονότος ότι προσφέρει δυνατότητα πλοήγησης σε σωρεία ιστοσελίδων, μας οδηγεί συχνά στην «κλίκα» της συγκριτικής υπεροχής. Ανά τα χρόνια, η απόκτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται ολοένα και πιο αναγκαία. Πλέον, όπως φαίνεται, η σπουδαιότητα των ανθρώπων μεταφράζεται σε “likes” και “follows”. Έτσι, όσοι δεν έχουν πολλά likes και follows, θεωρούνται αντικοινωνικοί, ενώ όσοι δεν έχουν κανένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης, οπισθοδρομικοί. Αλλά όταν τα έχουμε όλα αυτά. επιλέγουμε να προβάλλουμε την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, καθώς και τις πιο ευτυχισμένες μας στιγμές. Έτσι, ξαναγυρίζουμε πάλι στην ατέρμονη σύγκριση μεταξύ των ανθρώπων και στις συνεχείς ερωτήσεις και προβληματισμούς που ταλανίζουν τον καθένα μας, μη λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για επιλεκτική και όχι αληθοφανή έκθεση της ζωής του καθενός. «Γιατί εκείνος να έχει ακριβότερο αμάξι από εμένα;», «Γιατί είναι πιο πετυχημένος από εμένα;», «Πώς βγάζει περισσότερα χρήματα;», «Άραγε εγώ θα κατορθώσω να βγάλω κάποτε τόσα;». Τόσες και ακόμα περισσότερες είναι οι σκέψεις που βασανίζουν το νου μας κι έτσι καταλήγουμε να είμαστε μία ζωή δυστυχισμένοι, έχοντας λανθασμένη στοχοπροσήλωση.
Την εντύπωση αυτή ενισχύει με τον δικό της τρόπο και η μουσική βιομηχανία, η οποία δεν έχει σταματήσει στιγμή να θυσιάζει αδιασάλευτες αξίες στο βωμό του κέρδους. Έτσι, δεν είναι δύσκολο πλέον να προβλέψουμε τα επόμενα video-clip, καθώς όλα περιστρέφονται γύρω από παρόμοιες θεματικές: ακριβά αυτοκίνητα, σπίτια, τιμαλφή, χρήματα και τοξικές ουσίες προβάλλονται ως ο κύριος σκοπός για κάθε άτομο, δημιουργώντας στον θεατή έντονα αισθήματα κατωτερότητας. Ακόμα, προβάλλεται έντονα η υποβάθμιση του γυναικείου φύλου. Η προβολή προκλητικά ντυμένων γυναικών με καλοσχηματισμένα και δυναμικά σώματα που απολαμβάνουν να ταπεινώνονται από «σκληρούς» άντρες, αφενός διαφθείρει την ουσία της διαφορετικότητας και αφετέρου προσβάλλει την γυναίκα, ισχυροποιώντας στερεότυπα και προκαταλήψεις.
Αντιλαμβανόμαστε, επομένως, πως μία είναι η μέθοδος να επιλέξουμε τα σωστά πρότυπα και αυτή είναι η κρίση του καθενός. Αν το άτομο δεν κατέχει αυτήν την ιδιάζουσα ικανότητα τού να κρίνει, να συγκρίνει και να αξιολογεί, τότε είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για ό,τι κι αν περνάει και για ό,τι είναι τελικά. Ακόμα κι αν η τύχη δεν είναι με το μέρος του και δεν βρεθεί στο καλύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, οφείλει να κάνει εκουσίως τις επιλογές του, να βελτιώσει τον εαυτό του αλλά και να συνετίσει τον τρόπο ζωής του. Πρότυπα υπάρχουν για όλους, φτάνει να έχουμε τη φρόνηση να τα αντιληφθούμε και την επιθυμία να τα μιμηθούμε. Βέβαια, τον κυριότερο ρόλο στη ζωή μας από όταν είμαστε παιδιά τον διαδραματίζει η οικογένεια και σε συμπληρωματική βάση, το σχολείο. Ευθύνη, λοιπόν, τόσο των γονέων, όσο και των καθηγητών δεν είναι να παρουσιάζουν κάθε φορά και κάποιο διαφορετικό πρότυπο, αλλά οι ίδιοι να αποτελούν πρότυπο προς μίμηση, καθώς ο καλύτερος τρόπος για να διδάξει και να διαπαιδαγωγήσει κανείς τους νέους είναι με την μέθοδο του παραδειγματισμού, δηλαδή το ηθικό υπόδειγμα που εκπροσωπεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- ΠΡΟΤΥΠΑ, ekthesi.tumblr.com, Διαθέσιμο εδώ
