Του Σπύρου Νότη,
Από τον Μάρτιο του 2020, στις αρχές της υγειονομικής κρίσης, την ώρα που οι περισσότερες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο εφάρμοζαν εθνικά lockdown, η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της ΕΚΤ, ανακοινώνει το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στο οποίο επρόκειτο να λάβουν μέρος όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ ανεξαρτήτου πιστοληπτικής ικανότητας. Υπενθυμίζεται πως η Ελλάδα δεν συμμετείχε στο προηγούμενο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης υπό την προεδρεία του Μάριο Ντράγκι, καθώς είχε χαμηλή βαθμολογία από τους οίκους αξιολόγησης, αφού μονάχα χώρες με πιστοληπτική αξιολόγηση από ΒΒΒ και πάνω μπορούσαν να συμμετάσχουν.
Έτσι, το PEPP χαλαρώνει τους όρους αγοράς ομολόγων και αγκαλιάζει τόσο ισχυρές όσο και αδύναμες οικονομίες, αφού δεσμεύεται η ΕΚΤ πως θα αγοράζει τα ομόλογα από τους επενδυτές αμέσως στην δευτερογενή αγορά επομένως εξαλείφεται άμεσα ο κίνδυνος από πλευράς επενδυτών. Αλλά όχι από πλευράς κρατών. Το χρέος που αναγκάστηκαν να επωμιστούν οι χώρες της ευρωζώνης λόγω πανδημίας επιβαρύνει τους ήδη ισχνούς ώμους των νοτιότερων κυρίως λαών κάνοντας το χρέος τους από μη βιώσιμο σε εξαιρετικά μη βιώσιμο.
Ενδεικτικά το δημόσιο χρέος των χωρών αυτών φαίνεται να αυξάνεται κατά 20%-25% μόνο το τελευταίο έτος, ενώ οι ιδιώτες απολαμβάνουν ‘πάγωμα’ πληρωμών την ώρα που τα εισοδήματα τους βυθίζονται όλο και περισσότερο. Είναι πλέον σαφές, πως ο εθισμός των κυβερνήσεων μας στο εύκολο και φθηνό χρήμα που εντείνουν την αποικία χρέους που βρισκόμαστε μόνο αναπτυξιακά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Πολύς λόγος, όμως, γίνεται για το Ταμείο Ανάκαμψης, τα 72 δις και το Ελλάδα 2.0.
Πραγματικά, προσφέρονται τεράστια ποσά για την αναχαίτιση του κύματος κρίσης που αχνοφαίνεται στο βάθος τον Μάρτιο του 2022 την ώρα που θα λήξει το PEPP και οι χρηματαγορές θα καταστίσουν τον δανεισμό ανέφικτο με υψηλά spreads λόγω και του επερχόμενου πληθωρισμού των ΗΠΑ αλλά και της Ευρωζώνης (η οποία πρόσφατα για πρώτη φορά θέτει ως στόχο για τον πληθωρισμό ακόμα και λίγο πιο πάνω από το 2%). Αρκετοί αναλυτές, υποστηρίζουν πως τα 72 δις παροχές του Ταμείου Ανάκαμψης, θα αποτελέσουν το όπλο της Ελλάδας για την αντιμετώπιση της ύφεσης του 2020 και του 2021 από ότι φαίνεται.
Εάν, όμως, βολιδοσκοπήσουμε ενδελεχώς το σχέδιο αυτό θα δούμε ότι η πλειοψηφία των χρημάτων προορίζονται για δανεισμό μεγάλων επιχειρήσεων, αξιόπιστες, οι οποίες διαβλέποντας την έλλειψη ρευστότητας και την αγωνία των νοικοκυριών δεν προβαίνουν σε νέες επενδύσεις, καλές θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Με τα χρήματα που εισπράττουν, όμως, φροντίζουν να αγοράζουν τις δικές τους μετοχές αυξάνοντας τις τιμές των μετοχών και δημιουργώντας ένα κλίμα ευφορίας στις χρηματαγορές. Από τα 72 δις, μόνο 19,5 δις είναι κρατικές επιχορηγήσεις σε βάθος 5ετιας που αντιστοιχεί σε 3,9δις ανά έτος την ώρα που μόνο φέτος οι αποπληρωμές που έχει να κάνει το υπουργείο οικονομικών ανέρχεται στα 11δις. Πρακτικά, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό λόγω αφερεγγυότητας, δεν μπορούν να αντλήσουν ρευστότητα ή να καλύψουν τις ζημίες τους αντιμετωπίζοντας αρκετές πρόβλημα πτώχευσης. Ωστόσο, μέχρι τώρα που είχε ανασταλεί η λειτουργία τους, ήταν διασωληνωμένες από το κράτος το οποίο τους χρηματοδοτούσε ως προς τα πάγια στοιχεία τους, τις πληρωμές των εργαζομένων κτλ.
Τα αποτελέσματα θα φανούν τώρα που η οικονομία έχει επανεκκινηθεί και η αγορά αναθερμαίνεται και οι πληρωμές φόρων και εισφορών ξαναρχίσουν. Όσον αφορά το Ελλάδα 2.0, πουθενά δεν φαίνεται κάποιο ρεαλιστικό σχέδιο σχετικά με την πράσινη μετάβαση και ανάπτυξη που θα αποτελέσει την νέα βιομηχανική επανάσταση του αιώνα μας. Αλλά ακόμα και να στεφθούν όλα τα προαναφερθέντα με απόλυτη επιτυχία, να δημιουργηθούν περί τις 180.000 νέες θέσεις εργασίας και γύρω στο 7% ανάπτυξη που ευελπιστεί η κυβέρνηση, δεν θα έχουμε φτάσει σε καμία περίπτωση τα επίπεδα ΑΕΠ προ κρίσης και ούτε σημαντική ελάττωση της ανεργίας.
