Της Αναστασίας Διαμαντοπούλου,
Το Μουσείο Ηρακλειδών αποτελεί έναν πολιτισμικό χώρο, που λειτουργεί τα τελευταία 15 χρόνια στο κέντρο της Αθήνας. Από το 2004 στεγάζεται σε δύο κτίρια, το ένα στην οδό Αποστόλου Παύλου 37 και το δεύτερο, στην οδό Ηρακλειδών 16. Όλα τα εκθέματα του μουσείου γυρίζουν γύρω από το θέμα της τεχνολογίας και της επιστήμης στον αρχαίο ελληνικό χώρο, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι και το Βυζάντιο. Μέσα από τις μόνιμες και τρέχουσες συλλογές, το μουσείο παρουσιάζει με ομοιώματα τις αρχαίες κατασκευές, εξηγώντας με απλά λόγια στο κοινό την λειτουργία και τον στόχο τους, με σκοπό να δείξουν στον επισκέπτη ότι ο αρχαίος πολιτισμός δεν είναι τόσο τεχνολογικά πίσω από τον δικό μας. Μόνο και μόνο κάποια από τα κύρια εκθέματα του μουσείου επιτυγχάνουν γρήγορα αυτό τον στόχο.
Αρχικά, ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι η κινούμενη και αυτόματη Θεραπαινίδα Φίλωνος και Ήρωνος. Πρόκειται για το πρώτο λειτουργικό ρομπότ της ιστορίας, φυσικού μεγέθους, το οποίο σέρβιρε αυτόματα κρασί. Ο ενδιαφερόμενος τοποθετούσε στο αριστερό χέρι της Θεραπαινίδας το κύπελλό του και εκείνη στην συνέχεια του το γέμιζε με κρασί, με το δεξί της χέρι που κρατούσε μια οινοχόη και μάλιστα, έριχνε και νερό ανάλογα με την επιθυμία του ενδιαφερόμενου. Στην συνέχεια, έχουμε τις Αυτόματες πύλες ναού του Ήρωνος, ένα έκθεμα το οποίο έχει πάρει το όνομά του από τον Ήρωνα, που στο Θεώρημα 38 των Πνευματικών του κάνει αναφορά σε έναν ναό στον οποίο, μόλις ανάψει η φωτιά στο βωμό του, στην είσοδό του ναού, οι πόρτες του ναού θα ανοίγουν αυτόματα, και μόλις σβήσει η φωτιά θα κλείνουν πάλι αυτόματα.
Ακόμη ένα ιδιαίτερο και σημαντικότατο έκθεμα του μουσείου αποτελεί ένα ακριβές, τρισδιάστατο μοντέλο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο μηχανισμός, που κατασκευάστηκε πριν 2.000 χρόνια, είναι ένας πρώιμος υπολογιστής, που τον χρησιμοποιούσαν για τον ακριβή υπολογισμό της θέσης του Ηλίου, της Σελήνης και των πλανητών. Άλλα δύο εξίσου σημαντικά εκθέματα είναι ο Θώρακας, που είναι μία καλλιτεχνική απόδοση της αρχαιότερης σωζόμενης πανοπλίας, που χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και βρέθηκε στα Δενδρά Αργολίδος, και η Πολιορκία οχυρώσεων, ένα έκθεμα που αφορά τις αρχαίες πολιορκητικές μηχανές.
Το μουσείο συνολικά προσφέρει επτά εκπαιδευτικά προγράμματα, που απευθύνονται σε παιδιά από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο. Από αυτά τα προγράμματα κάποια έχουν δημιουργηθεί για συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες, ενώ κάποια άλλα προσαρμόζονται στο κοινό ανάλογα την ηλικία.
