Της Μαρίας Μπότη,
Το διαδίκτυο είναι ένα μέσο που «ενώνει» τις ζωές των ανθρώπων. Προσφέρει την ευκαιρία γρήγορης μετάδοσης πληροφοριών και ακόμα γρηγορότερης εκτόξευσης μίας είδησης στα trends, χάρη στη δύναμη των αναγνωστών να μετατρέπουν οτιδήποτε ενδιαφέρον σε viral. Στόχος κάθε «επιτυχημένου influencer» είναι η απόκτηση φήμης και κατ’ επέκταση χρημάτων με κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή του. Σε αυτό το σημείο, δεν είναι λίγοι όσοι –και κυρίως όσες– έχουν μετατρέψει τη μητρότητα σε «κλειδί της επιτυχίας» προκειμένου να κερδίσουν αυτό το δύσκολο στοίχημα.
Τα τελευταία χρόνια το Instagram έχει αυξήσει σημαντικά την απήχησή του και τους εγγεγραμμένους χρήστες, κατακτώντας μία υψηλή θέση στην πυραμίδα προτίμησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πολλοί καλλιτέχνες και άλλοι επαγγελματίες στράφηκαν στις διαδικτυακές πλατφόρμες και περισσότερο στο Instagram για να προωθήσουν το επάγγελμα/χόμπι ή για να διαφημίσουν το προϊόν πάνω στο οποίο εργάζονται. Η εικόνα βοήθησε στο να συγκεντρώσουν έναν μεγάλο αριθμό ακολούθων και να δημιουργήσουν μια κοινότητα.
Είναι πολλοί οι χρήστες που εμπνέουν χιλιάδες κόσμο με τις ιστορίες τους, τις προτάσεις τους και την προσωπικότητά τους. H θεματολογία τους είναι ανεξάντλητη και οι φωτογραφίες αμέτρητες. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό κάνοντας scroll στην αρχική σελίδα του Instagram, παρατηρείται μία εμφανής αλλαγή όσον αφορά το περιεχόμενο και την θεματολογία των δημοσιεύσεων και των stories. Για την ακρίβεια, μία προσθήκη, των παιδιών των διάσημων influencers. Η ροή έχει γεμίσει με εγκυμοσύνες, παιδικά ρουχαλάκια, κρεβάτια και βιβλία, αναδεικνύοντας μία πιο ευαίσθητη πτυχή της καθημερινής ζωής των διασήμων. Πως γεννήθηκε αυτή η «τάση»;
Ανέκαθεν οτιδήποτε ξέφευγε από την επαγγελματική ζωή των διασήμων, και εισχωρούσε στον προσωπικό τους χώρο ήταν το καλύτερο «δόλωμα», αφού αποτελούσε ιδιαίτερα ελκυστικό και ενδιαφέρον θέμα για το κοινό. Μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία παρατήρησαν εκτόξευση των “clicks” στα άρθρα σχετικά με την προσωπική ζωή των εμφανών προσώπων κάθε χώρας. Σταδιακά, αυτό το ενδιαφέρον αξιοποιήθηκε από τους ίδιους τους διάσημους, οι οποίοι έχοντας πλέον –οι περισσότεροι από αυτούς– και τον ρόλο του “Influencer”, εκτός από την βασική επαγγελματική τους ιδιότητα, προσπάθησαν να εισχωρήσουν περισσότερο στις καρδιές των θαυμαστών.
Αμέτρητες influencers στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ικανοποιούν τις «επιθυμίες» των ακολούθων τους ποστάροντας στιγμιότυπα από την προσωπική τους ζωή με τα παιδιά τους, αναδεικνύοντας μία πιο χαλαρή και «αληθινή» πλευρά του χαρακτήρα τους. Ορισμένες από εκείνες όμως, δεν παύουν να αξιοποιούν αυτή την ευκαιρία, αποκομίζοντας οικονομικό όφελος μέσω διαφημίσεων και προωθητικών ενεργειών. Η πραγματοποίηση διαγωνισμών με παιδικά προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και η προβολή τους ως μέρος της καθημερινότητάς τους είναι οι βασικοί τρόποι να «σκαρφαλώσουν» στις αναζητήσεις των χρηστών και να ασκήσουν επιρροή στις επιλογές τους. Συχνά, προβάλλουν μία τέλεια εικόνα, εξιδανικευμένη, χωρίς γκρίνιες και προβλήματα. Μία εικόνα αρκετά μακριά από την πραγματική ζωή με ένα παιδί. Αψεγάδιαστα σώματα μετά την εγκυμοσύνη, χαλαρές βόλτες με το μωρό και μία καθημερινότητα όπου όλα είναι ρόδινα ή μάλλον… μοιάζουν!
