Του Γιώργου Πασσά,
Σαν να φαίνεται πως, μετά από χίλια κύματα, αμφισβητήσεις κ.ο.κ., η κλιματική αλλαγή εδραιώνεται στην παγκόσμια αντίληψη ως μία πραγματικότητα και μάλιστα ανησυχητική. Οι νέες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θέτουν σαφέστερες γραμμές για την επίτευξη των σχετικών ενωσιακών στόχων, οι τάσεις είναι θετικές, μα τα ερωτήματα παραμένουν: τι από αυτά θα εφαρμοστεί και, κατ’ επέκταση, θα είναι αρκετό;
Το “Fit for 55” αποτελεί το πλέον πρόσφατο μήνυμα της Επιτροπής για έναν ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της οικονομικής οργάνωσης των ευρωπαϊκών κρατών, με τις 12 συμπεριλαμβανόμενες νομοθετικές προτάσεις να καλύπτουν απ’ άκρη σ’ άκρη το φάσμα αυτής. Στόχος να υλοποιηθεί ο στόχος για 55% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα εκπομπών του 1990. Με το “Fit for 55” αλλά και άλλες πολιτικές, όπως ο μηχανισμός διασυνοριακής προσαρμογής άνθρακα, η Ε.Ε. σκοπεύει τόσο να πραγματώσει τις δικές της βλέψεις, όσο και να αποτελέσει παρότρυνση προκειμένου οι λοιπές ισχυρές οικονομίες να ακολουθήσουν. Τι αντιμετώπισης τυγχάνουν, όμως, τέτοιες πρακτικές από τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου; Πώς βλέπουν μία τέτοιου είδους και βάθους αναδιαμόρφωση της δραστηριότητάς τους; Δίχως πολλές περιστροφές, όχι όπως θα έπρεπε.
Η ζημιά που έχουν προκαλέσει παγκοσμίως συγκεκριμένοι πολιτικοί, σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα συντηρητικοί, είναι σοβαρότατη. Εξ αυτών, το παράσημο για τη μεγαλύτερη βλάβη κερδίζουν με το σπαθί τους δύο προσωπικότητες της ακροδεξιάς: ο Τραμπ και ο Μπολσονάρο. Με τον Τραμπ να καλλιεργεί μεθοδικά και απροκάλυπτα την πεποίθηση του “climate change is a hoax”, δημιούργησε (ή και απλώς εξέφρασε) ένα ισχυρό ρεύμα, υπαρκτό τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στην υπόλοιπη υφήλιο, αρνητών της κλιματικής αλλαγής, των επιστημονικών δεδομένων γύρω από αυτήν και, εν γένει, του πρωτοφανούς κινδύνου που αντιμετωπίζει το περιβάλλον και κατά συνέπεια η ανθρωπότητα. Αποχώρησε από τη Συμφωνία των Παρισίων, αύξησε τα επιτρεπτά όρια για τις εκπομπές αερίων εντός των Η.Π.Α. σε ποικίλους τομείς της οικονομίας, αναίρεσε σχετικούς με το περιβάλλον περιορισμούς, επέτρεψε την αύξηση της ρύπανσης των υδάτων, κάνοντας -με δύο λόγια- ό,τι περνούσε από το χέρι του προκειμένου οι Η.Π.Α. να κινηθούν ολοταχώς προς τα πίσω όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Στη δε περίπτωση του Μπολσονάρο (περίπτωση ίσως και σοβαρότερη, μιας και οι Η.Π.Α. επί προεδρίας Μπάιντεν επαναπροσδιόρισαν την κρατική τους τακτική και ήδη πολλά λάθη έχουν διορθωθεί) έχουν γίνει καταστροφικές πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, με τεράστιες εκτάσεις να δίδονται σε κτηνοτρόφους, ενώ στον τομέα των νομοθετικών προβλέψεων για την καταπολέμηση της ρύπανσης έχει κινηθεί εν πολλοίς στα ίδια με τον Τραμπ.
Παρ’ ότι η Ένωση βρίσκεται πολύ πιο μπροστά από Η.Π.Α. και Κίνα στον εν λόγω τομέα, και εκεί τα κωλύματα δεν απουσιάζουν. Ακόμα και τώρα, αρκετοί ήταν οι Επίτροποι που προέβαλαν αντιρρήσεις στο σχέδιο υλοποίησης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα εκ των καταψηφισάντων τον Γιοχάνες Χαν, επίτροπο προϋπολογισμού. Διαχρονικά, ήδη από την ίδρυση του ETS (Emissions Trading System) πολλά κράτη είχαν αντιδράσει, τόσο μεγάλα, όσο και μικρά, λόγω της εκτεταμένης εξάρτησής τους από τον άνθρακα. Πλέον, όπου συζητείται και διεύρυνση των τομέων που καλύπτει το ETS, πολλά κράτη-μέλη τοποθετούνται ακόμη πιο σκεπτικά, ελέω και της ενεργειακής φτώχιας που πλήττει εκατομμύρια Ευρωπαίους. Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα ανωτέρω, καθίσταται σαφές πως, παρά το έκτακτο και σοβαρό της κατάστασης, η διστακτικότητα, έστω εν μέρει, φαίνεται ακόμη να επικρατεί. Την ίδια στιγμή, επιστήμονες, ΜΚΟ και ακτιβιστές αντιτίθενται επίσης στις προβλεπόμενες ρυθμίσεις, επειδή από τη δική τους τη μεριά θεωρούν πως αυτές δεν επαρκούν.
Το πλέον πρόσφατο φαινόμενο της «ψυχρής λίμνης» έπληξε σοβαρότατα τη Γερμανία και το Βέλγιο, προκαλώντας σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαντικότατες ζημιές. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων χρόνων μόνο να αυξηθούν πρόκειται, ενώ είναι γνωστές τοις πάσι πλέον οι επιπτώσεις μίας ενδεχόμενης αύξησης της θερμοκρασίας, ανόδου της στάθμης του νερού, καταστροφής οικοσυστημάτων κ.ο.κ.. Τα προβλήματα αυτά είναι εξαιρετικά βαρύνουσας σημασίας, δίχως να τους αφιερώνεται η δέουσα προσοχή και, εάν δεν υιοθετηθεί μία πιο θαρραλέα στάση απ’ όλα τα κράτη ανά τον κόσμο, πολύ δύσκολα θα διαμορφωθεί μία νέα πραγματικότητα όπως πρέπει, προκειμένου να αποφευχθούν πρωτοφανείς κλιματικές καταστροφές.
Ο ρόλος της Ένωσης είναι νευραλγικός. Μετά από μία μέτρια (από άποψη αποτελεσματικότητας) αντιμετώπιση της πανδημίας, είναι πασιφανές πως, υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, η Ευρώπη φαίνεται τρομερά ευάλωτη, δίχως να εμπνέει την οποιαδήποτε σιγουριά για μία συντονισμένη, διαπνεόμενη από την αρχή της διακρατικής ισότητας διαχείριση σε οποιαδήποτε κρίση, ακόμα και αν τα όσα διακυβεύονται είναι ανυπολόγιστης αξίας, όπως, στην περίπτωση της πανδημίας, η υγεία των Ευρωπαίων πολιτών. Και πλέον, εάν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα επιθυμεί να περισώσει όχι την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας, αλλά απλώς την ίδια την ύπαρξή του, οφείλει να αλλάξει άρδην τον τρόπο σκέψης και δράσης του άμεσα.
