Της Δήμητρας Κούβελα,
Το «μάτι της Αφρικής» ή «μάτι της Σαχάρας», γνωστό και ως “Richat structure”, είναι ένας τεράστιος πετρώδης σχηματισμός στη Σαχάρα, ο οποίος είναι ορατός ακόμη και από το διάστημα, και βρίσκεται στην Μαυριτανία. Το πετρώδες αυτό απολίθωμα, σε σχήμα κυκλικό σαν μάτι, έχει εγείρει το ενδιαφέρον των μελετητών, και όχι μόνο.
Η γεωλογική αυτή δομή ήταν για χιλιάδες χρόνια μη εμφανής στους ανθρώπους, λόγω των αχανών διαστάσεών της. Συγκεκριμένα, η διάμετρός της κυμαίνεται στα 50 χιλιόμετρα, και η υψηλότερη κορυφή του στα 485 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Οι διαστάσεις της και η τεράστια δομή της έγινε πλήρως αντιληπτή μόνο μετά την παρατήρησή της από το διάστημα, αφού δεν ήταν ορατή από το αεροπλάνο. Πλέον, αποτελεί δημοφιλές σημείο αναφοράς για τους αστροναύτες, καθώς ατενίζουν τον πλανήτη Γη, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρακτορείο.
Το ιδιαίτερο αυτό δημιούργημα της φύσης αποτελείται από ομόκεντρους κυκλικούς σχηματισμούς από ανθεκτικά πετρώματα χαλαζία. Επίσης, είναι ορατά κάποια κομμάτια της, τα οποία έχουν αποκολληθεί. Το κύριο στρώμα της δομής αυτής αποτελείται από διαβρωμένα τμήματα, που κάποτε ήταν σύνολο στρωμάτων του φλοιού της Γης.
Αρχικά, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι πρόκειται για το αποτέλεσμα πτώσης μετεωρίτη. Σήμερα, η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι η δομή αυτή δημιουργήθηκε μετά από απόθεση επάλληλων ανυψωμένων πετρωμάτων, που διαμορφώθηκαν με τη διάβρωσή τους μέσω του αέρα και του νερού. Περικλείεται από θάλασσα με αμμόλοφους, στη Δυτική Σαχάρα.
Σύμφωνα με τις εκτενείς έρευνες δύο Καναδών γεωλόγων, η διαμόρφωση του «ματιού της Σαχάρας» ξεκίνησε εδώ και τουλάχιστον 100 εκατομμύρια χρόνια, όταν η Παγγαία διασπάστηκε από τεκτονικές μετακινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών, γεγονός που οδήγησε στον διαχωρισμό δύο ηπείρων, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής. Τα λιωμένα πετρώματα ανήλθαν στην επιφάνεια, όχι πλήρως, σχηματίζοντας ένα σύνολο στρωμάτων από πετρώματα. Η διαδικασία αυτή προκάλεσε και τη δημιουργία κυκλικών γραμμών και κατά μήκος του «ματιού». Επιπλέον, η διαδικασία του λιωσίματος των πετρωμάτων οδήγησαν στην έκλυση ασβεστόλιθου κοντά στο κέντρο του «ματιού», το οποίο τελικά οδήγησε στον σχηματισμό λατυποπαγούς πετρώματος, το οποίο ανήκει στην κατηγορία των ιζηματογενών πετρωμάτων.
Ύστερα από ένα κοντινό χρονικό διάστημα, το «μάτι» εκρήγνυται βίαια, προκαλώντας καταστροφές στη μορφή του και συντελώντας καταλυτικά, μαζί με την μετέπειτα διάβρωση, στη δημιουργία της σημερινής του μορφής. Τα τμήματα του «ματιού» αποτελούνται από διαφορετικά είδη πετρωμάτων που διαβρώθηκαν με διαφορετικό ρυθμό. Ο πιο ωχρός κύκλος κοντά στο κέντρο του «ματιού», πρόκειται για ηφαιστιογενές πέτρωμα, που δημιουργήθηκε κατά την έκρηξη.
Οι καιρικές συνθήκες της Μαυριτανίας είναι δύσκολες, καθώς υπάρχουν περίοδοι ξηρασίας και περίοδοι πλημμύρας. Το μεγαλύτερο τμήμα της αποτελείται από την έρημο Σαχάρα. Περίπου 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στη Μαυριτανία, όμως, το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού ζει κατά μήκος της ακτής του Ατλαντικού ωκεανού, περίπου 500 χιλιόμετρα μακριά από το «μάτι της Σαχάρας».
Η πρώτη φορά που έγινε ορατό το «μάτι της Σαχάρας» ήταν στην τετραήμερη αποστολή Gemini IV, ενός δορυφόρου γύρω από τη Γη, το 1965, όπου ζητήθηκε από την αποστολή να βγάλουν φωτογραφίες την επιφάνεια της Γης. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να παρατηρήσουν οποιαδήποτε μορφή κρατήρα εμφανιστεί, καθώς οι κρατήρες είναι πολύ σημαντικοί, εφόσον αποτελούν σημεία αναφοράς της πορείας της ιστορίας της Γης από γεωλογική άποψη.
Οι σύγχρονοι αστροναύτες έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στην παρατήρηση του «ματιού της Σαχάρας», καθώς η έρημος σχεδόν εξ’ ολοκλήρου αποτελείται από αδιάκοπες εκτάσεις άμμου. Έτσι, το «μάτι» αποτελεί, εκτός από σημείο αναφοράς, και έναν φυσικό σχηματισμό που διακόπτει την ατέρμονη μονοτονία της ερήμου. Ορισμένοι θεωρούν ότι το «μάτι της Σαχάρας» αποτελεί τα υπολείμματα της χαμένης Ατλαντίδας, την οποία περιέγραψε στα έργα του ο Πλάτωνας. Βάσει των επιστημονικών μελετών, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, όμως, η γεωλογική ιστορία του «ματιού της Σαχάρας» αποδεικνύεται πολύ πιο ενδιαφέρουσα και άξια περαιτέρω ερευνών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The eye of the Sahara is still a mystery, Business Insider, διαθέσιμο εδώ
- Our beautiful planet: Τhe eye of Africa, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Richat Structure, Mauritania, NASA, διαθέσιμο εδώ
