Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
O ανθρώπινος οργανισμός συγκροτείται από ένα σύνολο συστημάτων, τα οποία καλούνται καθημερινά να συνεργαστούν και να συνυπάρξουν αρμονικά. Οποιαδήποτε αλλαγή που επηρεάζει αυτή την ισορροπία, μπορεί είτε να αντιμετωπιστεί άμεσα είτε να οδηγήσει σε κρίσιμες για την υγεία καταστάσεις. Έτσι ακριβώς, λοιπόν, λειτουργεί, μεταξύ άλλων, και το καρδιαγγειακό σύστημα, που φυσιολογικά παρέχει οξυγόνο στα κύτταρα και μεταφέρει ουσίες προς και από αυτά με την βοήθεια του αίματος, μέσω ενός δικτύου αρτηριών, φλεβών και τριχοειδών αγγείων.
Τι μπορεί, όμως, να επηρεάσει αυτά τα αγγεία και να οδηγήσει σε μια παθολογική κατάσταση; Η απάντηση είναι οι θρόμβοι, ενώ οι παθήσεις που αυτοί προκαλούν είναι η θρόμβωση και η εμβολή. Αν και οι όροι αυτοί μοιάζουν αρκετά οικείοι πλέον, φαίνεται πως δεν ανακαλύφθηκαν στην εποχή του κορονοϊού, αλλά ούτε ήταν τόσο σπάνιοι στο παρελθόν. Μάλιστα, βάσει στατιστικών, το ένα τέταρτο του πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από καταστάσεις για τις οποίες υπεύθυνη θεωρείται κάποια θρόμβωση. Ακόμα, οι τρεις σοβαρότερες καρδιαγγειακές παθήσεις που μπορούν να επιφέρουν θάνατο, δηλαδή η φλεβική θρομβοεμβολή, το εγκεφαλικό και το καρδιακό επεισόδιο, οφείλονται σε θρόμβους σχηματιζόμενους μέσα σε αγγεία.
Με τον όρο «θρόμβος» γίνεται αναφορά σε πήγματα αίματος, δηλαδή αίμα που έχει υποστεί πήξη και έχει δημιουργήσει συσσωματώματα. Γενικά, η διαδικασία της πήξης θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, αφού μόνο με την ενεργοποίησή της μπορεί να ανασταλεί οποιαδήποτε αιμορραγία σε περίπτωση τραυματισμού, δημιουργώντας έτσι έναν φυσικό φραγμό. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις, το σύστημα «μπλοκάρει», διαταράσσοντας τη διαδικασία και καταλήγοντας στην εν λόγω πάθηση.
Φλεβική ονομάζεται η θρόμβωση κατά την οποία ένα πήγμα αίματος καταλαμβάνει τη διάμετρο μιας φλέβας, η οποία φυσιολογικά μεταφέρει αίμα από ολόκληρο το σώμα πίσω στην καρδιά. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι εν τω βάθει θρομβώσεις, κατά τις οποίες εμφανίζονται θρόμβοι στις εν τω βάθει φλέβες του ποδιού, συνήθως στη γάμπα ή στο άνω μέρος. Γενικά, η ύπαρξη οικογενειακού ή ατομικού ιστορικού εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης, αλλά και η παρουσία αντίστοιχων κληρονομήσιμων διαταραχών, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οποιασδήποτε μορφής θρόμβωσης στα αγγεία. Άλλος παράγοντας κινδύνου φαίνεται να είναι η ορμονική θεραπεία με αντισυλληπτικά, που «ανεβάζει» τις πιθανότητες στο 0,05%, από το 0,02%, που είναι η πιθανότητα εμφάνισης θρόμβωσης σε μια γυναίκα που δεν κυοφορεί και δεν λαμβάνει αντισυλληπτικά. Στην εγκυμοσύνη, το αντίστοιχο ποσοστό εκτοξεύεται στο 0,2%, ενώ ένας ενδεχόμενος τραυματισμός φλέβας (μετά από χειρουργείο, κάταγμα), η ακινησία μετά από πολύωρο ταξίδι, ή κάποια εγχείρηση μπορούν επίσης δράσουν επιβαρυντικά. Τέλος, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, καπνιστές, υπέρβαροι, παχύσαρκοι ή άτομα με προβλήματα υγείας, όπως καρκίνο, καρδιακές ή πνευμονικές παθήσεις, νόσο του Crohn, είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από την πάθηση.
