Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Ενώ η εποχή του διαστήματος ανατέλλει σταδιακά, η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει ένα δυναμικό βήμα προς τα εμπρός στις διαστημικές δραστηριότητες κι αποδεικνύει ότι ξεθωριάζει το δυαδικό μοντέλο του προηγούμενου αιώνα. Αναμφισβήτητα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής συνεχίζουν να είναι βασικοί παίκτες στον διαστημικό στίβο, αλλά το μονοπώλιο που εγκαθίδρυσε ο 20ος αιώνας, πρακτικά έχει πάψει να ισχύει. Συνεχώς αναδύονται νέοι παίκτες και η ιδιωτικοποίηση του διαστήματος, αν και βρίσκεται στις απαρχές της, συγκεντρώνει το ενδιαφέρον στα lobbies και στα forums των διεθνών οργανισμών που ασχολούνται με τις διαστημικές δραστηριότητες.
Τα οφέλη που προσφέρουν οι διαστημικές τεχνολογίες συνεχώς πολλαπλασιάζονται, με την πιο πρόσφατη καινοτομία να είναι η αρωγή τους στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η ESA (European Space Agency) ασχολείται ήδη εκτενώς με το κομμάτι συλλογής δεδομένων από το διάστημα, έτσι ώστε να μελετηθούν λεπτομερώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε κάθε γωνιά του πλανήτη, να υπάρξει επιτυχής διαχείριση των περιστατικών φυσικών καταστροφών και, το κυριότερο, να αναπτυχθούν προληπτικοί μηχανισμοί που θα αναχαιτίσουν την απίστευτα ταχύτατη πορεία της κλιματικής αλλαγής και θα εξαγοράσουν λίγο ακόμα χρόνο στην ανθρωπότητα για να αντιδράσει. Πολυάριθμες λύσεις βρίσκονται στο στάδιο ανάπτυξης ή και υλοποίησης ακόμα και από ιδιωτικές εταιρείες.
Τον περασμένο Απρίλιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το σχέδιο δημιουργίας διαστημικού προγράμματος ύψους 14,8 δις. Το κεφάλαιο θα επενδυθεί σε ήδη υπάρχοντα διαστημικά προγράμματα, με τα Copernicus και Galileo να ξεχωρίζουν, αφού πέρα από το γεγονός ότι είναι εξαιρετικά επιτυχημένα και υπηρετούν εκατομμύρια χρήστες, απορροφούν και το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου. Τα δύο αυτά προγράμματα, σε συνδυασμό με το πρωτοποριακό πρόγραμμα Horizon 2020 της Ε.Ε., δημιούργησαν έναν στενό δεσμό μεταξύ της Ε.Ε. και της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, αν και αποτελούν δύο διαφορετικές οντότητες, με αποτέλεσμα το 20% της χρηματοδότησης της ESA να προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το Copernicus είναι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα παρακολούθησης της Γης μέσα από δίκτυο δορυφόρων και διαφόρων ειδών αισθητήρων, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την πολύτιμη τεχνική βοήθεια της ESA. Ουσιαστικά, συνιστά τα «μάτια της Ευρώπης στη Γη από το διάστημα». Παρέχει δεδομένα για έξι θεματικές κατηγορίες: τη γη, τη θάλασσα, την ατμόσφαιρα, την κλιματική αλλαγή, τη διαχείριση επειγουσών καταστάσεων και την ασφάλεια. Το Copernicus αποτελεί, λοιπόν, ένα διαστημικό πρόγραμμα τεράστιας εμβέλειας που βρίσκει πολλές εφαρμογές και συνεισφέρει στη βελτίωση των υποδομών της Ε.Ε.
Το Galileo είναι το σύστημα δορυφορικής πλοήγησης της Ε.Ε. που παρέχει πληροφορίες χρόνου και τοποθεσίας, δηλαδή ότι είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του GPS. Η συσσωμάτωση των 26 δορυφόρων δεν παρέχει πληροφορίες αποκλειστικά για κυβερνητικούς σκοπούς. Παρέχει δεδομένα σε όλους τους ευρωπαίους πολίτες, σε κυβερνήσεις, σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, σε ερευνητές χωρίς χρέωση και βρίσκει εφαρμογές σε όλο φάσμα της καθημερινής μας ζωής. Από το πώς θα πάμε στον προορισμό μας, μέχρι το πόση κίνηση έχει σε συγκεκριμένο δρόμο τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Αναλυτικά το νέο πακέτο χρηματοδότησης του νέου διαστημικού προγράμματος για τα έτη 2021-2027 θα διοχετεύσει 9 δις στο Galileo και στο Egnos (πρόγραμμα πλοήγησης γεωστατικών δορυφόρων), 5,4 δις στο Copernicus και 442 εκατομμύρια στα προγράμματα SSA (πρόγραμμα επαγρύπνησης για την κατάσταση στο διάστημα) και GOVSATCOM (πρόγραμμα για ασφαλείς δορυφορικές επικοινωνίες). Το Space Situational Awareness (SSA) είναι μία πολλά υποσχόμενη πρωτοβουλία που στοχεύει στην εποπτεία και τον εντοπισμό ανθρωπίνων αντικειμένων στο διάστημα, όπως τα διαστημικά συντρίμματα (space debris) και σκουπίδια (space junk), στην παρακολούθηση και στην πρόβλεψη του διαστημικού καιρού και στην παρακολούθηση φυσικών διαστημικών αντικειμένων κοντά στη Γη. Αναμφισβήτητα θα πρέπει να επενδυθεί μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, για να σχεδιαστούν προηγμένα τεχνολογικά συστήματα αποτροπής συγκρούσεων που δημιουργούν περισσότερα διαστημικά συντρίμματα και συλλογής των διαστημικών σκουπιδιών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της εισέρχονται στο διαστημικό στίβο και ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα. Οι παραδοσιακές διαστημικές δυνάμεις κατευθύνουν ακόμα τις τάσεις στις διαστημικές δραστηριότητες, αλλά η ανάδυση νέων παικτών και νέων διαστημικών δυνάμεων αλλάζει τους όρους της αγοράς και θα επιτάξει και την τροποποίηση των πολιτικών και του δικαίου που διέπει την εξερεύνηση και τη χρήση του διαστήματος από τον άνθρωπο. Η Ε.Ε. πρέπει να φροντίσει για την ανάπτυξη του τομέα του διαστήματος, διότι τα άστρα ίσως κρύβουν τις απαντήσεις για πολλά ερωτήματα του ανθρώπου και αποδοτικές λύσεις για σύγχρονες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το τελευταίο σύνορο: πώς η ΕΕ στηρίζει διαστημικά προγράμματα όπως το Galileo και το Copernicus, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- ESA and the EU, ESA, διαθέσιμο εδώ
- Copernicus – The European Earth Observation Programme, European Commission, διαθέσιμο εδώ
