Της Μαρίας-Χρυσοβαλάντου Ψαρρού,
Στα βορειοανατολικά του Αιγαίου και μόλις μισή ώρα από τα Μικρασιατικά παράλια, θα βρει κανείς το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, τη Χίο. Ένα νησί που μετράει λίγο πάνω από 50.000 κατοίκους και πολύ απόδημο πληθυσμό σε Αμερική, Καναδά και Ευρώπη. Η φημισμένη μαστίχα της, που μόνο εκεί καταφέρνει να «δακρύσει», την καθιστά μοναδική και τόσο ιδιαίτερη, γι’ αυτό και διαχρονικά αποτελεί πόλο έλξη για ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Ένα από τα πολλά επίθετα που την κοσμούνν είναι και το «μυροβόλος», χαρακτηριστικό που προκύπτει από τους απέραντους πορτοκαλεώνες της και τον πλούσιο Κάμπο της. Στις ανατολικές ακτές της Χίουν και περίπου 6 χλμ. νότια από το κέντρο του νησιού, θα βρει κανείς την περιοχή του Κάμπου, με τα διάσημα αρχοντικά και τη μακροχρόνια καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Η περιοχή προστατεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού, έχοντας χαρακτηρισθεί ως «ιστορικός τόπος» και «παραδοσιακός οικισμός».
Μέχρι τον 13ο αιώνα, οι ντόπιοι παραγωγοί στη περιοχή του Κάμπου καλλιεργούσαν δημητριακά, κρασί, μούρα, ρόδια και λαχανικά. Οι καλλιέργειες αυτές συνέβαλαν έμμεσα και στην επιχειρηματική ανάπτυξη του νησιού, αφού εκείνη την περίοδο άνθισε και η παραγωγή μεταξιού, εξαιτίας της έντονης ανάπτυξης του μεταξοσκώληκα στις μουριές. Στα καρποφόρα αυτά δέντρα θα έβρισκε κανείς άφθονα σκουλήκια, που θα χρησιμοποιούνταν αργότερα για το μετάξι, το οποίο απέδωσε για πολλούς αιώνες σημαντικά έσοδα στο νησί.
Η άφιξη των Γενοβέζων, το 1346, θα σημάνει την έναρξη της χρυσής εποχής για το νησί, ιδιαίτερα για τον Κάμπο. Εκείνοι είναι που θα αντιληφθούν την ύπαρξη νερού στην περιοχή και θα αναπτύξουν ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο αρδευτικό σύστημα για τα δεδομένα της εποχής. Ο πλούσιος υδροφόρος ορίζοντας, αλλά και το μεσογειακό κλίμα της Χίου με τους ήπιους χειμώνες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που θα την καταστήσουν μια μεγάλη αγροτική και ύστερα εμπορική δύναμη. Τα προϊόντα του Κάμπου, με το ασύγκριτο άρωμα και τη γεύση τους, όπως και η πολύτιμη μαστίχα, ταξιδεύουν το νησί της Χίου σε μεγάλα λιμάνια του κόσμου: τη Μασσαλία, την Οδησσό, και την Κωνσταντινούπολη.
Η κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς, το 1566, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο που θα μαραζώνει λόγω της Τουρκοκρατίας, θα συνοδευτεί από μια ραγδαία οικονομική άνθηση. Η Χίος τα χρόνια εκείνα εξέπεμπε άρωμα ευδαιμονίας και αρχοντιάς σε όλη την Ευρώπη. Η τακτική επαφή της με τα σημαντικά λιμάνια της εποχής, θα επιτρέψει την ανάπτυξη μιας μεγάλης τάξης μεγαλοαστών, που διακρινόταν για τη μόρφωση, το ήθος και την οξυδέρκειά της. Λόγω της εξαιρετικής οικονομικής κατάστασης του νησιού, δημιουργήθηκε χώρος και για την καλλιέργεια του πνεύματος των ντόπιων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα Χιώτη εκείνης της εποχής, που φιλοδοξούσε να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και τα κατάφερε, αποτελεί ο Αδαμάντιος Κοραής.
Αυτή η άνθιση και ο πλούτος του νησιού θα γνωρίσουν ιδιαίτερο μαρασμό, λόγω τριών αλλεπάλληλων μοιραίων γεγονότων. Αρχικά το 1822, με την καταστροφή της Χίου από τους Οθωμανούς να αφανίζει κυριολεκτικά όλο τον πληθυσμό αλλά και τα κτίσματα του νησιού. Πιο συγκεκριμένα, από τους 117.000 τότε κατοίκους, οι 47.000 σκοτώθηκαν ενώ 52.000 πουλήθηκαν ως σκλάβοι…
Η ισχυρή θέση του νησιού στα Ευρωπαϊκά εδάφη θα φανεί και τότε, αφού πολλοί διανοούμενοι της εποχής (Ντελακρουά, Ουγκώ, Χέμανς κλπ.), με τον δικό τους τρόπο, θα εκφράσουν την συμπαράσταση τους στην πληγή αυτή του νησιού.
Υστέρα, το 1850, όταν οι εναπομείναντες Χιώτες θα προσπαθήσουν να ανακάμψουν ξανά, θα έρθουν αντιμέτωποι με ένα πρωτοφανές για τα δεδομένα του νησιού φυσικό φαινόμενο, και συγκεκριμένα έναν παγετό, που έμεινε γνωστός ως η «Καύτρα», καθώς κατέστρεψε όλα τα εσπεριδοειδή.
Το τελειωτικό χτύπημα για τις μεγαλοπρεπείς και πλούσιες εποχές του Κάμπου θα έρθει το 1881, με έναν σεισμό που θα τραντάξει και θα καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού. Οι περισσότεροι μεγαλοαστοί εκείνης της εποχής, που είδαν τα αρχοντικά τους και τις καλλιέργειές τους να γκρεμίζονται, έφυγαν από το νησί είτε για την απελευθερωμένη τότε Ελλάδα είτε για διάφορες περιοχές του κόσμου.
Σήμερα, ο Κάμπος αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα μέρη του νησιού, που διατίθεται για βόλτες είτε με τα πόδια είτε με ποδήλατο δίπλα από τα γεμάτα ιστορία αρχοντικά του. Όλη η περιοχή αποτελεί ένα αξιοθέατο, καθώς οι μυρωδιές από τα εσπεριδοειδήν σε συνδυασμό με την περιήγηση στα αρχοντικά της εποχής, που κάποια είναι ανοικτά και για το κοινό, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για ένα μοναδικό ταξίδι στον χρόνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- O κάμπος μας και η πολυταξιδεμένη πραμάτεια του, Chios Gardens, διαθέσιμο εδώ
- Η καταστροφή της Χίου, Σαν Σήμερα, διαθέσιμο εδώ
- Ο κάμπος της Χίου, Chios.gr, διαθέσιμο εδώ