Αντιστοίχως, αρτηριακή είναι η θρόμβωση που φράζει τις αρτηρίες, οι οποίες μεταφέρουν αίμα πλούσιο σε οξυγόνο από την καρδιά σε όλο το σώμα. Μπορεί να προκληθεί και από σκλήρυνση των αρτηριών, όταν δηλαδή εναποτίθεται λίπος ή ασβέστιο στα τοιχώματα τους, προκαλώντας πάχυνση και πλάκες σε αυτά, οι οποίες μπορούν να αποκολληθούν και να δημιουργήσουν θρόμβους. Αν επηρεαστούν οι αρτηρίες που εφοδιάζουν με αίμα το μυοκάρδιο, δηλαδή οι στεφανιαίες, μπορεί να προκληθεί καρδιακό επεισόδιο. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι το κάπνισμα, ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η αυξημένη χοληστερόλη, η απουσία δραστηριότητας, η παχυσαρκία, η «φτωχή» δίαιτα, το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό, η ακινησία, και η προχωρημένη ηλικία. Τόσο από την αρτηριακή όσο και από την φλεβική θρόμβωση μπορεί να προκληθεί εμβολή, δηλαδή να αποσπαστεί ένας θρόμβος από το αγγείο και να μεταπηδήσει στην κυκλοφορία του αίματος. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η πνευμονική εμβολή, όπου ο θρόμβος αποσπάται από την άνω ή κάτω κοίλη φλέβα, ταξιδεύει στον πνεύμονα και στερεώνεται στην πνευμονική αρτηρία.
Τα συμπτώματα της πάθησης περιλαμβάνουν πόνο στο ένα πόδι, πρήξιμο στο πόδι ή στο χέρι, πόνο στο στήθος, αδυναμία ή μούδιασμα στη μια πλευρά του σώματος, και απότομη αλλαγή στην ψυχική κατάσταση. Η διάγνωση γίνεται συνήθως με τη λήψη ιστορικού και την διενέργεια ιατρικών εξετάσεων. Σε αυτές συγκαταλέγονται ο υπέρηχος, που με τα ηχητικά κύματα ελέγχεται ο τρόπος ροής του αίματος στα αγγεία, οι εξετάσεις αίματος, μέσω των οποίων μπορεί να διαπιστωθεί η ταχύτητα πήξης, και η φλεβογραφία, κατά την οποία μια βαφή εισέρχεται στις φλέβες, ώστε να γίνουν πιο ευδιάκριτες, και έπειτα μέσω ακτινών Χ ανιχνεύονται πιθανοί θρόμβοι. Τέλος, μπορεί να πραγματοποιηθεί μαγνητική τομογραφία (MRI), αγγειογραφία μαγνητικού συντονισμού (MRA), ή υπολογιστική τομογραφία (CT). Οι απεικονιστικές μέθοδοι θα εστιάσουν στον τύπο του θρόμβου που υπάρχει και στην τοπογραφία του.
