Της Σοφίας Τάνα,
Ως αυτοχειρία, ορίζεται κάθε θανατική κατάληξη όπου είτε με άμεσο, είτε με έμμεσο τρόπο αποτελεί συνακόλουθο αποτέλεσμα κάποιας αρνητικής ή θετικής πράξης που προκαλεί το θύμα στον ίδιο του τον εαυτό. Είναι γεγονός πως η αυτοκτονία, είτε αποτελεί μία απλή μελλοντική πρόθεση είτε μία επιβεβαιωμένη πράξη και είναι μία από τις κρισιμότερες και συναισθηματικά πιο φορτισμένες καταστάσεις. Παρατηρώντας με μία ψυχρή ματιά τη λέξη αυτοκτονία και αναλύοντάς την στα δύο συνθετικά της (αυτός + κτείνω) συνειδητοποιούμε πως και ετυμολογικά υποδηλώνει τη πράξη κατά την οποία κάποιος δίνει τέλος στη ζωή του. Δε γνωρίζει ηλικιακούς περιορισμούς και συνήθως δε προκαλείται από ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά θα λέγαμε πως πρόκειται για το αποτέλεσμα της συνάθροισης πολλών αρνητικών γεγονότων.
Η αυτοκτονία, λοιπόν, ως ευκόλως εννοούμενο, κρίνεται ως μία πράξη πλήρους απελπισίας που ντύνει μία αρκετά σκοτεινή περίοδο στο βίο ενός ανθρώπου, γεμάτη από αρνητικά συναισθήματα και υποβιβασμό της ποιότητας ζωής του. Επομένως, ως μονόδρομος, χαράσσεται μία μη αναστρεφόμενη πορεία. Το άτομο, προκειμένου να θέσει ένα οριστικό τέλος στον δυσβάστακτα αφόρητο ψυχικό πόνο που έχει ενστερνιστεί στη καθημερινή του ζωή, οδηγείται στην αυτοχειρία. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι μάλιστα, θεωρούσαν σε πολλές περιπτώσεις τη πράξη της αυτοκτονίας θεμιτή. Αυτό κρινόταν ως φυσική απόρροια διάφορων αιτιών, όπως η αποφυγή δυσφήμησης, η διατήρηση μιας έντιμης φήμης για την αποφυγή περαιτέρω βασάνων, ενώ σε πληθώρα περιπτώσεων προχωρούσαν στην αυτοκτονία για χάρη ανώτερων πατριωτικών ιδεωδών. Οι Έλληνες, δηλαδή, σύμφωνα με το status quo της εποχής, θεωρούσαν την αυτο-θυσία, που έσωζε την κοινωνία ως χρηστή, ενώ η υποταγή μέχρι αυτοκτονίας στις διαταγές σε καιρό μάχης ήταν επαινετή και απόλυτα ποθητή. Μέσα λοιπόν, από τη προαναφερθείσα κατάσταση, εύλογα συμπεραίνουμε πως υπάρχουν τόσα είδη αυτοκτονίας, όσα και τα άτομα που τη διαπράττουν. Προς υπεράσπιση της πολυδιάστατης άποψης αυτής, παρατίθεται το γεγονός ότι μία πράξη αυτοκτονίας, άλλοτε χαρακτηρίζεται ως πράξη ηρωική, άλλοτε ως πράξη δειλίας, άλλοτε ως πράξη ελευθερίας, άλλοτε ως πράξη πηγαίας και βαθιάς διαταραχής και άλλα.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον King, θέσφατα της πράξης της αυτοκτονίας αποτελούν δύο υποκατηγορίες: ο αυτοκτονικός ιδεασμός και η αυτοκτονική συμπεριφορά. Ο αυτοκτονικός σχεδιασμός περικλείει στα σπλάχνα του, τη συστηματικά αδιάκοπη ενασχόληση με θέματα που αφορούν τη λεκτική έκφραση και το σχεδιασμό πράξεων, που σε βάθος χρόνου θα θέσουν σε πλήρη κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα ή και τη ζωή ενός ανθρώπου. Ως τέτοιου είδους ενδείξεις, κρίνονται οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή και εικόνες αυτοκτονίας, ο σχεδιασμός διάφορων μεθόδων αυτοκτονίας ή/και σωματικού αυτοτραυματισμού, αποχαιρετιστήρια σημειώματα ή μηνύματα που συντάσσονται από τον αυτόχειρα και πράξεις προετοιμασίας ή αναζήτηση μεθόδων με στόχο την πραγματοποίηση του αυτοκτονικού σχεδίου. Στην άλλη πλευρά του νομίσματος, η αυτοκτονική συμπεριφορά περιλαμβάνει τις πράξεις που στοχεύουν στην αφαίρεση της ζωής κάποιου ατόμου. Πρωταρχικός σκοπός των πράξεων αυτών, τίθενται τα γινόμενα που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στο θάνατο ή στην πρόκληση σοβαρής, μη αναστρέψιμης, σωματικής βλάβης μέσα από τον αυτοτραυματισμό, προκειμένου να επιτευχθεί η χαλιναγώγηση του άλγους που βιώνει το άτομο. Βέβαια, η αυτοκτονική συμπεριφορά μπορεί να διαρκέσει για ένα εκτεταμένο διάστημα, δημιουργώντας την αστείρευτη ανάγκη για τη χρήση του όρου: χρόνια αυτοκτονία. Ως παραδείγματα τέτοιας συμπεριφορά θεωρούνται το κάπνισμα, ο αλκοολισμός, η κατάχρηση ουσιών και η νευρική ανορεξία.
