Της Μαριθένιας Μιχαλοπούλου,
Ένα πολύπλοκο κλινικό σύνδρομο, άμεσα συνυφασμένο με τη λειτουργία του μυοκαρδίου, έρχεται να αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα τις ζωές πολλών ατόμων. Εξασθενημένη καρδιακή πλήρωση ή εξαγωγή του αίματος. Μεγάλα λόγια για να κρύψουν την «ωμή» αλήθεια: η καρδιά σου σε εγκαταλείπει. Η αρχή του τέλους ίσως και να μοιάζει με την καρδιακή ανεπάρκεια.
Το συχνότερο αίτιο της καρδιακής ανεπάρκειας (Heart Failure, HF) είναι η μειωμένη λειτουργία του μυοκαρδίου της αριστερής κοιλίας. Ωστόσο, δυσλειτουργίες στο περικάρδιο, το μυοκάρδιο, το ενδοκάρδιο, στις καρδιακές βαλβίδες ή αποκλειστικά σε αγγεία ενοχοποιούνται, επίσης, για πρόκληση HF. Φυσικά, πρέπει να συνυπολογιστούν και άλλοι παράγοντες, όπως οι συγγενείς καρδιoπάθειες, όπου το άτομο γεννιέται με κάποιο ελάττωμα στην καρδιά. Επίσης, οι αρρυθμίες, μια ιογενής λοίμωξη που επηρεάζει τον καρδιακό μυ, η ενδοκαρδίτιδα, και ορισμένες αντικαρκινικές θεραπείες, αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης του συνδρόμου. Τα ποσοστά αυτά κορυφώνονται με την παρουσία βλαβερών συνηθειών, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Η αναιμία, ακόμα, με τις χαρακτηριστικές μειωμένες τιμές αιμοσφαιρίνης ή ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα, τα προβλήματα με τον θυρεοειδή αδένα ή η πνευμονική υπέρταση, η αυξημένη δηλαδή αρτηριακή πίεση στο δίκτυο των πνευμονικών αρτηριών, ενδέχεται να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια. Επιπροσθέτως, η αμυλοείδωση, πάθηση που προκύπτει όταν οι μη φυσιολογικές αμυλοειδείς πρωτεΐνες συσσωρεύονται σε όργανα και ιστούς, επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας των οργάνων, και σε περίπτωση που προκληθεί στην καρδιά, δύναται να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια. Ταυτόχρονα, η γενεσιουργός αιτία μπορεί να κρύβεται πίσω από παθογόνους μηχανισμούς, όπως αυξημένη αιμοδυναμική υπερφόρτωση, ισχαιμία, κοιλιακή αναδιαμόρφωση, υπερβολική νευροχημική διέγερση, προβλήματα στην ανακύκλωση ασβεστίου, υπέρ- ή υπό-πολλαπλασιασμός της εξωκυτταρικής μήτρας, επιταχυνόμενη απόπτωση και γενετικές μεταλλάξεις.
Λειτουργικές ή δομικές ανωμαλίες στον καρδιακό μυ, λοιπόν, είναι τα αίτια της εγκατάλειψης, με τη σημαντική πιθανότητα, βέβαια, η πρωτοπαθής βλάβη να βρίσκεται σε άλλα συστήματα. Τα στάδια της HF είναι διακριτά και περιλαμβάνουν τα βασικά χαρακτηριστικά των εν λόγω ανωμαλιών. Όπως σε όλες τις πτυχές της ζωής, έτσι και εδώ, διαφορετικές προσεγγίσεις οδηγούν σε διαφορετικά συμπεράσματα. Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να ταξινομηθεί ανάλογα με τον χρόνο έναρξης ως οξεία ή χρόνια, ανάλογα με τη θέση του ελλείμματος ως κυρίως αριστερή κοιλιακή ή δεξιά κοιλιακή ή, τέλος, ανάλογα με τη λειτουργική κατάσταση της καρδιάς. Ο κλινικός διαχωρισμός περιλαμβάνει δύο ευρύτερες κατηγορίες, την καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF), και την καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF).
Τα γιατί και τα πώς της εγκατάλειψης ακολουθούν. Καταιγισμός ερωτημάτων, με την απάντηση να βρίσκεται εδώ, μπροστά σου – τόσο απλή, μα τόσο επίπονη. Η καρδιά δεν μπορεί πλέον να ανταπεξέλθει. Η HF είναι μια προοδευτική κατάσταση, στην οποία ο καρδιακός μυς αδυνατεί να αντλήσει αρκετό αίμα για να καλύψει τις ανάγκες του σώματος. Αρχικά, η καρδιά προσπαθεί να αντισταθμίσει την ισορροπία αυτή με την παροδική μεγέθυνσή της. Διογκώνεται, ώστε να συστέλλεται πιο έντονα, και ικανοποιεί τη ζήτηση άντλησης μεγαλύτερου όγκου αίματος. Την ίδια στιγμή, σημειώνεται ανάπτυξη περισσότερης μυϊκής μάζας, εφόσον τα συστέλλοντα κύτταρά της μεγαλώνουν. Το γεγονός αυτό αποτελεί ιδανική προσωρινή λύση και κρύβει το πρόβλημα με μαεστρία, καθώς η καρδιά αντλεί –για λίγο– πιο δυνατά. Η αυξημένη απόδοση του καρδιακού μυ συνδυάζεται άμεσα και με ταχύτερη άντληση. Σε μία ύστατη προσπάθεια, η απώλεια ισχύος της καρδιάς αντισταθμίζεται φαινομενικά από τη στένωση των αιμοφόρων αγγείων για τη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης. Όλες αυτές οι προσωρινές λύσεις μαζί δεν λειτουργούν και δεν καταφέρνουν να κρύψουν το πρόβλημα, αφήνοντας το ποτήρι να ξεχειλίσει – καρδιακή ανεπάρκεια.
