Της Αναστασίας Διαμαντοπούλου,
Το 753 π.Χ. αποτελεί κατά πολλούς μελετητές την χρονολογία κατά την οποία ιδρύθηκε η Ρώμη, σύμφωνα με τον μύθο, από τον Ρωμύλο και τον Ρέμο, δύο δίδυμα αδέλφια, απογόνους του Τρώα πρίγκιπα Αινεία, που ανατράφηκαν από μια λύκαινα. Αφήνοντας, όμως, στην άκρη τις μυθοπλασίες, εμείς έχουμε στη διάθεσή μας μία τεράστια αυτοκρατορία να μελετήσουμε, η οποία συνεχίστηκε από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες. Κατά τα πρώτα χρόνια, το πολίτευμα της αρχαίας Ρώμης ήταν η βασιλεία. Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για αυτή την περίοδο, αλλά τα ιστορικά συμπεράσματα μάς πληροφορούν για επτά μυθικούς βασιλείς, οι οποίοι συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Ρώμης.
Έχοντας θεωρητικά στο νου μας ως πρώτο βασιλιά τον Ρωμύλο, προχωράμε στον δεύτερο βασιλιά τον Νουμά Πομπίλιο, ο οποίος ήταν ο υπεύθυνος για τους θρησκευτικούς θεσμούς της Ρώμης, μετά στον Τούλλο Οστίλιο, γνωστό πολεμοκάπηλο και ύστερα στον Άγκο Μάρτιο, ιδρυτή του επινείου της Ρώμης στην Όστια. Έπειτα, συνεχίζουμε στον Ταρκύνιο Πρίσκο, ο οποίος εγκαινίασε το Ρωμαϊκό Φόρουμ και τους αγώνες στον Ιππόδρομο, μετά στον Σέρβιο Τούλιο, πολιτικό μεταρρυθμιστή και εφευρέτη του ρωμαϊκού θεσμού της απογραφής ατόμων και περιουσιών και ως τελευταίο βασιλιά της Ρώμης έχουμε τον Ταρκύνιο Υπερήφανο.
Με την εκθρόνιση του τελευταίου από τον Ιούνιο Βρούτο εξαιτίας ενός σκανδάλου μεταξύ του γιου του Ταρκύνιου, Σέξτου, και της γυναίκας του Ταρκύνιου Κολλατίνου, Λουκρητία , τελειώνει η περίοδος της βασιλείας, το 510/509 π.Χ. και εγκαινιάζεται η περίοδος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, η οποία και τελείωσε το 31 π.Χ. με την ναυμαχία στο Άκτιο. Βέβαια, η λέξη «δημοκρατία» δεν είναι απόλυτα σωστή για να περιγράψει το πολίτευμα των Ρωμαίων. Είναι μία καθαρά ελληνική λέξη, που το περιεχόμενό της περιγράφει καλύτερα το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας, παρά της Ρώμης. Πιο σωστό θα ήταν να χρησιμοποιηθεί ο όρος Res Publica (Ελεύθερη Πολιτεία), καθώς το σύνθετο ρωμαϊκό πολίτευμα φαίνεται να είχε πάρει τα καλύτερα στοιχεία της μοναρχίας, της αριστοκρατίας και της δημοκρατίας για να δημιουργηθεί. Ποια στοιχεία ήταν αυτά που υιοθέτησε η Res Publica;
Αρχικά, ενσωμάτωσε τη Σύγκλητο (senatus), η οποία εκπροσωπούσε το στοιχείο της αριστοκρατίας, είχε αναλάβει να επιβλέπει τα οικονομικά της Ρώμης, την επιτήρηση των νόμων, την αρμοδιότητα για τις πρεσβείες και την επικράτηση της ασφάλειας στα ρωμαϊκά και συμμαχικά εδάφη. Στη συνέχεια, ο λαός της Ρώμης (populus) αντιπροσώπευε το δημοκρατικό στοιχείο και μόνο οι άρρενες πολίτες εξέλεγαν τους κρατικούς αξιωματούχους, ενέκριναν ή όχι τους νόμους, ενέκριναν ή απέρριπταν την προοπτική ενός πολέμου