Του Βασίλη Χουρσανίδη,
Τις τελευταίες ημέρες έχει τεθεί επί τάπητος το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Αναπόφευκτα έχουν δημιουργηθεί έντονες πολιτικές και κοινωνικές συζητήσεις περί της νομιμότητας μίας τέτοιας νομοθετικής επιλογής, έντονες μάχες δε μαίνονται στον κατεξοχήν χώρο κοινωνικής διαμαρτυρίας και αντίστασης, τον δρόμο, όπου ήδη έχουν πραγματοποιηθεί 2 πανελλαδικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και έπονται κι άλλες, σύμφωνα με τους διοργανωτές τους. Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα κοινωνικής αντίστασης, προβάλλονται μεταξύ άλλων και επιχειρήματα νομικού χαρακτήρα, τα οποία στηρίζουν τον ισχυρισμό περί ασυμβατότητας τέτοιων μέτρων με το ελληνικό Σύνταγμα και διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα μας, όπως η σύμβαση του Οβιέδο και ο κώδικας της Νυρεμβέργης. Αξίζει συνοπτικά και με απλότητα να δούμε τι έρεισμα θα μπορούσαν να έχουν όλα αυτά.
Κατ’ αρχάς, η διενέργεια ή μη οποιασδήποτε ιατρικής πράξης, ως πράξης που «προσβάλλει» τη σωματική ακεραιότητα ενός προσώπου, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ανθρώπινης προσωπικότητας και αξιοπρέπειας (βλ. άρθρα 2 και 5 ελληνικού Συντάγματος, άρθρο 8 Ε.Σ.Δ.Α. κτλ.) προϋποθέτει για τη νομιμότητά της την έγκυρη συναίνεση του υποκειμένου κατόπιν πλήρους, σαφούς και διασφαλίζουσας την πλήρη κατανόηση της φύσης και των ενδεχόμενων συνεπειών ενημέρωσής του. Δεν νοείται κατ’ αρχήν οποιαδήποτε επέμβαση στο ανθρώπινο σώμα παρά μόνο όποια γίνεται με τη συγκατάθεση του προσώπου, η οποία πρέπει να είναι αληθής και έγκυρη, δηλαδή να δίνεται από πρόσωπο που τελεί σε συνείδηση των πράξεών του και γνωρίζει επακριβώς σε τι συναινεί, ειδάλλως βεβαίως η συναίνεση δεν είναι αληθής αλλά προϊόν πλάνης.
Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι σε μια οργανωμένη κοινωνία το πρόσωπο, αν και δεν δύναται να αποτελέσει το μέσο για την ικανοποίηση έστω και θεμιτών σκοπών, καθότι αυτό θα συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση κάθε ίχνους της αξιοπρέπειάς του, εντούτοις υπόκειται και σε ισχυρές κοινωνικές δεσμεύσεις. Τα δικαιώματα του ενός αντιστοιχούν σε υποχρέωση όλων των υπολοίπων. Όσο και αν ο αντιεμβολιαστής διαρρηγνύει τα ιμάτιά του και αντιστέκεται σθεναρά με πρόχειρα επιχειρήματα στον εμβολιασμό του, δεν πρέπει να ξεχνά (ή μάλλον ορθότερα δεν πρέπει να τον αφήνουμε να ξεχνά) ότι είναι μέλος οργανωμένου κοινωνικού συνόλου και έχει υποχρεώσεις έναντι των υπολοίπων και όχι μόνο δικαιώματα.
Και ναι μεν η επέκταση του υποχρεωτικού εμβολιασμού στο σύνολο της κοινωνίας θα συνιστούσε προδήλως παράνομο μέτρο, υπερβαίνοντας κάθε έννοια αναγκαιότητας, εντούτοις οι κοινωνικές ομάδες στις οποίες έχει ήδη εφαρμοστεί πρέπει να εμβολιαστούν. Οι υγειονομικοί έρχονται σε άμεση επαφή με κατά τεκμήριο ευπαθείς -μόνιμα ή περιοδικά- ανθρώπους (τεκμαίρεται ότι όποιος εισέρχεται σε μονάδα ιατρικής περίθαλψης μάλλον πάσχει και είναι ευάλωτος). Δεν νοείται να καλείσαι να θεραπεύσεις τον υγιή αλλά συγχρόνως να αυτοαναιρείς τον σκοπό του επαγγέλματός σου θέτοντάς τον σε κίνδυνο! Οι κοινωνικοί περιορισμοί του δικαιώματος αυτοδιαθέσεώς σου είναι πιο έντονοι από αυτούς στους οποίους υπόκειται ο μέσος άνθρωπος, καθότι το επάγγελμά σου είναι αδιαρρήκτως συνδεδεμένο με την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα άλλων προσώπων και δη προσώπων σε ευάλωτη κατάσταση που χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας και μεταχείρισης. Άλλωστε, ελεύθερα επέλεξες το εν λόγω επάγγελμα και άρα αυτοδεσμεύτηκες εκ των προτέρων να υποβάλλεις ες αεί τον εαυτό σου στους αναγκαίους για την υγεία των προσώπων που τελούν υπό την αιγίδα σου περιορισμούς.
Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο όλο αυτό. Όσοι εργάζονται σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος πρέπει υποχρεωτικά να υποστούν ιατρικές εξετάσεις και αν δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου απλά «παίρνουν πόδι» προς όφελος των υπολοίπων και της δικής τους υγείας και σωματικής ακεραιότητας. Για να εγγραφεί ένα ανήλικο άτομο σε εκπαιδευτικό ίδρυμα, πρέπει να έχει ολοκληρώσει σειρά εμβολιασμών και ιατρικών εξετάσεων προς όφελος των υπολοίπων μαθητών και δραστηριοποιούμενων στους εν λόγω χώρους. Μάλιστα, το ΣτΕ (απόφαση 2387/2020) επικύρωσε τη νομιμότητα τέτοιων μέτρων. Και πολλά άλλα ανάλογα παραδείγματα.
Εν προκειμένω έχουμε να κάνουμε με ένα προδήλως πρόσφορο για τον περιορισμό της διασποράς του ιού, την προστασία της δημόσιας υγείας και της ζωής και σωματικής ακεραιότητας των ασθενών μέτρο (μειωμένη μεταδοτικότητα από εμβολιασμένους, ηπιότερη νόσηση και άρα λιγότερη επιβάρυνση του συστήματος υγείας κτλ.), προφανώς αναγκαίο, καθότι όσον αφορά στους υγειονομικούς, λόγω της εγγενούς επικινδυνότητας του επαγγέλματός τους, οποιοδήποτε άλλο μέτρο είναι ακατάλληλο ή τουλάχιστον λιγότερο κατάλληλο, καθώς και εν στενή εννοία ανάλογο, καθώς το προσδοκώμενο όφελος είναι ασύγκριτα μεγαλύτερο έναντι των δυσμενών (πραγματικών και δυνητικών) συνεπειών του μέτρου.
Πολλοί προβάλλουν το επιχείρημα ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν ένα φαρμακευτικό σκεύασμα για το οποίο ουδείς αναλαμβάνει την ευθύνη σε περίπτωση που προκαλέσει σωματικές βλάβες ή ακόμα και θάνατο. Παρότι δεν γνωρίζω τη βασιμότητα τέτοιων ισχυρισμών, καθότι μια τέτοια γνώση θα προϋπέθετε μεγάλη έρευνα, οφείλω να πω ότι κάτι τέτοιο πρόσφατα διαψεύστηκε με απόφαση του ΣτΕ. Το ΣτΕ, με την απόφαση 622/2021, απεφάνθη με διάφορα επιχειρήματα που δεν είναι του παρόντος, ότι το Κράτος οφείλει αποζημίωση για σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες εμβολιασμών που διενεργούνται σε συμμόρφωση προς νόμιμη υποχρέωση (όπως και οι συζητούμενοι εν προκειμένω), ακόμα και αν δεν εμφιλοχώρησε ιατρικό σφάλμα ή ελαττωματικότητα του σκευάσματος και μάλιστα ακόμα και αν η διάταξη που επιβάλλει τη σχετική υποχρέωση είναι νόμιμη. Και αυτό το τελευταίο είναι το ουσιώδες, καθώς ακόμα και αν κριθούν νόμιμες οι εν λόγω ρυθμίσεις για την καταπολέμηση του κορωνοϊού, υπάρχει πλέον αυτό το νομολογιακό προηγούμενο που δίνει πάτημα για αποζημιωτικές αξιώσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Υποχρεωτικός Εμβολιασμός και Σύνταγμα, syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣτΕ: Αποζημίωση από το Δημόσιο για παρενέργειες από εμβόλια, ipaidia.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣτΕ: Διαγραφή μαθητών από παιδικούς σταθμούς – νηπιαγωγεία, αν οι γονείς αρνούνται εμβολιασμό, fonien.gr, διαθέσιμο εδώ
