Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Η ιστορία του εμφυλίου πολέμου της Υεμένης ξεκινά τυπικά το 2014, ωστόσο, οι ρίζες της φτάνουν μέχρι και την Αραβική Άνοιξη του 2011. Μία δεκαετία πριν, οι κάτοικοι της Υεμένης, «επαναστάτησαν» κατά της πολυετούς προεδρίας του Ali Abdullah Saleh, τον οποίο θεωρούσαν υπεύθυνο για τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας, αλλά κατηγορείτο και για διεφθαρμένη διακυβέρνηση. Πλήθος διαδηλώσεων και βίαιων εξεγέρσεων έλαβαν χώρα, με κεντρικό ρόλο να παίζει η κοινότητα και το κίνημα των Houthi.
Οι Houthi (ή αλλιώς Ansar Allah, ήτοι «Υποστηρικτές του Θεού», ή Ansarullah «Το Κόμμα του Θεού») είναι μία κοινότητα Σιιτών Ζαΐντι που ανήλθε στην πολιτική ζωή της χώρας περίπου τη δεκαετία του 1990. Από το 2004 τάσσεται κατά της Σουνιτικής κυβέρνηση της Υεμένης, ενώ από το 2012 έχει ξεπεράσει τα όρια της θρησκευτικής κοινότητας των Ζαΐντι και έχει περισσότερους υποστηρικτές στη βάση των πολιτικών ιδεολογιών τους. Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο κίνημα διατηρεί δεσμούς με το Ιράν, γεγονός που δημιούργησε ένταση σε περιφερειακό επίπεδο και έδρασε καταλυτικά στην έναρξη της εμπλοκής τρίτων χωρών.
Οι εντάσεις στην Υεμένη δεν πέρασαν αδιάφορες από τους περιφερειακούς δρώντες και ιδιαίτερα από τη γείτονά της, Σαουδική Αραβία. Η Σαουδική Αραβία, ούσα κεντρικό μέλος του περιφερειακού οργανισμού Gulf Cooperation Council (εφεξής GCC), έσπευσε να βοηθήσει τη γείτονα. Ένα χρόνο μετά, τον Φεβρουάριο του 2012, μετά από πολλές προσπάθειες εύρεσης μέσης λύσης για την απομάκρυνση του Saleh, επιτεύχθηκε συμφωνία με το GCC και στην προεδρία τοποθετήθηκε ο πρώην Αντιπρόεδρος της χώρας, Abd Rabbuh Mansour Hadi. Φυσικά, ο λαός αντέδρασε, καθώς η ολοκληρωτική αλλαγή στην οποία ήλπιζε δεν είχε έρθει ακόμα. Η άφιξη του Hadi στην εξουσία προκάλεσε μαζί με την έντονη απογοήτευση του λαού και τον θυμό των Houthi, οι οποίοι βρέθηκαν ξανά στο κέντρο των εξελίξεων.
Μέσα στο 2013, το GCC, σε μία δεύτερη φάση της αντιμετώπισης της κατάστασης στην Υεμένη, προχώρησε στην εκκίνηση συζητήσεων -υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών- μεταξύ των συγκρουόμενων κοινοτήτων της χώρας. Τα μέρη θα προσπαθούσαν κατά τη διάρκεια του διετούς Εθνικού Συνεδρίου Διαλόγου (National Dialogue Conference-NDC) να επιλύσουν τις όποιες εσωτερικές ρήξεις και να καταλήξουν σε μία μορφή διακυβέρνησης. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, προτάθηκε το μοντέλο μίας ομοσπονδιακής Υεμένης και, ενώ τα μέρη συμφώνησαν, αντιπροτάθηκε η διάσπαση της χώρας σε έξι περιφέρειες, γεγονός που βρήκε αντίθετους τόσο τους Houthi όσο και τους al-Hirak. Συγκεκριμένα, οι δύο αυτές αποσχιστικές ομάδες θεώρησαν πως «υποτιμώνται τα ιδία συμφέροντα και το εθνικό τους όραμα».