και λειτουργούσαν ως δικαστήριο για σημαντικά θέματα. Οι ύπατοι (consules), που εκπροσωπούσαν το μοναρχικό στοιχείο, αν και τους εξέλεγε ο λαός, είχαν πλήρη στρατιωτική εξουσία, συγκαλούσαν συνελεύσεις του λαού και διέταζαν όλους τους άλλους αξιωματούχους, εκτός των δημάρχων. Όμως, υπήρχαν και άλλα αξιώματα που εκπροσωπούσαν τα παραπάνω στοιχεία. Ένα τέτοιο είναι οι πραίτορες, που ήταν κατώτεροι αξιωματούχοι και κάτω από τους υπάτους. Οι παραπάνω ρωμαϊκοί θεσμοί λειτουργούσαν και συνεργάζονταν, με σκοπό το πολίτευμα της Ρώμης να μην επιστρέψει ποτέ ξανά στην βασιλεία.
Στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ., ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Πομπήιος και ο Κράσσος δημιούργησαν μια συμμαχία, γνωστή ως Πρώτη Τριανδρία. Στόχος τους ήταν ο έλεγχος της Res Publica. Μετά την κατάκτηση της Γαλατίας από τον Ιούλιο Καίσαρα, η διαφωνία του τελευταίου με τη Σύγκλητο οδήγησε στο ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου. Επικεφαλής των συγκλητικών στρατιωτικών δυνάμεων τέθηκε ο Πομπήιος. Νικητής αναδείχθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας, που αργότερα ονομάστηκε “Dictator“. Στην συνέχεια, ακολούθησε η δολοφονία του από τους πολιτικούς του αντιπάλους, τον Μάρτιο του 44 π.Χ., ώστε να σταματήσουν την ανοδική του πορεία.
Ακολούθησε ο σχηματισμός μιας νέας Τριανδρίας. Αυτή αποτελούνταν από τον Οκταβιανό, κληρονόμο του Καίσαρα και τους πρώην σύμμαχους του, τον Μάρκο Αντώνιο και τον Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο. Η συμμαχία αυτή κατέληξε σε διαμάχη για την εξουσία. Ο Λέπιδος εξορίστηκε από την πολιτική ζωή. Στη συνέχεια, ο Οκταβιανός, με τις υπηρεσίες του στρατηγού του Μάρκου Αγρίππα, πέτυχε ολοκληρωτική νίκη κατά του Μάρκου Αντωνίου και της Βασίλισσας Κλεοπάτρας Ζ΄ της Αιγύπτου, πρώην συντρόφου και μητέρα του παιδιού του Ιούλιου Καίσαρα, στην περιβόητη Ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ. Μετά τα παραπάνω γεγονότα, ο Οκταβιανός ανέλαβε τα ηνία του αχανούς ρωμαϊκού κράτους. Η Αυτοκρατορική Περίοδος συνεχίστηκε για πολλά χρόνια ακόμα, ήταν μία περίοδος αναταραχών, μετάβασης στο χριστιανικό και βυζαντινό κόσμο και κυρίως, μία περίοδος που διήρκησε μέχρι και την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453 μ.Χ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Διονύσιος Χατζόπουλος (2015), Ιστορία του Ρωμαϊκού Κράτους, 1η έκδοση, Αθήνα: Εκδόσεις Ηρόδοτος
- Christopher S. Mackay (2013), Αρχαία Ρώμη, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδήμας
- Mary Beard (2021), SPQR Ιστορία της αρχαίας Ρώμης, 2η έκδοση. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
- Michael Rostovtzeff (2010), Ρωμαϊκή Ιστορία, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Παπαζήσης