Αναφορικά με τη διάγνωση της HF, αξιολογούνται διάφοροι παράγοντες. Η φυσική εξέταση για τον προσδιορισμό της παρουσίας ή μη κλινικών συμπτωμάτων πρωτοστατεί, με τις εξετάσεις αίματος να ακολουθούν. Οι εργαστηριακές δοκιμές περιλαμβάνουν πλήρες μεταβολικό προφίλ των επιπέδων των ηλεκτρολυτών του ορού, του ασβεστίου, του μαγνησίου, του αζώτου, της κρεατινίνης ορού, και της γλυκόζης. Εξετάσεις για την ηπατική λειτουργία και τα επίπεδα της TSH έχουν, επίσης, κλινική σημασία.
Ιδιαίτερη αξία έχει, ωστόσο, η ποσοτική ανάλυση για το εγκεφαλικό νατριουρητικό πεπτίδιο (BNP) και το Ν-τερματικό proBNP (NT-proBNP), τα οποία καθίστανται διαγνωστικοί, αλλά και προγνωστικοί δείκτες στη διαχείριση της HF. Το πρώτο αποτελεί μία ενεργοποιημένη μορφή του proBNP, είναι ορμόνη και αποθηκεύεται σε εκκριτικούς κόκκους στις κοιλίες και, σε μικρότερο βαθμό, στον κόλπο της καρδιάς. Το proBNP παράγεται ως απόκριση στην αύξηση του όγκου και την υπερφόρτωση στην πίεση, ύστερα διασπάται στο βιολογικά αδρανές NT-proBNP και τη βιολογικά δραστική ορμόνη BNP. Το επίπεδο BNP αποτελεί ισχυρό προγνωστικό παράγοντα κινδύνου τόσο θανάτου, όσο και καρδιαγγειακών επεισοδίων, σε άτομα με γνωστή καρδιακή δυσλειτουργία. Βέβαια, τα αυξημένα επίπεδα BNP έχουν, επίσης, συσχετιστεί με νεφρική ανεπάρκεια, πνευμονική εμβολή, πνευμονική υπέρταση και χρόνια υποξία, ενώ μειωμένες τιμές του καταγράφονται σε παχύσαρκα και υπέρβαρα άτομα. Στις φυσιολογικές δράσεις του BNP περιλαμβάνεται η μείωση της συστηματικής αγγειακής αντίστασης και της κεντρικής φλεβικής πίεσης, καθώς και η αύξηση νατριούρησης και διούρησης. Καθοριστική είναι η δράση των πεπτιδίων αυτών στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και, συνεπώς, της μεταφόρτωσης. Το BNP αναστέλλει το σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης (RAAS) και προκαλεί συστολή του ενδοαγγειακού όγκου, με συνέπεια τη μειωμένη προφόρτιση και αρτηριακή πίεση, που προαναφέρθηκε.
Εν τέλει, ο φόβος και ο πόνος της επικείμενης εγκατάλειψης δεν απαλύνονται από την γνώση των βαθύτερων αιτιών. Η αναγνώριση, όμως, των πρώτων αδρών γραμμών μπορεί και θα αποτρέψει την ηχηρή ρήξη. Αναμφίβολα, αξίζει να προσέχεις ό,τι αγαπάς, ό,τι είναι για σένα πολυτιμότερο στη ζωή – ό,τι δεν αξίζει να αποχωριστείς. Όταν η καρδιακή ανεπάρκεια παραμονεύει στο κατώφλι, το να την αγνοείς, δεν αποτελεί επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Conditions – Heart failure, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Heart Failure, American Heart Association. Διαθέσιμο εδώ
- Doust, J. A., Lehman, R., & Glasziou, P. The Role of BNP Testing in Heart Failure. American Family Physician. Διαθέσιμο εδώ
- Inamdar, A., & Inamdar, A. Heart Failure: Diagnosis, Management and Utilization. Journal of Clinical Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Jacob, J., Chopra, S., Cherian, D., & Verghese, P.Physiology and clinical significance of natriuretic hormones. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism. Διαθέσιμο εδώ