Εκεί, έρχεται η άλλη όψη του νομίσματος να επιβεβαιώσει πως καμία δεν είναι μόνη σε αυτό το ταξίδι της μητρότητας. Ευτυχώς, το τελευταίο διάστημα πολλές Ελληνίδες και ξένες Influencers έχουν υιοθετήσει ένα προφίλ χρήστη αρκετά κοντά στη μέση γυναίκα. Δείχνουν τις δυσκολίες, τα άγχη, τα προβλήματα, αλλά και τις στιγμές ευτυχίας με τα παιδιά τους, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα ότι η μητρότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά είναι όμως μία μοναδική εμπειρία.
Είναι αυτή η προβολή στα social media θεμιτή;
Όταν ο Andy Warhol το 1968, διατύπωνε την άποψη πως: «Στο μέλλον όλοι θα είναι διάσημοι για δεκαπέντε λεπτά», προφανώς του ήταν αδύνατο να προβλέψει τη συσσωρευμένη δημοσιότητα από τον καταιγισμό των χιλιάδων φωτογραφιών και βίντεο της σημερινής ψηφιακής εποχής και των social media.
Κάνοντας μια περιήγηση στο Διαδίκτυο, ο χρήστης διαπιστώνει πως η νέα «μόδα» είναι η προβολή προϊόντων και υπηρεσιών από τα παιδιά. Διεθνούς φήμης προσωπικότητες, όπως η Kylie Jenner και η Cardi B –αλλά και λιγότερο αναγνωρισμένοι– έχουν δημιουργήσει λογαριασμούς στο Instagram για τα παιδιά τους που μετρούν εκατομμύρια followers. Είναι πολύ διαφορετικό όταν ένα παιδί «φιλοξενείται» στον προσωπικό λογαριασμό της μαμάς του απ’ ότι όταν ανοίγει η ίδια για εκείνο έναν λογαριασμό με απώτερο σκοπό το κέρδος και κυρίως, όταν το μαθαίνει να περπατά και να κινείται σαν να είναι ενήλικας. Τότε, το παιδί αρχίζει να υιοθετεί συμπεριφορές, που δεν αναλογούν στην ηλικία του, και κάπου εκεί γίνεται αντιληπτό πως όλη η καθημερινότητα και η ζωή του, βρίσκεται εκτεθειμένη σε ένα διαφορετικό online περιβάλλον, που αναμφίβολα δεν θυμίζει σε τίποτα «παιχνίδι».
Ωστόσο, συνεχώς αναδύονται οι «kidfluencers», δηλαδή παιδιά μικρής ηλικίας με δικούς τους λογαριασμούς Instagram, συνεργασίες με επώνυμα brands και αναγνωρίσιμα ονόματα. Όταν οι γονείς πληρώνονται για να δημοσιεύουν φωτογραφίες των παιδιών τους, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο παιχνίδι και τη δουλειά είναι αρκετά δυσδιάκριτη. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες που το “Mommy blogging” άρχισε να κυριαρχεί στο Internet, η ζωή των παιδιών και η καθημερινότητά τους έγινε η βασική «τροφή» του Instagram feed. Όταν οι γονείς ξεπεράσουν αυτή τη διαχωριστική γραμμή που αναφέρθηκε, στην ουσία επωφελούνται εύκολα και γρήγορα από την προβολή μιας εικόνας ελκυστικής και με επιρροή για τον μέσο χρήστη.
Τους λογαριασμούς αυτούς, τις περισσότερες φορές, διαχειρίζονται οι διάσημες μαμάδες, αλλά αυτό δεν αναιρεί την ενέργεια, που αλλοιώνει αυτομάτως τα στάδια της παιδικής ηλικίας και τα ωθεί σε μία διαφορετική και πρόωρη ενηλικίωση. Ομολογουμένως, είναι τρομακτική η διαπίστωση πως σε λίγο καιρό με βάση τα σημερινά δεδομένα ενδεχομένως θα μιλάμε και θα αναλύουμε περισσότερα προφίλ παιδιών, που μόλις έχουν αρχίσει να κάνουν τα πρώτα τους βήματα –κυριολεκτικά και μεταφορικά– στη ζωή και στον διαδικτυακό κόσμο. Ανησυχητικό; Πολύ, αλλά αυτό προκύπτει από την επιθυμία για προβολή και αναγνωρισιμότητα.