Με βάση τα προλεγόμενα, η αυτοκτονία αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο, επηρεαζόμενο και άρρηκτα συνδεδεμένο με πληθώρα αιτιολογικών παραγόντων, (σωματικοί, ψυχικοί και κοινωνικοί) για τους οποίους κάποιος μπορεί να προσπαθήσει να δώσει τέλος στη ζωή του. Ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των παραγόντων αυτών, κρίνεται η συνεχής αίσθηση απομόνωσης και περιθωριοποίησης που βιώνει το άτομο, από το κοινωνικό σύνολο. Η δυσβάστακτη αίσθηση ότι κάποιος είναι ολομόναχος στον κόσμο αυτό, κρίνεται ως ο καθοριστικός παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει τον αυτόχειρα, σε μία τέτοια πράξη. Επομένως, η κοινωνία θεωρείται ως συνυπεύθυνη στη πράξη της αυτοκτονίας, καταλαμβάνοντας αμετρίαστο μερίδιο ευθύνης, χαρακτηρίζοντάς την ως σύμπτωμα κοινωνικής ασθένειας. Βάσει πολλών ερευνών, κρίνεται ανησυχητικό το γεγονός ότι σε πληθώρα ευρωπαϊκών χωρών, οι αυτοκτονίες διεκδικούν τη δεύτερη θέση σε αριθμό θανάτων, μετά τη πρωτιά των τροχαίων δυστυχημάτων.
Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των αυτοκτονιών κρίνεται ως σταθερός, σε αντίθεση με τον αριθμό που χαρακτηρίζει τις απόπειρες αυτοκτονίας και λειτουργεί ως αντίβαρο στην εξυγίανση της κοινωνίας. Όσον αφορά τις απόπειρες αυτοκτονίας, τα ηνία της πρωτιάς κρατεί το γυναικείο φύλο, ενώ αναφορικά με τον αριθμό των αυτοκτονιών, ο αριθμός των αρρένων κρίνεται υψηλότερος. Στο νεανικό, βέβαια, πληθυσμό παρατηρείται μία επαναλαμβανόμενη αυξητική τάση, τόσο όσον αφορά την αυτοχειρία, όσο και την απόπειρα αυτοχειρίας μέχρι και πέντε φορές μεγαλύτερη. Οι αυτοκτονίες πάντως, στην παιδική ηλικία άρδην, όπως είναι εκ θεμελίων λογικό και αποδεκτό, είναι σπανιότερες σε συνάρτηση με τους έφηβους και τους νέους. Ο περισσότερο εκτεταμένος αριθμός αυτοκτονιών αφήνει την υπογραφή του, στη τρυφερή περίοδο από δέκα πέντε μέχρι και είκοσι πέντε χρόνων.
Άλλη μία αξιοσημείωτη ειδοποιός διαφορά για κάποιον που βαδίζει στο σκοτεινό αυτό μονοπάτι των σκέψεων, της απογοήτευσης και της μελαγχολίας, σε σχέση με τα μέσα που ενστερνίζεται για την αυτοκτονία ή την απόπειρα, κρίνεται το φύλο. Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, οι γυναίκες τείνουν να προτιμούν υπνωτικά χάπια ή κάποιου είδους δηλητήριο, ενώ οι άντρες κατά βάση επιλέγουν τον απαγχονισμό, το πήδημα από μεγάλο ύψος, τη χρήση όπλου, τον υπνωτική δηλητηρίαση και άλλα. Κάποια από αυτά χαρακτηρίζονται από το μανδύα της οριστικής απόφασης, ενώ κάποια άλλα σιωπηρά φανερώνουν την αστείρευτη και πηγαία λαχτάρα για ζωή, μέσω της πιθανής αναστρεψιμότητας της κατάστασης. Η ποικιλία και διαφορετικότητα των μέσων αυτών δικαιολογεί εν μέρη και τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτοχειρίας των ανδρών.
Με τη πάροδο των χρόνων έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες που πραγματεύονται την αυτοκτονία, θέτοντας ως ακρογωνιαίο λίθο την ανάδυση στην επιφάνεια της πληθώρας κοινωνικών και δημογραφικών παραγόντων που μπορεί να σχετίζονται με το φαινόμενο αυτό. Συμπερασματικά, μπορεί να λεχθεί πως η αυτοκτονία συνδέεται άρρηκτα με διάφορες κοινωνικές παραμέτρους, όπως είναι το εισόδημα, η εργασία, οι οικογενειακοί δεσμοί, οι διαπροσωπικές σχέσεις και ο τόπος κατοικίας. Ακόμη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τρόπος που προβάλουν ή και προωθούν τα ευαίσθητα αυτά ζητήματα, φαίνεται να ασκούν επιρροή στους αυτόχειρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- King, R.A., & Pfeffer, C., & Gammon, GD., & D., Cohen, D., (1992). «Suicidally of Childhood and Adolescence»
- Κονταξάκης, Β.Π. (1995). «Αυτοκτονία και ψυχικές διαταραχές». (Τόμος ΣΤ’), Αθήνα: Εκδόσεις Βήτα