Πέρα από το πλαίσιο των συζητήσεων, οι Houthi εξερευνούσαν λίγο περισσότερο τις πιθανές συμμαχίες τους, με απώτερο πάντα στόχο την απομάκρυνση του Hadi από την εξουσία και τη δική τους ανάδειξη. Μάλιστα, με το σκεπτικό αυτό πραγματοποίησαν μία «παράδοξη συμμαχία» με τον πρώην «αιώνιο εχθρό» τους, Πρόεδρο Saleh, και τους υπολειπόμενους υποστηρικτές του στη χώρα. Σιγά σιγά άρχισαν να διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους στο εσωτερικό του κράτους και να πληθαίνει το κοινό υποστήριξής τους και εκτός της κοινότητας των Ζαΐντι.
Βέβαια, εκτός από τους Houthi, επιρροή άρχισαν να αποκτούν και οι τρομοκρατικές οργανώσεις AQAP (Al Qaeda in the Arabian Peninsula) και Daesh (αλλιώς ISIL), εκμεταλλευόμενες την εσωτερική αναταραχή που επικρατούσε στο κράτος. Μάλιστα, η εξέλιξη αυτή δίνει ένα βήμα στους εξωτερικούς δρώντες να «νομιμοποιήσουν» στα μάτια των λαών τους τη δράση τους στην Υεμένη, με το επιχείρημα πως όπως η AQAP και το Daesh ασκούν τρομοκρατία στη χώρα, το ίδιο πράττουν και οι Houthi. Παρ’ όλα ταύτα, οι συγκεκριμένες οργανώσεις συνεχίζουν και επεκτείνουν την επιρροή τους στην περιοχή μέχρι και σήμερα, συμβάλλοντας με τον τρόπο τους στην ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τη χώρα.
Οι Houthi, αυξάνοντας την επιρροή τους και τις συμμαχίες τους, κατόρθωσαν τον Σεπτέμβριο του 2014 να πραγματοποιήσουν εξέγερση και εν τέλει να κατακτήσουν την πρωτεύουσα Sana’a. Οι αποτυχημένες προσπάθειες διαπραγματεύσεων από την πλευρά της κυβέρνησης αλλά και η κατάληψη του προεδρικού παλατιού από τους Houthi και η θέλησή τους να προχωρήσουν την επέκταση και προς την Aden, ώθησε την Κυβέρνηση Hadi σε παραίτηση, ενώ ο ίδιος βρήκε καταφύγιο στη Σαουδική Αραβία.
Η έναρξη του πολέμου και η εμπλοκή ξένων κρατών
Μάρτιος 2015. Η Σαουδική Αραβία, κατόπιν αιτήματος του Hadi να λάβει δράση, για να βελτιώσει την κατάσταση και να τον επαναφέρει στην εξουσία, αλλά και με το σκεπτικό της ανατροπής τυχόν στενότερων δεσμών μεταξύ Ιράν και Houthi, δημιούργησε ένα συνασπισμό κρατών της Αφρικής αλλά και της Μέσης Ανατολής (Πίνακας 1). Ο συνασπισμός αυτός, με τη βοήθεια και των Ηνωμένων Πολιτειών στον τομέα των logistics και του Ηνωμένου Βασιλείου, ξεκίνησε την Επιχείρηση Αποφασιστική Καταιγίδα (Operation Decisive Storm), μία καμπάνια βομβαρδισμών σε όλη την επικράτεια της Υεμένης. Συνοδευόμενη από έναν αποκλεισμό πάσης φύσεως (ναυτικό, ξηράς και αέρος), η επιχείρηση αυτή είχε στόχο να πλήξει κατά κόρον τις κοινότητες Houthi και να τις ωθήσει στην εξάντληση.
Την ίδια χρονιά, με τις εχθροπραξίες στην Υεμένη να συνεχίζονται, αρχίζουν να πραγματοποιούνται δημόσιες αναφορές σε «μισθοφόρους» που τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στέλνουν στην Υεμένη, ενώ επαναλαμβάνονται εν πολλοίς τα ονόματα Blackwater και Academi. Η αμερικανική Ιδιωτική Στρατιωτική Εταιρεία Academi (πρώην Blackwater του Erik Prince) ήταν η πρώτη που φαίνεται να συμμετείχε, κατόπιν συμβολαίου με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στον εμφύλιο της Υεμένης. Αυτό, παράλληλα, είναι το σημείο όπου ο πόλεμος αλλάζει μορφή και από εμφύλιος γίνεται πλέον πόλεμος αντιπροσώπων…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Yemen’s complicated war explained, διαθέσιμο εδώ
- Why is Yemen at war? | Start Here,Al Jazzera English (Youtube), διαθέσιμο εδώ