Το πρώτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα συναντήσει κανείς στην ιστοσελίδα του μουσείου για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ονομάζεται «Με τη Μηχανή Του Χρόνου» ή «Τα Γρανάζια του Χρόνου» και αποτελεί μία προσέγγιση της συλλογής «Εύρηκα: Επιστήμη, Τέχνη και Τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων». Τα παιδιά, με την βοήθεια του ξεναγού, θα συνειδητοποιήσουν ότι τα εκθέματα μοιάζουν μάλλον με γρανάζια ενός μεγαλύτερου, αόρατου μηχανισμού, που δεν βρίσκεται σε λειτουργία, αλλά ταυτόχρονα μπορούν και στέκονται μόνα τους στον χώρο. Με αυτή την διαδρομή, οι μικροί μαθητές θα γνωρίσουν, μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες και μέσω της ανακαλυπτικής μάθησης, τα επιτεύγματα και όλες τις εκφάνσεις της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, καθώς και θα καταλάβουν τον καθοριστικό ρόλο της αρχαίας Ελληνικής τεχνολογίας και το πόσο αυτή έχει επηρεάσει τον Δυτικό κόσμο και την δική του επιστήμη. Ο τελικός στόχος των μαθητών είναι να συναρμολογήσουν ξανά αυτά τα γρανάζια-εκθέματα και να «ζωντανέψουν» ξανά τον αόρατο μηχανισμό, συνδέοντάς τον με τις δικές τους γνώσεις και εμπειρίες. Στην συνέχεια, έχουμε το πρόγραμμα «Επιστήμη, Τέχνη και Μαθηματικά», το οποίο και αυτό αναφέρεται σε παιδιά νηπιαγωγείου. Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο στοχεύει μέσω διάφορων κατασκευών και δραστηριοτήτων να αναπτύξει την διερευνητική σκέψη των μαθητών σε ένα φιλικό περιβάλλον άτυπης μάθησης .
Αργότερα συναντάμε τα εκπαιδευτικά προγράμματα των παιδιών του δημοτικού, που αν και τρία στο σύνολό τους, τα δύο από αυτά είναι πανομοιότυπα με τα παραπάνω προγράμματα, απλά πιο εξειδικευμένα, ώστε να κινούν το ενδιαφέρον των παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα «Τα Γρανάζια του Χρόνου» είναι κοινό ως προς τον τρόπο διεξαγωγής του και ως προς τους στόχους του με το πρόγραμμα «Με τη Μηχανή του Χρόνου», αλλά για τα παιδιά του δημοτικού, το πρόγραμμα αξιοποιεί τα επιτοίχια κείμενα, τις εκπαιδευτικές προβολές και μία πλούσια εργαλειοθήκη εποπτικού υλικού, κινητοποιώντας τα παιδιά να απαντούν σε ερωτήσεις. Παρόμοιο επίσης είναι και το πρόγραμμα «Επιστήμη, Τέχνη και Μαθηματικά» με παρόμοιες διαβαθμίσεις δυσκολίας για τα μεγαλύτερα παιδιά. Καινούργιο πρόγραμμα, για παιδιά, όμως, όλων των βαθμίδων και τάξεων, αποτελεί το “Έντεχνος Σοφία και Έμπυρος Τέχνη”, το οποίο είναι μια εκπαιδευτική περιήγηση στην μόνιμη έκθεση.
Όσον αφορά το γυμνάσιο και το λύκειο μόνο, ο εκπαιδευτικός έχει την δυνατότητα να επιλέξει το πρόγραμμα «Ιστορία των Επιστημών», το οποίο έχει ως στόχο να φέρει τους μαθητές, μέσω του διαλόγου ανάμεσα σε αυτούς και τους ξεναγούς, πιο κοντά στις επιστήμες και να τους καλλιεργήσει την κριτική σκέψη σχετικά με το «χθες» και το «σήμερα». Οι μαθητές μέσω τριών υπό-προγραμμάτων θα γνωρίσουν τον Νεύτωνα, τον Γαλιλαίο και τα μαθηματικά του αρχαίου κόσμου. Στο γυμνάσιο και το λύκειο μόνο απευθύνεται και το διαδραστικό πρόγραμμα «Τεχνητή Νοημοσύνη… για Εφήβους». Πρόκειται για μία πρώτη γνωριμία των παιδιών με την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία διαχωρίζει τον μύθο από την πραγματικότητα και τα όρια της και δίνει στους εφήβους χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το θέμα .
Τέλος, μόνο για τους μαθητές Λυκείου, προσφέρεται το πρόγραμμα «Εξερευνώντας το Σύμπαν: Νόμοι του Σύμπαντος», «Νότες Μουσικής», που δίνει την δυνατότητα στους μαθητές να αποκωδικοποιήσουν τον μυστικό κώδικα του Σύμπαντος, που μας στέλνει «νότες», αλλά δεν μας δίνει την «μελωδία» και τα παιδιά θα έρθουν πιο κοντά στην πληρέστερη κατανόηση του κόσμου. Στο τέλος, οι νεαροί μαθητές θα μάθουν για το παιχνίδι αστρονομίας “The Moondiver Xperience”, που εμπεριέχει θέματα τα οποία παρουσιάστηκαν στο πρόγραμμα και θα τους κινήσει το ενδιαφέρον για την επιστήμη της αστρονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Herakleidon Museum, herakleidon.org, διαθέσιμο εδώ.
