Του Φίλιππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Σημαντικό επίτευγμα στο σκέλος της συνεργασίας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ζητήματα δικαιοσύνης αποτέλεσε η ίδρυση του θεσμού της ευρωπαϊκής εισαγγελίας (European Public Prosecutor’s Office), η οποία εκκίνησε τις εργασίες της την 1η Ιουνίου του 2021.
Η αποστολή της έγκειται στην έρευνα και ποινική δίωξη των εγκλημάτων που στρέφονται κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η απάτη, η διαφθορά, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και η διασυνοριακή απάτη στον τομέα του Φ.Π.Α., ύψους άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ. Η δημιουργία του θεσμού ήταν αναγκαία, δεδομένης της αύξησης τόσο του μεγέθους του ενωσιακού προϋπολογισμού, όσο και της σπουδαιότητας της συνεισφοράς του για τις εθνικές οικονομίες των κρατών-μελών. Σήμερα, οι ενωσιακές επιδοτήσεις αποτελούν σημαντική πηγή χρηματοδότησης για την οικονομία των κρατών-μελών και χωρίς μια κοινή ενωσιακή στρατηγική προστασίας τους, βρίσκονται εκτεθειμένες απέναντι σε ένα εκτεταμένο δίκτυο διαφθοράς, με την συμμετοχή και εμπλοκή σε ορισμένες περιπτώσεις και των ίδιων των εθνικών αρχών των κρατών-μελών.
Η ευρωπαϊκή εισαγγελία αποτελεί ένα συλλογικό όργανο, στα πρότυπα δομής του συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούμενο από έναν εκπρόσωπο από κάθε συμμετέχον κράτος-μέλος, από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Γενικό Εισαγγελέα, θέση στην οποία διορίστηκε η τέως επικεφαλής της εισαγγελίας διαφθοράς της Ρουμανίας Laura Codruța Kövesi. Η επιλογή της τελευταίας σηματοδοτεί τόσο την ενίσχυση της δικαστικής ανεξαρτησίας στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όσο και μια προσπάθεια γεφύρωσης της διαμάχης των παλαιών και των νέων μελών της Ένωσης αναφορικά με ζητήματα όπως το κράτος δικαίου, η ισχύς των θεσμών και η δικαστική ανεξαρτησία.
Η θητεία των μελών της εισαγγελίας ορίστηκε ως εξαετής χωρίς δυνατότητα ανανέωσης, εκτός από μια τριετή παράταση με απόφαση του Συμβουλίου. Κατ’ εξαίρεση, εντούτοις, λόγω του ότι πρόκειται για την πρώτη θητεία, επιλέχθησαν με κλήρωση οι εκπρόσωποι από το ένα τρίτο των κρατών-μελών για τριετή ανανέωση, συμπεριλαμβανομένου του Έλληνα εισαγγελέα. Πρόκειται για δικαστικούς λειτουργούς με κατοχυρωμένη θεσμική και προσωπική ανεξαρτησία, που αποτελούν ενεργά μέλη της εισαγγελικής αρχής ή του εθνικού δικαστικού σώματος των κρατών-μελών. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το γεγονός ότι διαθέτουν πολυετή πείρα στον τομέα της διεθνούς και διασυνοριακής δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις. Παράλληλα, εκτός από το κεντρικό τμήμα της εισαγγελίας, το οποίο εδρεύει στο Λουξεμβούργο, διαθέτει και ένα αποκεντρωμένο επίπεδο διοίκησης, αποτελούμενο από εντεταλμένους ευρωπαίους εισαγγελείς στα κράτη-μέλη που την απαρτίζουν.
Πρόκειται για έναν θεσμό, ο οποίος βασίζεται στην ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών, που τον απαρτίζουν. Επομένως, πρωτεύοντα ρόλο στον θεσμό αυτό διαδραματίζουν οι εθνικές αρχές, γεγονός που χαρακτηρίζει το σύνολο του τομέα της δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας, στον οποίο διατηρείται ακόμα σημαντικός βαθμός κρατικής κυριαρχίας. Εντούτοις, ο θεσμός αυτός παρά την στενή συνεργασία του με τα κράτη-μέλη, προασπίζει τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης, στρεφόμενος και εναντίον των ίδιων των κρατών-μελών, όταν κρίνονται υπόλογα για παραβάσεις.
Είναι χαρακτηριστικό δε, το γεγονός ότι στο σύντομο χρονικό διάστημα λειτουργίας του, ο θεσμός της ευρωπαϊκής εισαγγελίας έχει ήδη συναντήσει την αντίσταση ορισμένων κρατών-μελών, όπως για παράδειγμα της Σλοβενίας. Η κυβέρνηση της τελευταίας έχει βρεθεί στο επίκεντρο κριτικής και κατηγοριών για την αδυναμία και κωλυσιεργία της να διορίσει εκπρόσωπο στην ευρωπαϊκή εισαγγελία, αδυναμία η οποία έχει ερμηνευτεί ως αντίδραση στην ίδια την λειτουργία του θεσμού.
Παρά τις σημαντικότατες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει, ωστόσο, η ευρωπαϊκή εισαγγελία δεν παύει να αποτελεί ένα κομβικό σημείο στο πεδίο της ευρωπαϊκής δικαστικής συνεργασίας και της διασυνοριακής δίωξης του οργανωμένου εγκλήματος, με την επιτυχία ή αποτυχία της στο έργο αυτό, να συνιστά θεμελιώδες διακύβευμα για το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Είκοσι κράτη μέλη συμφωνούν στις λεπτομέρειες της σύστασης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO)”, διαθέσιμο εδώ
- Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO): Το Συμβούλιο διόρισε τους ευρωπαίους εισαγγελείς, διαθέσιμο εδώ
- “EU Presidency row – MEPs call out Slovenia’s prosecutors failure”, διαθέσιμο εδώ
- “European Public Prosecutor’s Office Begins its Work Defending EU Financial Interests”, διαθέσιμο εδώ
- “Chief European Prosecutor: We’re ready to start at full speed, safeguard our independence”, διαθέσιμο εδώ