Η αντιμετώπιση της θρόμβωσης διαφέρει για κάθε ασθενή και μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα αραίωσης του αίματος (αντιπηκτικά), λεπτά σωληνάκια (καθετήρες) για τη διεύρυνση των προσβεβλημένων αγγείων και φάρμακα που διαλύουν τους θρόμβους. Υπάρχουν δύο είδη αντιπηκτικών, η ηπαρίνη, που έχει άμεση δράση και είναι ενέσιμη, και η βαρφαρίνη, που χρειάζεται λίγες μέρες για να δράσει και χορηγείται από το στόμα σε μορφή ταμπλέτας. Ωστόσο, η μη σωστή χρήση τους μπορεί να προκαλέσει ακατάσχετη ή εσωτερική αιμορραγία, ενώ σε περίπτωση που η δόση είναι πολύ χαμηλή, υπάρχει ακόμα κίνδυνος θρόμβωσης. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να πραγματοποιούνται συχνά εξετάσεις αίματος, όπου θα υπολογίζεται ο χρόνος προθρομβίνης και το INR (διεθνές κανονικοποιημένο πηλίκο).
Μια παθολογική κατάσταση που αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης θρόμβωσης είναι η θρομβοφιλία, και χαρακτηρίζεται από ανισορροπία στις φυσικά σχηματιζόμενες πρωτεΐνες ή στους παράγοντες πήξης. Έτσι, είναι δυνατόν να δημιουργούνται θρόμβοι ακόμα και χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός ή τρώση των αγγείων. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από θρομβοφιλία, καθώς δεν εμφανίζονται συμπτώματα μέχρι να αναπτυχθεί κάποιος θρόμβος. Η θρομβοφιλία μπορεί να κληρονομηθεί ή να εμφανιστεί αργότερα στη ζωή του ανθρώπου.
Η θρομβοφιλία που ευθύνεται στον παράγοντα V Leiden θεωρείται η πιο κοινή κληρονομήσιμη μορφή και είναι αποτέλεσμα μετάλλαξης του γονιδίου F5. Γενικά, η ύπαρξή της αυξάνει τον κίνδυνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το να έχεις μια γενετική μετάλλαξη συνδέεται απαραιτήτως με προβλήματα στην πήξη του αίματος. Στην πραγματικότητα, μόνο το 10% των ανθρώπων με αυτή την μετάλλαξη υποφέρουν από θρομβώσεις. Ο δεύτερος πιο κοινός τύπος είναι η θρομβοφιλία προθρομβίνης, που οφείλεται σε μετάλλαξη του γονιδίου F2. Παρόλο που αυτοί οι τύποι θρομβοφιλίας έχουν συνδεθεί με αύξηση του κινδύνου πολλαπλών αποβολών, οι γυναίκες συνήθως έχουν φυσιολογικές εγκυμοσύνες.
Ο πιο κοινός τύπος επίκτητης θρομβοφιλίας είναι το σύνδρομο αντιφωσφολιπιδίων, με περίπου το 70% των πασχόντων να είναι γυναίκες. Επίσης, το 10-15% των ατόμων με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο πάσχει από αυτό. Το σύνδρομο αντιφωσφολιπιδίων είναι μια αυτοάνοση διαταραχή που συμβαίνει όταν αντισώματα επιτίθενται στα φωσφολιπίδια που βοηθούν το αίμα να παραμένει στην ιδανική πυκνότητα. Το σύνδρομο αυτό αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών στην εγκυμοσύνη, όπως προεκλαμψία, αποβολή και λιποβαρές νεογνό.
Η διάγνωση της θρομβοφιλίας γίνεται με εξετάσεις αίματος, οι οποίες μπορούν να αναγνωρίσουν την κατάσταση, αλλά όχι πάντα την αιτία. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό θρομβοφιλίας, είναι δυνατόν με γενετικές εξετάσεις να εντοπιστούν κι άλλοι πάσχοντες.
Η θρόμβωση είναι μια κατάσταση ξαφνική, που συχνά αγνοείς τα συμπτώματά της, δεν τους δίνεις σημασία, αδιαφορείς. Είναι γρήγορη, είναι κρίσιμη και πολλές φορές μοιραία. Ενημερώσου, μην αμελείς κανένα σημάδι και προστάτευσε τον εαυτό σου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Thrombosis, Johns Hopkins Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- What is thrombosis?, The Perth Blood Institute Limited. Διαθέσιμο εδώ
- All About Thrombophilia, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