Έπειτα από μια βαθιά, δεκαετή, σκληρή λιτότητα, ακόμα η οικονομία μας δεν έχει συνέλθει αποδεικνύοντας περίτρανα πως η λιτότητα δεν φέρνει την ανάπτυξη ούτε καν μακροπρόθεσμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2020, είχε την τεράστια ευκαιρία να ενοποιηθεί, να αναπτύξει μια κοινή ευρωπαϊκή και συνάμα αναπτυξιακή προοπτική για τους λαούς της. Φανταστείτε, αντί για το PEPP (η ΕΚΤ να τυπώνει ουσιαστικά χρήμα και δανείζει τα κράτη), να είχε υιοθετηθεί τελικά η πρόταση των 9 ηγετών της ΕΕ. Ποια ήταν αυτή; Η έκδοση ευρωομολόγου από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, επιμερίζοντας το χρέος σε ολόκληρη την ΕΕ και όχι τμηματικά σε κάθε κράτος. Αυτό θα ωφελούσε πρωτίστως τα ασθενέστερα κράτη μέλη αλλά και τα ισχυρότερα σε δευτερεύοντα χρόνο.
Συγκεκριμένα, θα μείωνε το κόστος δανεισμού των χωρών σε επίπεδα ικανά να ανταγωνιστούν ακόμα και τα αμερικάνικα ομόλογα που θεωρητικά είναι τα ασφαλέστερα στον κόσμο. Έμμεσα, το χαμηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και η μαζική προσέλκυση κεφαλαίων από επενδυτές που επιθυμούν να διαφοροποιήσουν το χαρτοφυλάκιό τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις χώρες που συμμετέχουν σε αυτό, να μειώσουν ταχύτερα το χρέος τους σε βιώσιμα επίπεδα, να επιταχύνουν την ανάπτυξη των οικονομιών τους και να ενισχύσουν τις δημόσιες επενδύσεις τους. Βέβαια, πρέπει να καταστήσουμε σαφές πως δεν πρέπει να γίνει κατάχρηση του, μέσω υπερβολικής έκδοσης τίτλων χρέους από τα λιγότερο υγιή δημοσιονομικά κράτη γνωρίζοντας ότι εγγυούνται συνολικά όλα.
Μια τέτοια λύση θα έφερνε πιο κοντά την Ευρώπη μεσοπρόθεσμα τόσο σε δημοσιονομική όσο και σε πολιτική ένωση ύστερα. Γνωρίζοντας, όμως, ότι οι βόρειοι και το σκληροτράχηλο τραπεζικό κατεστημένο θα αντιτίθενται, η ανάγκη εξάσκησης βέτο θεωρείτο κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Δεν πρέπει να αναγνωρίζεται ως πράξη αλληλεγγύης στους άπορους Έλληνες, Ιταλούς, Ισπανούς και Πορτογάλους αλλά ως μια νουνεχή κίνηση με γνώμονα την ευημερία του συνόλου. Και αυτό γιατί ούτως η άλλως οι χώρες αυτές θα χρειαστούν επιπλέον ενίσχυση άρα η κρίση φουσκώνει και ο κύκλος γίνεται φαύλος και στρέφει τους πολίτες ενάντια στο ευρωπαϊκό ιδεώδες. Ειδικά στην περίπτωση της πρωτοφανούς υγειονομικής βόμβας, αυτή του κορωνοϊού μια τέτοια κίνηση θα φανέρωνε την θέληση για ενοποίηση και όχι περεταίρω διχασμό και περιθωριοποίηση.
Είναι νομοτελειακά δεδομένο, πως η κρίση που υφιστάμεθα ως Ελλάδα από το 2010 και μετά δεν έχει σταματήσει να βαθαίνει άλλοτε με ταχύτερους άλλοτε με βραδύτερους ρυθμούς. Με την έλευση αυτού του ιού τα πράγματα χειροτερεύουν. Το PEPP σίγουρα βοήθησε την ελληνική οικονομία να μείνει ζωντανή αλλά αυτό δεν την καθιστά βιώσιμη. Όμως και αυτό κάποια στιγμή θα τελειώσει και θα πρέπει να στηριχθούμε στα δικά μας πόδια χωρίς ελλείμματα και πρόσθετους δανεισμούς. Ίσως τα όπλα αποτροπής του οστικού κύματος χρεοκοπίας που διαθέτουμε να είναι ικανά να στηρίξουν κάποια μερίδα του πληθυσμού η οποία είναι καταδικασμένη να μειοψηφεί μπροστά στην έλλειψη προοπτικής που βιώνει η πλειοψηφία των μέσων νοικοκυριών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νομοτέλεια το ευρωομόλογο για την επιβίωση της ευρωζώνης, Μακεδονία. Διαθέσιμο εδώ.
- Όχι ευρωομόλογο, αλλά… σαν ευρωομόλογο, Deutsche Welle. Διαθέσιμο εδώ.
- Οι κεντρικές τράπεζες και η πλασματική ευφορία των αγορών, Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο εδώ.
- Τον Ιούλιο τα 4 πρώτα δισ. στην Ελλάδα, Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο εδώ.
- Στόχοι – Στρατηγική – Οφέλη, Ελλάδα 2.0. Διαθέσιμο εδώ.
- Mένουμε έξω από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ;, Fortunes Greece. Διαθέσιμο εδώ.
- Pandemic emergency purchase programme (PEPP), Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Διαθέσιμο εδώ.