Τα 15 λεπτά δημοσιότητας κάποτε είχαν μεγαλύτερη αξία καθώς ήταν πιο σπάνιο να τα αγγίξει κανείς. Σήμερα, κατακτώνται από τα clicks και τα likes, εκπληρώνοντας τις φιλοδοξίες των γονιών και ταυτόχρονα φρενάροντας τα όνειρα των παιδιών, που μπορεί να έχουν φανταστεί μια ολότελα διαφορετική ζωή, εντελώς αποτραβηγμένη από το διαδίκτυο και τα φλας της δημοσιότητας. Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να ερωτηθεί για την προβολή της ζωής του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο αυτό δεν είναι πάντα εφικτό λόγω του νεαρού της ηλικίας ή δεν είναι πάντα σεβαστό από τους γονείς του.
Εδώ τίθεται ένα σημαντικό ερώτημα: Πόσες στιγμές από τη ζωή του παιδιού πρέπει να μοιράζονται οι γονείς στα social media και πόσες από αυτές τις στιγμές θέλεις να βλέπουν οι ίδιοι στα social media άλλων γονιών;
Κάπου εδώ μπαίνει και η έννοια του «Sharenting». Ένας όρος που αποτελεί τη σύζευξη των λέξεων «share» (μοιράζομαι) και «parenting» (γονιός). Καμία άλλη προηγούμενη γενιά δεν ήταν εκτεθειμένη στην τεχνολογία και τα social media ως παιδιά όπως συμβαίνει σήμερα. Και όπως αναφέρουν πρόσφατες έρευνες, πολλά παιδιά παραπονιούνται για αυτή τους την έκθεση, όταν μεγαλώνουν.
Αναμφίβολα, η υπερέκθεση επηρεάζει τα παιδιά ως ενήλικες. «Το πρόβλημα με το ηλεκτρονικό αποτύπωμα είναι ότι, από τη στιγμή που οι πληροφορίες βρίσκονται εκεί έξω, είναι δύσκολο ένα άτομο να τις ελέγξει. Και όταν αυτές αφορούν τα παιδιά, παίρνουμε την απόφαση εκ μέρους τους να δημοσιεύουμε πράγματα που μπορεί εκείνη την ώρα να φαίνονται κατάλληλα, αλλά σε 10 χρόνια να μην είναι» είχε δηλώσει σε παλιότερο δημοσίευμα της Guardian ο Tony Anscombe, πρώην υπάλληλος της AVG και νυν της ESET, δύο σπουδαίες εταιρίες online ασφάλειας. Το γεγονός ότι πλέον δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε το δημόσιο από το προσωπικό είναι πολύ επικίνδυνο και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή.
Οι Influencers και το Mommy Blogging είναι δύο αλληλένδετες έννοιες, που υπόσχονται προβολή, δημοσιότητα, απήχηση και έσοδα. Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος μέθοδος, καθώς ο καθένας αποφασίζει πώς θα προβάλλει την ζωή του και την οικογένειά του. Ωστόσο, απαιτούνται ορισμένα όρια και αυξημένη προσοχή για την φυσιολογική ωρίμαση ενός παιδιού, μακριά από τους κινδύνους του διαδικτύου. Είναι πλέον αποδεκτό ότι η τεχνολογία θα μας συνοδεύει σε κάθε πτυχή της ζωής μας, αναδεικνύοντας παράλληλα ακόμα περισσότερους λογαριασμούς μαμάδων και παιδιών. Είναι η νέα γενιά το μέλλον του Instagram; Ο χρόνος θα δείξει!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ”Kidfluencers” and Social Media: The Evolution of Child Exploitation in the Digital Age, humanium.org, διαθέσιμο εδώ
- Sharenting: Τι μπορεί να συμβεί όταν οι γονείς δημοσιεύουν στιγμές των παιδιών τους στα social media, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
